آیا بوتاکس مضر است؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: بوتاکس (Botox) یک نام تجاری برای سم بوتولینوم نوع A است که توسط باکتری Clostridium botulinum تولید می‌شود. این سم وقتی در دوز‌های بالا مصرف شود، می‌تواند باعث مسمومیت شدید و حتی مرگ شود، اما در دوز‌های کنترل‌شده، به عنوان یک داروی ایمن و موثر برای مصارف زیبایی و پزشکی استفاده می‌شود. در مصارف زیبایی بوتاکس یک روش پزشکی رایج است که برای کاهش چین و چروک‌های صورت و درمان برخی شرایط پزشکی مانند میگرن مزمن، تعریق بیش از حد و اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود. اگرچه این روش در بسیاری از موارد ایمن است و مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار گرفته، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، ممکن است دارای عوارض و خطرات بالقوه‌ای باشد. 

کاربرد‌های بوتاکس

•    زیبایی

بوتاکس بیشتر برای کاهش چین و چروک‌های صورت، به‌ویژه در ناحیه پیشانی، دور چشم و خطوط اخم استفاده می‌شود. با تزریق بوتاکس، عضلاتی که باعث ایجاد چین و چروک می‌شوند، موقتاً فلج می‌شوند و پوست به ظاهر صاف‌تری می‌رسد. همچنین برخی از افراد از بوتاکس برای بالا بردن ابرو‌ها استفاده می‌کنند.

•    مصارف پزشکی

بوتاکس به عنوان یک درمان برای کاهش تعداد و شدت حملات میگرنی در افراد مبتلا به میگرن مزمن استفاده می‌شود.

تزریق بوتاکس در ناحیه زیر بغل، دست‌ها یا پا‌ها می‌تواند تعریق بیش از حد (هیپرهیدروزیس) را کاهش دهد.

بوتاکس می‌تواند برای درمان اسپاسم‌های عضلانی مانند دیستونی (اختلال در تونوس عضلانی) و بلپروسپاسم (تشنج پلک) مفید باشد.

بهترین افراد برای تزریق بوتاکس

تصور رایجی که در بین مردم وجود دارد، استفاده از بوتاکس برای رفع چین و چروک‌های عمیق پوستی در سنین میانسالی و پیری است، اما در حقیقت همه افراد بالای ۲۵ سال در صورت وجود چین‌های هرچند خفیف می‌توانند کاندیدای مناسبی برای تزریق بوتاکس باشند. تزریق بوتاکس برخلاف تصور برخی از مردم، اختصاصی به زنان ندارد و همه افراد چه مرد و چه زن می‌توانند برای رفع چین و چروک پوست خود از بوتاکس استفاده کنند. تحقیقات نشان داده است که تاثیرات بوتاکس در میان افرادی که به سنین پیری رسیده‌اند و چروک‌های صورت آن‌ها عمق شده، کمتر از افراد جوانی است که بر صورت آن‌ها خط‌های خفیف پدیدار شده است. بوتاکس علاوه بر نقش درمانی، در بروز و عمیق شدن چین و چروک صورت تاثیر پیشگیری‌کننده دارد. به‌همین دلیل به افراد توصیه می‌شود صرف نظر از سن و جنسیت خود، در صورت مشاهده چروک هرچند ریز در پوست خود به پزشک مراجعه کنند.

افراد ممنوع برای تزریق بوتاکس

همواره گروهی از افراد، اجازه استفاده از روش‌های زیبایی را بسته به شرایط مختلف ندارند. در مورد تزریق بوتاکس پیشانی و سایر نواحی صورت، گردن و جا‌های دیگر باید توجه داشته باشید که اگر شما نیز جزو یکی از گروه‌های زیر هستید، باید از انجام این کار خودداری کنید:

•    افرادی که سابقه مشکلات قلبی و عروقی دارند.
•    کسانی که واکسن بیماری‌های مختلف را کمتر از دو هفته گذشته دریافت کرده‌اند.
•    افرادی که سن آن‌ها کمتر از ۱۸ سال یا بالای ۸۰ است.
•    مادرانی که دوران بارداری یا شیردهی را طی می‌کنند.
•    اشخاصی که دچار سابقه بیماری‌های عفونی و التهابی در ناحیه مورد تزریق هستند.
•    افرادی که سیستم عصبی و عضلانی آن‌ها دچار اختلال است یا از بیماری‌هایی مانند ام اس رنج می‌برند.
•    کسانی که مشکلات انعقاد خون دارند یا دارو‌های روان‌کننده خون مصرف می‌کنند.
•    افرادی که سیستم بدنی آن‌ها بسیار ضعیف است یا دچار عفونت شدید در بدن خود شدند.

نحوه عمل بوتاکس

بوتاکس با مسدود کردن سیگنال‌های عصبی به عضلات عمل می‌کند. هنگامی که بوتاکس به عضله تزریق می‌شود، این سیگنال‌ها مسدود می‌شوند و در نتیجه عضله موقتاً فلج می‌شود. این اثر معمولاً ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد، و پس از آن عضله به تدریج فعالیت خود را بازیابی می‌کند و ممکن است نیاز به تزریق مجدد بوتاکس باشد.

عوارض شایع بوتاکس

تزریق بوتاکس عوارض بسیار کمی دارد و بیشتر این عوارض ممکن است به دلیل ناآشنایی شخص تزریق کننده بوتاکس و تزریق این ماده توسط افراد غیر متخصص ایجاد شود؛ لذا اولین و مهمترین توصیه ما به شما انجام تزریق بوتاکس در کلینیک‌های معتبر پوست و مو و مطب پزشک متخصص می‌باشد. بصورت خلاصه عوارض بوتاکس عبارتند از:

•    قرمزی پوست در ناحیه تزریق

قرمزی پوست واکنش طبیعی بدن به هر روش درمانی است. این عارضه معمولاً خفیف تا متوسط بوده و در عرض چند ساعت برطرف می‌شود. قرمزی پوست نیازی به درمان خاصی ندارد. شدت قرمزی به میزان بوتاکس تزریق شده و همچنین ضخامت سوزن تزریق بستگی دارد. پیشگیری از این عارضه تا حد زیادی به تجربه و مهارت پزشک وابسته است. استفاده از سوزن‌های باکیفیت، تزریق آهسته و مقادیر کم بوتاکس و همچنین استفاده از کمپرس سرد پس از اتمام تزریق، از جمله مواردی هستند که می‌توانند از شدت قرمزی بکاهند.

•    درد

میزان درد در طی تزریق بوتاکس به آستانه تحمل درد فرد بستگی دارد. معمولاً بیشتر مراجعین به خوبی درد ناشی از تزریق را تحمل می‌کنند. برای کاهش درد می‌توان پس از مشورت با پزشک، حدود ۱ ساعت قبل از مراجعه به کلینیک، استامینوفن مصرف کرد. در برخی موارد قبل از درمان، از کرم‌های بی‌حسی موضعی یا کمپرس سرد استفاده می‌شود تا درد محل تزریق کاهش یابد. درد ممکن تا ۳۰ دقیقه بعد از اتمام تزریق هم کمی باعث رنجش شود.

•    سردرد و تهوع

شایع‌ترین عارضه از عوارض بوتاکس سردرد و تهوع هستند. این دو عارضه در ۲ تا ۱۵ درصد از مراجعین مشاهده می‌شوند. البته سردرد و تهوع معمولاً خفیف بوده و بیشتر برای کسانی رخ می‌دهد که اولین تزریقات بوتاکس خود را انجام می‌دهند. ماندگاری این عوارض بین چند ساعت تا حداکثر سه چهار روز متغیر است. عوامل موثر در سردرد عواملی مانند آسیب‌های ایجاد شده در محل تزریق، استرس و سابقه سردرد‌های میگرنی در ایجاد آن‌ها است. برای درمان سردرد، مصرف دارو‌های مسکن یا قرص‌های ضد میگرن معمولی کفایت می‌کند.

•    کبودی

کبودی به دلیل سوراخ شدن عروق خونی موجود در محل تزریق رخ می‌دهد. این اتفاق معمولاً ناشی از این است که محل عروق خونی، پیش از تزریق بوتاکس به خوبی شناسایی نشده‌اند و علت آن پزشکان غیرمتخصص و افراد غیرپزشک هستند که با آناتومی صورت و گردن آشنایی کافی ندارند. به همین علت ممکن است در طی فرآیند تزریق به عروق خونی آسیب بزنند. کبودی بیشتر زمانی مشاهده می‌شود که پزشک مهارت و تجربه کافی در تزریق بوتاکس نداشته باشد. برای پیشگیری از این عارضه، باید از مصرف آسپیرین و دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی (مثل ژلوفن) تا حداقل ۷ روز پیش از تزریق خودداری کنید. استفاده از کرم‌های ویتامین K یا کرم‌هایی که حاوی عصاره گیاه ارنیکا هستند، در رفع کبودی موثرند.

•    واکنش‌های کولینرژیک

واکنش‌های کولینرژیک از جمله عوارض بوتاکس هستند که معمولاً به شکل خشک شدن دهان یا چشم‌ها مشاهده می‌شوند. این عوارض بیشتر در صورت استفاده از فرآورده‌هایی مشاهده می‌شود که از سم بوتولونیوم نوع B ساخته شده‌اند. در کلینیک‌های مخصوص از این فرآورده‌های حاوی سم بوتولیونیوم نوع A استفاده می‌کنند.