برنامۀ دولت جلیلی: ادارۀ شعب ابی‌طالب با قدرت

اقتصاد۲۴- اگر به مجموعۀ سخنان سعید جلیلی دربارۀ برجام و رفع تحریم‌ها دقت کنیم، متوجه می‌شویم او هیچ راهی برای رفع تحریم‌ها ندارد چراکه او می‌گوید ما طلبکار غرب هستیم و باید برویم و بدون این که امتیازی بدهیم، امتیاز بگیریم؛ با چنین نگرشی، تحریم‌ها قطعا رفع نخواهند شد.

چه بپذیریم و چه انکار کنیم واقعیت این است که زور غرب بیشتر از ماست. وگرنه اساسا چه دلیلی داشت که با غرب دربارۀ برنامۀ هسته‌ای‌مان وارد مذاکره شویم؟

اگر جمهوری اسلامی از هر گونه مذاکره با غرب سر باز می‌زد، به احتمال بسیار زیاد، کار به جنگ کشیده می‌شد و جنگ با آمریکا در بهترین حالت، به قول سردار حاجی‌زاده، کشور را بیست سال عقب می‌انداخت.

به هر حال با رویکرد جناب جلیلی به مذاکرات مربوط به احیای برجام، برجام احیا نخواهد شد و تحریم‌های غرب هم پابرجا خواهد ماند. به همین دلیل آقای جلیلی می‌گوید می‌رویم طلب‌مان را از غربی‌ها وصول کنیم و اگر ندادند، با تکیه بر توان و ظرفیت‌های داخلی، "با قدرت" ادامه می‌دهیم.

البته ایشان مدعی است که جهان صرفا آمریکا و سه چهار کشور اروپایی نیست و ما می‌توانیم حتی بدون توافق هسته‌ای، با سایر کشورهای جهان دادوستد داشته باشیم. در حالی که تجربه نشان داده سایر کشورها در شرایط فعلی با ایران تعامل اقتصادی چندانی نخواهند داشت و اگر هم تعاملی داشته باشند، مشکل مبادلات مالی بین ایران و کشورهای دوست همچنان باقی خواهد بود.

بنابراین برنامۀ سعید جلیلی برای ادارۀ کشور، مبتنی است بر ادامه دادن مسیر فعلی. یعنی عدم توافق هسته‌ای و مبادلات تهاتری با کشورهایی که حاضر به همکاری اقتصادی با ایران می‌شوند. در این صورت به نظر می‌رسد مسلمین و غیرمسلمین ایران همچنان در وضعیتی شبیه وضعیت مسلمین در شعب ابی‌طالب به سر خواهند برد بلکه فرجی شود و پوتین با غرب وارد جنگ شود و تاریخ ورق بخورد.

اگر تاریخ با جنگ روسیه و غرب ورق بخورد، شاید ما هم از شعب ابی‌طالب خارج شویم و دیگر مبادلات مالی ناشی از همکاری‌های تجاری و اقتصادی‌مان با چین و هند و کشورهای آسیای میانه و آفریقا تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا به مبادلات تهاتری تبدیل نشود و بخشی از پولمان در این تبدیل هدر نرود و دولت سعید جلیلی هم با توان مالی بیشتری کشور را اداره کند.

اما اگر تاریخ ورق نخورد، مثلا ترامپ از راه برسد و رزق و روزی دولت زلسنکی را قطع کند و پوتین هم به خاطر ترامپ کمی کوتاه بیاید و جنگ اوکراین خاتمه یابد، دولت جلیلی فقط به درد مدیریت قدرتمند شعب ابی‌طالب می‌خورد.

اگرچه معلوم نیست این قدرت ادعایی از کجا می‌آید؟ اگر سفرهای ابراهیم رئیسی به آفریقا و آسیای میانه مفید بود، پس چرا وضعیت اقتصادی کشور بهتر نشده و نرخ کالاهای اساسی و غیراساسی هر هفته افزایش می‌یابد و ارزش پول ملی هم بیشتر نمی‌شود؟

سفر به کشورهای مهجور جهان که نقش پررنگی در اقتصاد جهانی ندارند، قرار است به بهتر شدن اوضاع اقتصادی ایران منتهی شود یا صرفا "نمایش دیپلماسی فعال" باشد؟ آنچه برای مردم مهم است، خروج از شعب ابی‌طالب است نه تکاپوی دیپلماتیک بی‌اثر یا بسیار کم‌اثر دولت احتمالی جناب جلیلی.

در واقع باید گفت اگرچه برنامۀ آقای جلیلی برای ادارۀ کشور "مدیریت قدرتمند شعب ابی‌طالب" است، ولی آنچه از نظر او مملکت‌داریِ "با قدرت" است، چیزی بیش از "نمایش قدرت" نیست. هر عاقلی می‌داند که اگر حصار تحریم‌ها از دور و بر ایران برداشته نشود، کشورداری "قدرتمند" پدید نخواهد آمد.

اما چرا سعید جلیلی بر واژۀ "قدرت" تاکید می‌کند نه بر واژۀ "کارآمدی"؟ او می‌گوید اگر تحریم‌ها رفع نشدند، کشور را با قدرت اداره می‌کنیم. در حالی که باید بگوید حتی اگر تحریم‌ها رفع نشوند، دولت من دولتی کارآمد خواهد بود.

ولی او چنین حرفی نمی‌زند زیرا می‌داند اگر تحریم‌ها رفع نشوند سیر صعودی قیمت مواد غذایی و سیر نزولی ارزش پول ادامه خواهد داشت. وقتی از کارآمدی خبری نباشد، ادارۀ کشور "با قدرت"، معنایی ندارد جز سرکوب معترضان به شرایط بد اقتصادی. چنین ادعایی، در بهترین حالت، مصداق بلوف زدن است.

نکتۀ دیگر اینکه سعید جلیلی به هیچ وجه از "حکمرانی خوب" حرفی نمی‌زند و صرفا می‌گوید اگر تحریم‌ها لغو نشوند با قدرت به کار خودمان ادامه می‌دهیم. چرا او حرفی از حکمرانی خوب نمی‌زند. چون می‌داند کشوری که حکمرانی خوب داشته باشد، گرفتار انواع و اقسام تحریم‌های بین‌المللی نمی‌شود.

او می‌داند که حکمرانی خوب با فلاکت فزاینده سازگار نیست. بنابراین، اگر ته آب را بنگریم، حرفش این است که من ملاحظاتی ایدئولوژیک دارم و بر اساس آن‌ها عمل می‌کنم و اگر تحریم‌ها رفع نشوند، مهم نیست که عملکردم مصداق حکمرانی خوب است یا نه؛ مهم این است که عملکردم مصداق کشورداریِ "با قدرت" باشد.

حالا این قدرت قرار است بر سر چه کسی کوفته شود و چه کسی را سر به راه کند، خدا داند. این قدرت ادعایی باید تحریم‌ها را رفع کند ولی چون سعید جلیلی نمی‌تواند با قدرت یقۀ غرب را بگیرد و دول غربی را مجبور به لغو تحریم‌ها کند، باید منتظر باشیم قدرت دولتش شامل حال نخبگان و مردم معترضی شود که به احتمال زیاد دولت او را از صد جهت زیر تیغ نقد می‌برند.