همه چیز درباره اقتصاد کره جنوبی/ الگوی پیشرفت دهمین اقتصاد بزرگ جهان و غول صنعتی آسیا چه بود؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: کره جنوبی چهارمین اقتصاد بزرگ آسیا و دهمین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی (GDP) اسمی است. این کشور در طول پنج دهه توانسته از یکی از فقیرترین کشور‌های آسیا به یکی از ثروتمندترین و پیشرفته‌ترین اقتصاد‌های منطقه تبدیل شود. شرکت‌های کره‌ای مانند سامسونگ و اس‌کی هاینیکس طیف گسترده‌ای از محصولات الکترونیکی را تولید می‌کنند و شرکت هیوندای کره‌ای یک خودروساز مشهور جهان است. کره جنوبی همچنین یکی از بزرگ‌ترین سازندگان کشتی در جهان است و به‌تازگی، انفجار محبوبیت کی پاپ و فرهنگ کره‌ای باعث افزایش بی‌سابقه قدرت نرم و درآمد دلاری برای این کشور شده است.

آمار رشد اقتصادی در کره جنوبی

تحول عظیم اقتصاد کره جنوبی پس از پایان جنگ کره در سال ۱۹۵۳ رخ داد و این کشور را به یک قدرت صنعتی تبدیل کرد و در‌های اقتصاد کره را به روی جهان باز کرد. سیاست‌های صادرات‌محور و سرمایه‌گذاری در نوآوری نقش حیاتی در توسعه اقتصاد به شکل کنونی آن ایفا کردند. در ابتدا، منسوجات و صنایع سبک به عنوان نخستین بخش‌های هدف گذاری شده برای توسعه اقتصادی در این کشور انتخاب شدند، سپس این تمرکز به صنایع سنگین مانند آهن و فولاد و تولید مواد شیمیایی منتقل شد.

کره جنوبی تلاش‌های خود را به سمت صنایع فناوری پیشرفته مانند تولید خودرو و الکترونیک و همچنین فناوری اطلاعات متمرکز کرد. استراتژی اقتصادی دولت باعث شد که رشد واقعی تولید ناخالص داخلی به طور متوسط بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۹ به ۷.۳ درصد در سال برسد.

در سال ۲۰۲۰، رشد تولید ناخالص داخلی کره جنوبی یک درصد کاهشی شد که بدترین عملکرد اقتصادی کره از سال ۱۹۹۸ بود و این اتفاق به دلیل فروپاشی ناشی از پاندمی کرونا بود. با این حال، اقتصاد کره جنوبی در سال ۲۰۲۱ به ریل اصلی بازگشت و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به ۴.۰ درصد رسید که بهترین رشد اقتصادی این کشور در ۱۱ سال گذشته بود و این رشد تحت تأثیر صادرات قوی نیمه‌هادی‌ها و خودرو‌ها به دست آمد.

رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۲ کند شد و اقتصاد کره در آن سال رشد ۲.۶ درصد و در سال ۲۰۲۳، رشد ۱.۴ درصدی را تجربه کرد.

الگوی پیشرفت کره جنوبی

الگوی پیشرفت اقتصاد کره جنوبی در سال‌های پس از جنگ کره به لحاظ تحلیلی به سه دسته تقسیم می‌شود: جایگزینی واردات (۱۹۵۴-۱۹۶۰)، گرایش به صادرات (۱۹۶۱-۱۹۷۹)، و توازن و تثبیت (پس از ۱۹۸۰). برای هر مرحله، مجموعه‌ای متمایز از اهداف و سیاست‌ها قابل شناسایی است. سیاست‌های جایگزینی واردات پس از جنگ کره (۱۹۵۰-۱۹۵۳) منجر به عملکردی ضعیف در رشد اقتصادی شد. با این حال، در این دوره کره جنوبی به بهبود زیرساخت‌هایش پرداخت که به عنوان پایه‌ای برای توسعه صنعتی این کشور عمل کرد. در سال‌های بعد در کره جنوبی صنعتی‌سازی مبتنی بر صادرات از سال ۱۹۶۱ آغاز شد. طی بیست سال بعد، استراتژی صنعتی‌سازی توسط دولت از طریق توسعه صادرات پیگیری شد.

برنامه‌های صنعتی‌سازی و مساله تامین سرمایه

کره جنوبی پس از آزادسازی از اشغال ژاپن در سال ۱۹۴۵، مالکیت تمام شرکت‌های متعلق به ژاپن مانند راه‌آهن و خدمات برق و مخابرات بودند را به دست گرفت. پس از کودتای نظامی سال ۱۹۶۱، دولت برنامه‌های پنج‌ساله متوالی را با تمرکز بر توسعه اقتصادی خودکفا و گسترش صنایع زیرساختی تدوین کرد.

بیشتر بخوانید: همه آنچه باید درباره کره جنوبی بدانیم/ ساختار حکومتی، فرهنگ، زبان و مذهب در کره جنوبی

برنامه‌های اقتصادی پنج‌ساله اول و دوم (۱۹۶۲-۱۹۷۱) بر ایجاد شرکت‌هایی برای تأمین مواد اولیه صنایع اصلی متمرکز بودند. شرکت نفت کره که متعلق به دولت بود، در سال ۱۹۶۲ تأسیس شد تا نیاز‌های حمل و نقل و تولید الیاف مصنوعی را برآورده کند. شرکت فولاد پوسکو (POSCO) در سال ۱۹۶۸ تأسیس و بنا شد ماده اولیه فولاد را برای صنایع کره جنوبی تامین کند. کشاورزی در آغاز دهه ۱۹۶۰، نقش مهمی در اقتصاد کره جنوبی داشت و ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد. برای پاسخگویی به تقاضای کشاورزی، شرکت تولید کود در سال ۱۹۶۷ تأسیس شد.

در آن زمان سازمان‌های مالی سنتی مبتنی بر بازار، از جمله کیه، موجین و کاکچو نقش‌های مهمی در تامین مالی پروژه‌های صنعتی بزرگ در کره جنوبی ایفا کردند. محبوب‌ترین این سازمان‌ها در میان عموم مردم کیه بود که منابع اعضا را جمع‌آوری می‌کرد و وام‌هایی را به اعضا ارائه می‌داد. موجین، که نوعی مؤسسه پس‌انداز و وام بود، نیز یک سازمان تاثیرگذار بود. کاکچو نیز تأمین مالی کوتاه‌مدتی را به خانواده‌های ماهیگیر ارائه می‌داد. این وام‌ها توانستند نیاز‌های کوتاه مدت سرمایه‌ای در کره جنوبی را تأمین کنند.

این کشور در این دوران همچنین به خوبی از سرمایه‎های خارجی برای تامین مالی پروژه‌ها استفاده کرد. از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۶، تأمین مالی سرمایه‌گذاری به طور متوسط سالانه ۱۴.۵ درصد از تولید ناخالص ملی بود و ۶۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها از منابع خارجی تأمین می‌شد. ۴۰ درصد باقیمانده سرمایه‌گذاری‌ها نیز از منابع داخلی تأمین می‌شد. در دهه ۱۹۶۰، حدود ۲۶ میلیارد دلار سرمایه خارجی وارد کره جنوبی شد که از این مقدار، تقریباً ۱۰ میلیارد دلار از طریق وام‌های رسمی دولتی و بقیه از طریق وام‌های تجاری به دست آمد.

در سال ۱۹۶۱ یک دولت نظامی با کودتا به قدرت رسید که یکی از اولین اقداماتش، ملی کردن بانک‌های تجاری بود. همچنین واحد‌های پول در کره جنوبی از «هوان» به «وون» تغییر کرد، این تغییر با هدف بسیج پس‌انداز‌های داخلی و وادار کردن شهروندان به افشای پس‌انداز‌های مخفی انجام شد. علاوه بر این، دولت وام‌هایی برای حمایت از صنعت می‌داد.

وضعیت کارگران و زنان در کره جنوبی

در کره جنوبی اشتغال در سطح بالایی پایدار باقی مانده و نرخ بیکاری پایین در کره جنوبی است. نرخ باروری در کره به پایین‌ترین حد در جهان رسیده است که فشار بر عرضه نیروی کار و بودجه عمومی وارد خواهد کرد. هزینه شغلی بالا برای زنانی که مادر می‌شوند، باعث کاهش اشتغال و باروری زنان شده و به بزرگ‌ترین شکاف دستمزدی جنسیتی در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) منجر شده است. بهبود تعادل کار و زندگی برای هر دو جنس، بستن شکاف‌های باقی‌مانده در سیاست‌های خانواده، رسیدگی به هزینه‌های بالای مسکن و آموزش و مقابله با دوگانگی بازار کار، کلید معکوس کردن این روند هستند که هنوز محقق نشده است.

برآورد‌ها از آینده اقتصاد کره جنوبی

کره جنوبی همچنان توانسته وضعیت رشد اقتصادی خویش را هرچند ضعیف‌تر از قبل حفظ کند. این درحالی است که به دلیل کاهش رشد جمعیت در این کشور تحلیلگران نسبت به کاهش چشمگیر رشد اقتصادی این کشور هشدار داده‌اند. با اینحال کره جنوبی توانسته رشد اقتصادی‌اش را از طریق افزایش صادرات حفظ کند.

در طول دهه ۲۰۲۰ شاهد رشد اقتصادی ضعیف کره جنوبی بودیم. این امر تاحد زیادی ناشی از جمعیت پیر و نرخ پایین زاد و ولد در کره جنوبی بوده است. مساله‌ای که در اقتصاد ژاپن نیز مشاهده می‌شود. بر اساس پیش‌بینی موسسه توسعه کره (KDI) که بزرگ‌ترین اندیشکده اقتصادی کره محسوب می‌شود، رشد اقتصادی میانگین بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ به ۱.۹ درصد و بین سال‌های ۲۰۳۱ تا ۲۰۴۰ به ۱.۳ درصد و سپس بین سال‌های ۲۰۴۱ تا ۲۰۵۰ به ۰.۷ درصد خواهد رسید که روندی نزولی را نشان می‌دهد. این درحالی است که نرخ رشد اقتصادی در کره جنوبی از اواسط دهه ۱۹۶۰ تا اواخر دهه ۱۹۸۰ دو رقمی بوده است.