اوج‌گیری نرخ تورم کالا و خدمات در آغاز پاییز

اقتصاد۲۴-مرکز آمار ایران در گزارشی تازه به جزییات شاخص قیمت کالا و خدمات در مهر ماه امسال پرداخته است. بررسی این گزارش نشان می‌دهد که تورم ماهانه مهرماه امسال مجددا به بالای ۲ درصد افزایش پیدا کرده. این در حالی است که در شهریور تورم ماهانه به زیر ۲ درصد رسیده بود. تورم نقطه به نقطه (مهر امسال نسبت به مهر پارسال) نیز افزایش یافته و به ۳۱.۶ درصد رسیده است. در مقابل تورم سالانه کاهشی بوده و معادل ۳۳.۶ درصد برآورد شده است.

گزارش مرکز آمار از نرخ تورم در حالی منتشر می‌شود که مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به تازگی به بررسی برخی از متغیر‌های مهم پولی کشور پرداخته و معتقد است «در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه به ارقام زیر ۲۵ درصد یا ۳۰ درصد بر اساس نحوه محاسبه بانک مرکزی (و حرکت به سمت تورم تک رقمی) و ۹.۵ درصد (مورد نظر برنامه هفتم) انتظار داشت.» نکته دیگر حرکت خطرناک تورم در حوزه خدمات است. بررسی ترکیب تورم سال جاری نشان می‌دهد نرخ تورم کالا در تابستان امسال که ۲۴.۴ درصد بوده، بسیار کمتر از نرخ تورم خدمات یعنی ۴۰.۳ درصد شده است. چرا این اتفاق افتاده؟ چون تورم اجاره‌بها در این بخش قرار می‌گیرد و همزمان با شوک اجاره‌بها، تورم بخش خدمات نیز تقریبا دو برابر تورم بخش کالایی شده است. بررسی‌ها از نرخ تورم در مهرماه نیز نشان می‌دهد روند رو به افزایش تورم بخش خدمات در پاییز هم مثل تابستان تداوم داشته است.

به طور مثال، تورم بخش آموزش یک رکورد عجیب و غریب را جابه‌جا کرده و در یک ماه نزدیک به ۱۷ درصد رشد کرده است. این اتفاق به دلیل بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها در ماه اول پاییز بوده و قطعا در ماه‌های آینده تعدیل می‌شود. اما در بازه یک ساله نیز تورم این بخش بیش از ۴۰ درصد بوده که عدد بسیار بزرگی است. یا در بخش مسکن که عمدتا اجاره‌بهای یک متر واحد مسکونی را بررسی می‌کند، تورم ماهانه ۳.۴ درصد بوده و در بازه یک ساله ۴۱ درصد تورم رشد کرده است.

یعنی خانوار‌ها ۴۱ درصد بیشتر از مهر ماه سال گذشته با افزایش هزینه‌ها در بخش اجاره مسکن روبه‌رو شده‌اند. مرکز آمار ایران در گزارش‌های خود از نرخ تورم، سال پایه را ۱۴۰۰ در نظر می‌گیرد؛ در واقع، شاخص قیمت مصرف‌کننده را در سال ۱۴۰۰ معادل ۱۰۰ قرار می‌دهد. اما اگر شاخص قیمت مصرف‌کننده را در سال ۱۳۹۶ برابر با ۱۰۰ کنیم بررسی روند شاخص قیمت کالا و خدمات نشان از عقب افتادگی حدود ۸۰ درصدی نرخ تورم خدمت از کالا دارد. این موضوع تا حدودی می‌تواند به عنوان پتانسیل افزایش نرخ تورم از محل تورم خدمات لحاظ شود. چنانکه آمار تازه نیز نشان می‌دهد که حتی اگر سال پایه محاسبات تورم ۱۴۰۰ قرار بگیرد؛ عدد شاخص تورم بخش خدمات ۲۶۶.۳ شده است. این عدد به چه معناست؟

بیشتر بخوانید:زنگ خطر تورم در کشور به صدا درآمد

این عدد یعنی شاخص در سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۰۰ در نظر گرفته شده و اگر عدد ۲۶۶.۳ از عدد ۱۰۰ کسر شود؛ عدد به دست آمده یعنی ۱۶۶.۳ به معنای درصد افزایش قیمت‌ها در حوزه خدمات طی سه سال بوده است. به عبارت دیگر، بخش خدمات در سه سال گذشته ۱۶۶ درصد رشد قیمت داشته که عمده دلیل آن هم شوک اجاره‌بها بوده است. هر چند در حوزه آموزش یا تفریح و رستوران‌داری و هتلداری هم می‌توان ردپای افزایش شدید قیمت‌ها را دید. نرخ تورم به زبان ساده نشان می‌دهد که قیمت یک سبد یکسان از کالا و خدمات مورد استفاده خانوار چند درصد نسبت به مدت مشابه گذشته تغییر کرده است. به همین ترتیب و با همین فرمول می‌توان دید که در سه سال گذشته ۲۰۳ درصد رشد قیمت در بخش خوراکی، آشامیدنی و دخانیات رخ داده و افزایش قیمت در بخش کالای بادوام ۱۴۲ درصد ظرف این سه سال بوده است.

اثر تورم بر شهرنشین‌ها و روستایی‌ها

گزارش مرکز آمار می‌گوید در مهرماه امسال، مناطق شهری تورم بالاتری در مقایسه با مناطق روستایی تجربه کرده‌اند. با این حال افزایش تورم به صورت ماهانه و نقطه به نقطه در روستا‌ها بیشتر از شهر بوده است. همچنین در مهرماه سال جاری تورم اقلام غیرخوراکی و خدمات بالاتر از اقلام خوراکی، آشامیدنی و غیرخوراکی بوده است. در این میان آموزش بیشترین افزایش قیمت نسبت به شهریور را تجربه کرده است.

بازگشت مجدد تورم ماهانه به کانال دو درصد

براساس گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه مهر امسال برابر ۲.۷ درصد بوده است. این در حالی است که این شاخص تورمی در شهریورماه پایین‌تر از ۲ درصد و برابر ۱.۷ درصد بوده است. به نظر می‌رسد بخش بزرگی از تورم ماهانه رخ داده در مهر ماه را همان‌گونه که گفته شد باید به حوزه آموزش ارتباط داد که با شوک نزدیک به ۱۷ درصدی رکورددار تورم ماهانه در مهرماه بوده است.

بیشتر بخوانید:کف تورم در سال جاری ۳۰ درصد است

تورم نقطه به نقطه مهرماه نیز از ۳۱.۲ درصد در شهریور به ۳۱.۶ درصد افزایش یافته است. به بیان دقیق‌تر قیمت یک سبد مشخص از کالا و خدمات در مهر امسال نسبت به مهر سال گذشته، ۳۱.۶ درصد افزایش یافته است. شاخص تورم سالانه، اما برخلاف دو شاخص قبلی در مهرماه کاهشی بوده و از ۳۴.۲ درصد به ۳۳.۶ درصد کاهش یافته است. البته باید انتظار داشت که اگر روند تورم ماهانه و نقطه به نقطه همچنان صعودی باقی بماند، تورم سالانه نیز افزایشی خواهد شد

تورم بالاتر نقاط شهری از روستایی

بررسی‌ها نشان می‌دهد در ماه گذشته تورم مناطق شهری به صورت سالانه، نقطه به نقطه و ماهانه از مناطق روستایی بالاتر بوده است. این در حالی است که افزایش تورم ماهانه و نقطه به نقطه در روستا‌ها بیشتر از مناطق شهری برآورد شده است. در ماه گذشته تورم ماهانه نقاط شهری برابر با ۲.۷ درصد و در روستا‌ها معادل ۲.۶ درصد ثبت شده است. با این حال افزایش تورم ماهانه نسبت به شهریور در روستا‌ها ۱.۱ واحد درصد و در مناطق شهری ۰.۹ واحد درصد محاسبه شده است. تورم نقطه به نقطه مناطق شهری نیز در مهرماه امسال ۳۲ درصد و در روستا‌ها ۲۹.۴ درصد برآورد شده است که در هر دو منطقه نسبت به شهریور با افزایش مواجه شده با این تفاوت که میزان افزایش در شهر ۰.۳ واحد و در روستا ۰.۷ واحد درصد بوده است. در نهایت تورم سالانه اولین ماه پاییز در مناطق شهری نیز بالاتر مناطق روستایی بوده و معادل ۳۴ درصد برآورد شده در حالی در روستا‌ها معادل ۳۱.۲ درصد بوده است. این شاخص در هر دو منطقه نسبت به شهریور کاهشی بوده است.

افزایش قیمت کالا‌های خوراکی و غیرخوراکی

گزارش مرکز آمار نشان از آن دارد که تورم ماهانه اقلام خوراکی، آشامیدنی و غیرخوراکی در مهر امسال معادل ۲.۳ درصد بوده که نسبت به تورم ماهانه این اقلام در شهریور ۰.۴ واحد درصد افزایش داشته است. تورم ماهانه غیرخوراکی و خدمات نیز در این مدت ۲.۹ درصد بوده که در مقایسه با تورم آخرین ماه تابستان افزایشی معادل ۰.۸ واحد درصد داشته است. در مهر امسال تورم نقطه به نقطه و سالانه اقلام خوراکی به ترتیب برابر با ۲۶ درصد و ۲۸.۳ درصد بوده است.

در اقلام غیرخوراکی نیز تورم نقطه به نقطه ۳۴.۶ درصد و تورم سالانه ۳۶.۴ درصد ثبت شده است. بنابراین به مانند شهریور در مهرماه نیز به طورکلی تورم اقلام غیرخوراکی و خدمات بالاتر از خوراکی‌ها بوده است. در این میان تورم ماهانه میوه و خشکبار در ماه گذشته منفی ۲.۴ درصد بوده است. به عبارتی قیمت این اقلام در مهر نسبت به شهریور کاهش یافته است. تورم ماهانه آموزش نیز ۱۶.۸ درصد گزارش شده که بالاترین تورم بین کالا‌های غیرخوراکی و خدمات است و می‌توان دلیل آن را آغاز سال تحصیلی جدید و افزایش تقاضا در این بخش تلقی کرد.