بررسی سخنان محمدجواد ظریف در صداوسیما

اقتصاد۲۴-مثلاً درباره تعیین وزرا، معرفی افراد در پاسخ به موج تخریبی که در فضای مجازی علیه سیدمحمدخاتمی، رهبر جبهه اصلاحات رخ داد؛ او در این گفتگو تصریح کرد: «واقعاً آقای خاتمی هیچ فشاری برای این کار نگذاشت و شهادت می‌دهم و خودم با ایشان صحبت کرده‌ام و اطلاع دارم که ایشان ورودی از این جهت نکرده است؛ راهنمایی کرده، اما دخالت نکرده است.»

یا در پی طرح مسائلی مانند «سهم‌خواهی» تشکل‎ها و احزاب به پیام بهزاد نبوی، از چهره‌های شاخص سیاسی و تشکیلاتی اصلاح‎طلب اشاره کرد و گفت: «بهزاد نبوی امروز توئیت بامزه‌ای زد مبنی بر اینکه اجازه دهید اکنون دولت تشکیل شود و دنبال سهم‌خواهی نروید. این نگرشی است که من در بزرگان، هم جبهه اصلاحات و هم سایر بزرگان دیده‌ام. یک همدلی ایجاد شده که همه می‌خواهند کار به جلو برود.».

اما این موارد مطرح شده که بخشی از گزارش او به مردم بود، با توجه به موضوعات دیگری که در این برنامه مطرح شد، کمتر بحث‎برانگیز بود و موضوعات اصلی دو بخشی بود که طی روز‌های اخیر به آن واکنش‎های بسیار صورت گرفت.

دولت وحدت ملی

جواد ظریف در این گفت‌وگوی ویژه خبری به کارگروه‌های تشکیل‌شده برای تعیین وزرا و اعضای دولت و نحوه کار کمیته‌ها و شورای راهبری اشاره کرد و به تشریح روند کاری که احتمالاً تا ۳ مرداد ادامه می‎یابد پرداخت. اما دو موضوع با واکنش‎های بسیاری روبه‌رو شد. اول؛ آنجا که ظریف در توضیح دولت آینده گفت: «این کابینه، وحدت ملی خواهد بود، ولی ائتلافی نیست.»

او در توضیح آن تصریح کرد: «نمی‎خواهیم افرادی را داشته باشیم که با گفتمان رئیس‌جمهور همراهی و باور نداشته باشند؛ بالاخره مردم ایران به این رئیس‌جمهور رأی داده‎اند و افرادی هم که نامزد انتخاب می‎کنند، به آن‌ها گفته‎ایم افرادی معرفی کنند که آمادگی کار در چارچوب این گفتمان را داشته باشند. کابینه ائتلافی نیست، چون مردم به یک نفر رأی داده‌اند و این منتخب نیز کسانی که آماده همکاری با گفتمان واحد را داشته باشند، جمع خواهد کرد.»

این اظهارنظر او از سوی بسیاری از تحلیلگران سیاسی، ادعای منطقی از سوی هر رئیس‌جمهوری است. در برابر از سوی تحلیلگران جریان رقیب این ادعا به معنی حذف مخالفان از کابینه برداشت شد؛ موضوعی که ظریف آن را با تاکید بر اینکه «فراخوان معرفی اعضای کابینه به چهره‌های رقیب مسعود پزشکیان از جمله سعید جلیلی» و «احزاب اصولگرا از جمله مؤتلفه اسلامی» نیز ارسال شده است، به‌نوعی پاسخ داده بود. البته با کمی بررسی درباره تشکیل دولت ائتلافی نیز چنین تصمیمی برای تشکیل دولت «وحدت ملی» نه «دولت ائتلافی» قابل درک است که باید به آن توجه داشت. چنانچه دولت ائتلافی هم زمانی شکل می‎گیرد که حزب یا جریان پیروز، اکثریت قاطع را ندارند و در ائتلاف با سایر جریان‌ها دست به تشکیل دولت ائتلافی می‎زنند تا بتوانند دولت را حفظ کنند که طبیعتاً این تصمیم و شاکله معایب خودش از جمله انسجام کمتر و هماهنگی آسیب‌پذیرتر را داراست.

بیشتر بخوانید:هاشمی: ۱۳ میلیون رأی متعلق به کل اصولگرایان است نه جلیلی /سهم خواهی از پزشکیان معنایی ندارد، باید تعامل کمک کننده داشت

در این بین با توجه به ادعای غلبه نگاه کارشناسی بر دولت که از سوی پزشکیان مطرح شد؛ قطعاً منظور عدم استفاده از نیرو‌های کارشناس و توانمند جریان رقیب نیست و قضیه مطرح‌شده درباره سکانداران و تصمیم‌گیران است.

سنجه‎هایی با تبعیض مثبت

موضوع دومی که مورد بحث و البته هجمه به شورای رهبری و برنامه مد نظر دولت پزشکیان صورت گرفت مربوط به تبعیض مثبت برای ادیان و مذاهب رسمی است، آنجا که ظریف در توضیح سنجه‌های تعیین گزینه‎ها گفت: «اگر وزیر پیشنهادی مرد باشد هیچ امتیازی نمی‌گیرد و نامزد‌های خانم ۱۰ امتیاز می‌گیرند؛ اگر از اکثریت (شیعه) باشد امتیاز ندارد، ولی اگر از مذاهب و ادیان رسمی باشد، امتیاز دارد، چون می‌خواهیم از اقوام و مذاهبی که تاکنون حضور کمتری در کابینه داشته‌اند و زنان و جوانان استفاده کنیم.»

همین موضوع بسیاری را برآشفت، نمونه این اعتراض را حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان داشته است که نوشت: «باید از آقای ظریف پرسید: الف: از کِی تا به حال «شیعه بودن» در جمهوری اسلامی خصوصیت و به اصطلاح، امتیاز منفی تلقی می‌شود؟! ب: می‌فرمایید «از مذاهب و ادیان رسمی باشید امتیاز می‌گیرید، شیعه باشید امتیاز نمی‌گیرید»! آیا منظورتان این است که شیعه جزء مذاهب و ادیان رسمی نیست؟! ج: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور یاد شده است. جنابعالی چه‌کاره‌اید و از کدام جایگاه، شیعه بودن را در گزینش اعضای کابینه، خصوصیت منفی تلقی کرده‌اید؟! چه کسی به شما چنین اجازه‌ای داده است؟!» در پیگیری این برآشفتگی‎ها و اعتراضات این موضوع قابل توجه است؛ که درکی از گذاشتن تبعیض مثبت در این بین وجود ندارد.

بیشتر بخوانید:هشدار نفوذ فرقه پایداری به وزارت نفت دولت چهاردهم+فیلم

معمولاً زمانی از تبعیض مثبت در جوامعی که به دنبال توجه به حقوق شهروندی هستند، استفاده می‎شود که فرصت برابر در مسیری که افراد تا به این نقطه رسیدند، وجود نداشته است. نمونه قابل توجهی که در همین کشور ما اجرا شده مربوط به کنکور به عنوان آزمون ورود به تحصیلات عالی است که سهمیه مناطق محروم برای افراد در نظر می‎گیرند. یعنی از آنجا که نتوانستند فرصتی برابر برای مردم در حوزه آموزش ایجاد کنند و امکانات برابر نبوده است؛ از این طریق تلاشی برای جبران آن انجام می‎دهند.

حالا با همین تعریف به موضوع زنان و اقلیت‌های مذهبی هم می‎توان نگاه کرد، در حوزه مدیریتی متاسفانه طی اغلب ادوار این فرصت برابر فراهم نبود یعنی در مراحل پایین‌تر مثلاً برای تعیین یک مدیر سطح متوسط چنین رفتار‌هایی بار‌ها اتفاق افتاده که وقتی یک زن در برابر یک مرد قرار می‎گرفت؛ ترجیح مدیران بالادستی همکاری و پیشبرد برنامه‌ها با مدیر میانی مرد بود و همین پله ترقی را از آن زنان در آن مقطع گرفته و حالا با تغییر رویه‌ها برای جبران آن تبعیض و ایجاد توازن تبعیض مثبت در نظر گرفته می‎شود و اصلاً به معنای این نیست که مرد بودن بد است یا منفی است. درباره ادیان و مذاهب رسمی هم همین در تاریخ ما رخ داده و این برداشتی که به شیعیان بی‌توجهی شده یا امتیاز منفی است، اشتباه است.

تبعیض مثبت برای آن است که در ادواری و بنابر شرایطی این ارتقای موقعیت پذیرفته نشده و از امکان ارتقای فرد با توانایی برابر جلوگیری شده و یا در برابرش سنگ‌اندازی شده است؛ حال که این شورا و این دولت به دنبال احقاق حقوق شهروندی است؛ چنین رویکردی را برای جبران آن رفتار در پیش گرفته است. برای ایجاد وحدت ملی در سطح جامعه از طریق دولت نیاز به چنین رویکرد‌هایی هست که به این هدف همیشگی اصلاح‌خواهان برسند که «ایران برای همه ایرانیان» باشد. به هر حال امید است در نهایت شایستگان مبتنی بر رویکردی شایسته‌سالارانه انتخاب شوند و بهترین گزینه‌ها برای وحدت ملی و پیشرفت و توسعه کشور روی کار آیند.