سایه لغو کرسنت و سواپ همچنان نفت را آزار می‌دهد

اقتصاد۲۴-محمود خاقانی، درباره چالش‌های صنعت گاز و برنامه‌هایی که دولت چهاردهم باید برای رفع مشکلات این صنعت دنبال کند، گفت: بزرگ‌ترین مشکل ما در این حوزه، جذب سرمایه‌گذاری است. مثلا بعد از پرونده کرسنت، قراردادی را که یک دولت در سال ۸۱ منعقد کرده بود، دولتی دیگر در سال ۸۴ در‌صدد لغو‌کردن آن برآمد. البته بعد از فاش‌شدن اسناد ویکی‌لیکس مشخص شد آمریکا هم به دنبال عدم اجرای این قرارداد بوده است و این یکی از مواردی بود که اعتبار شرکت ملی نفت ایران را به‌عنوان طرف قرارداد دچار خدشه کرد و درواقع جذب سرمایه و اجرای قرارداد‌های جدید را در سال‌های بعد نیز دچار چالش کرد.

او ادامه داد: در دولت‌های یازدهم و دوازدهم تلاش شد این اعتبار از‌دست‌رفته را بازگردانند؛ به همین دلیل یک نوع قرارداد جدید نفتی تحت عنوان آی‌پی‌سی تعریف و قرار شد جذب سرمایه و قرارداد‌ها به‌گونه‌ای تعریف شود که به نفع دو طرف باشد؛ زیرا در آن زمان بسیاری از سرمایه‌ها در سطح جهان به سمت عراق روانه می‌شد، بنابراین به نحوی قرارداد تنظیم می‌شد که ما بتوانیم با کشوری مثل عراق رقابت کنیم.

این کارشناس حوزه انرژی گفت: مشکل دیگری که ما داشتیم، این بود که در دریای خزر، آسیای مرکزی و قفقاز قرارداد‌های سوآپ داشتیم که بنای این قرارداد‌ها بر این بود که نقش دلار را در تجارت انرژی کاهش دهیم. مثلا در ازای گازی که به ارمنستان انتقال می‌یافت، برق دریافت می‌کردیم. این قرارداد‌ها بر اساس BTU طراحی شده بود که آن هم در زمان وزارت آقای میرکاظمی بی‌دلیل و یک‌شبه متوقف شد و شرکت نفت و شرکت نیکو مجبور به پرداخت میلیون‌ها دلار جریمه شدند. بعد‌ها تلاش بسیاری کردند که اعتبار از‌دست‌رفته را با اجرای قرارداد‌های جدید بازگردانند و البته تا حدی موفق هم شدند؛ به این ترتیب که قرارداد فاز ۱۱ پارس جنوبی با مشارکت توتال و سینوپک چین قبل از خروج ترامپ از برجام به امضا رسید، اما زمانی که توتال و سینوپک به دنبال خروج آمریکا از برجام از قرارداد با ایران خارج شدند، چینی‌ها حاضر نشدند به تعهدات خود در قرارداد‌هایی که در میادین مشترک عراق با ایران داشتند، ادامه داده و کار را انجام دهند.

او تأکید کرد: در هر حال، واقعیت امروز صنعت نفت کشور این است که دولت چهاردهم با مشکلات سختی مواجه خواهد بود و از‌جمله آن‌ها غیرشفاف‌بودن وقایع این صنعت است. هرچند آقای پزشکیان عنوان کرده که اقتصاد خرد و کلان کشور از‌جمله اقتصاد انرژی کشور را شفاف می‌کند، اما مسیر سختی دارد. مثلا آن‌گونه که وزیر پیشین نفت عنوان کرده بود، مافیای بزرگی در صنعت نفت حضور دارد که رفع آن اقدام ویژه‌ای را می‌طلبد. خاقانی تأکید کرد: شرکت نفت باید بتواند اعتبار از‌دست‌رفته خود را به‌عنوان شرکتی که حتی در زمان جنگ نیز نگذاشت قرارداد‌ها اجرا نشوند، بازگرداند و اجازه ندهد اعتبار شرکت نفت دچار خدشه شود.

بیشتر بخوانید:نقشه راه پزشکیان برای احیای برجام/ بایدن یا ترامپ؛ احیای توافق با کدام ممکن است؟

او ادامه داد: اکنون در صنعت گاز شرایطی را تجربه می‌کنیم که فاصله میادین گازی از بازار مصرف طولانی شده است، بنابراین باید به صورت گاز ال ان‌جی به بازار برسد. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مؤسسه‌ای وابسته به دانشگاه تهران و اتاق بازرگانی، کارگاهی برگزار کردند و طرح شبکه انرژی خزر تشکیل شد. به این معنا که هم گاز ترکمنستان و گاز تولیدی خزر وارد ایران شود و هم گازی را که در ایران تولید می‌شود، به برق تبدیل کنیم و صادرات برق از طریق خطوط انتقال مستقیم داشته باشیم. درواقع می‌توانستیم گاز‌ها را تبدیل به برق کنیم و تا اروپا هم برویم

این هدف در برنامه ششم تبدیل به قانون شد و قرار بر آن شد که ایران تبدیل به محور صادرات انرژی خزر شود، اما به دلیل تداوم تحریم‌ها و برخی موانع داخلی به سرانجام نرسید.

این کارشناس حوزه انرژی با ابراز امیدواری از اینکه دولت منتخب با همکاری مجلس بتواند برنامه‌های هفتم توسعه را در حوزه انرژی پیش ببرد، گفت: ما در صنعت نفت هنوز شرکت خصوصی نداریم که بتواند امور مربوط به صنعت را به خوبی پیش ببرد. خصوصی‌سازی‌هایی در پالایشگاه و پتروشیمی‌ها انجام داده‌ایم، اما در کل شرکت‌هایی که در بخش پایین‌دست نفت، گاز، برق و به‌طور کلی انرژی فعال هستند، اگر توانسته بودند خوب عمل کرده و راندمان تولید را بالا ببرند و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی جذب کنند و تکنولوژی را وارد صنعت کنند، نباید امروز قطعی برق و گاز داشته باشیم یا در صنعت پتروشیمی، فولاد و... مشکل داشته باشیم.

او در ادامه به قرارداد‌ها و سرمایه‌گذاری دیگر کشور‌ها اشاره کرد و گفت: اکنون رئیس‌جمهور منتخب اعلام کرده ما با چین و روسیه قرارداد راهبردی داریم و در‌صدد تداوم همکاری با این کشور‌ها هستیم، اما باید در نظر داشته باشیم چین اکنون ۳۰ میلیارد دلار در عربستان سرمایه‌گذاری کرده و بیش از ربع قرن با قطر قرارداد خرید گاز دارد، بنابراین در صورت تداوم همکاری با این کشور، باید ما نیز بتوانیم ارقام جذب سرمایه را در کشور بالا ببریم.

خاقانی ادامه داد: اگر دولت جدید با اروپا و حتی آمریکا تعامل داشته و روابط را توسعه دهد، چین و روسیه هم سرمایه بیشتری را وارد ایران خواهند کرد؛ کمااینکه در عربستان، امارات، قطر، کویت و... سرمایه‌های بزرگی را برده‌اند.