بازگشت ترامپ و چشم‌انداز روابط ایران و امریکا؛ آیا ایران دکترین هسته‌ای‌اش را بازتعریف می‌کند؟

اقتصاد۲۴-برخی ناظران مدعی هستند که با بازگشت ترامپ به کاخ سفید رویکرد شکست خورده فشار حداکثری مجددا در دستور کار قرار خواهد گرفت. اما گزاره دیگری از سوی متحدان دونالد ترامپ مطرح شده و آن، این است که این رویکرد با چشم‌انداز ژئوپلیتیکی به شدت متفاوتی که در خاورمیانه امروزی حاکم است، رو‌به‌رو خواهد شد. به ادعای نشریه پولیتیکو؛ پیشینه رویکرد سختگیرانه ترامپ در قبال ایران در دولت اول او پیش نمایش نسبتا واضحی در باب سیاست‌های احتمالی او در ارتباط با تهران ترسیم کرد. این پیش نمایش بر اساس مصاحبه با مقامات سابق ترامپ و افراد نزدیک به کارزار انتخاباتی او برجسته‌تر شده است.

نشریه پولیتیکو در بخش ابتدایی گزارش ادعایی‌اش به محتوای گفتگو با یکی از مقامات سابق ترامپ استناد کرد و مدعی شد: «تنگ‌تر کردن حلقه اقتصادی پیرامون ایران، اولویت سیاست خارجی روز اول خواهد بود تا آشفتگی‌های بایدن در خاورمیانه بدین طریق پاکسازی شود.» این ادعا در حالی است که تیم انتقال ترامپ کارت‌های خود را به دقت در دست نگه داشته و با صدور بیانیه‌ای آورده که ترامپ «اقدامات ضروری» را برای «رهبری کشور» و «بازگرداندن صلح از طریق قدرت» انجام خواهد داد. به ادعای پولیتیکو افراد سابق و نزدیک به کارزار انتخاباتی ترامپ، دیدگاه‌های اولیه‌ای در مورد اینکه سیاست خاورمیانه‌ای رییس‌جمهوری منتخب در پس زمینه فاجعه انسانی در غزه و درگیری‌های فزاینده بین اسراییل و گروه‌های مقاومت چگونه خواهد بود را به اشتراک گذاشتند.

مقامات سابق در گفتگو با پولیتیکو مدعی شدند که تیم انتقالی ترامپ در حال بررسی طرح‌هایی ادعایی برای اعمال موج جدیدی از تحریم‌های اقتصادی شدید علیه ایران و تلاش برای قطع صادرات نفت تهران هستند، این در حالی است که به نظر می‌رسد دولت دوم ترامپ حمایت‌ها از اسراییل را افزایش دهد. این مقامات در ادامه اظهارات خود مدعی شدند: ترامپ استراتژی موسوم به «فشار حداکثری» خود را بازتعریف خواهد کرد.

به گزارش این نشریه، اما خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ به طور چشمگیری با زمانی که ترامپ در سال ۲۰۲۱ از ریاست‌جمهوری کنار رفت، متفاوت است و این تغییرات قاعدتا متغیر‌های منطقه‌ای و اعمال استراتژی‌های مشابه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. همزمان یک مقام سابق دیگر ترامپ در امور خاورمیانه در گفتگو با پولیتیکو مدعی شد: «فشار حداکثری به این معنی نیست که امور از جایی که در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰ متوقف شد، ادامه پیدا خواهد کرد؛ چراکه منطقه و جهان در شرایط متفاوتی قرار دارد.»

در شرایط کنونی که تهران همکاری خود با روسیه را تقویت کرده، طبیعتا دولت دوم ترامپ در کنار جنگ در اوکراین با معادله پیچیده‌ای در خاورمیانه روبه‌رو خواهد بود. همزمان خطر افزایش تنش‌ها بین اسراییل و ایران وجود دارد که ممکن است ایالات متحده را به درگیری نظامی بکشاند. پولیتیکو در ادامه گزارش خود مدعی شد:، اما ترامپ احتمالا تلاش نخواهد کرد که برای اسراییل محدودیت‌هایی قائل شود.

همزمان وب‌سایت امریکایی استیمسون با انتشار گزارشی در این رابطه مدعی شده است که در حالی تنش‌ها میان اسراییل و ایران پس از حملات متقابل ادامه دارد، مقامات فعلی و سابق ایرانی در حال بحث در مورد این هستند که آیا کاهش آستانه گریز هسته‌ای می‌تواند بازدارندگی را برای کشور به دنبال داشته باشد یا خیر. پس از تجاوز اسراییل به کنسولگری ایران در دمشق در آوریل سال جاری و شهادت تعدادی از مستشاران ایرانی امیر سرتیپ احمد حق‌طلبی، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای ایران گفته بود: «اگر اسراییل تصمیم بگیرد به یکی از تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، جمهوری اسلامی ممکن است در دکترین هسته‌ای خود تجدیدنظر کند.» این در حالی است که پیش از این نیز کمال خرازی، وزیر خارجه سابق اخیرا هشدار داده بود که اگر اسراییل جرات کند تاسیسات هسته‌ای ایران را آسیب بزند، سطح بازدارندگی ما متفاوت خواهد بود. «ما تصمیمی برای تولید بمب هسته‌ای نداریم، اما اگر موجودیت ایران تهدید شود، باید دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم.» 

بیشتر بخوانید:پیروزی ترامپ چه بر سر واحد پول ایران می‌آورد؟/ پیش بینی تبعات رفتار دولت دوم ترامپ برای اقتصاد ایران

استیمسون همچنین مدعی شد: اسراییل که در ۲۶ اکتبر حملات تجاوزکارانه خود را به برخی مناطق ایران انجام داده، اما تاکنون از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران خودداری کرده که به ادعای برخی ناظران به دنبال درخواست دولت بایدن رییس‌جمهور امریکا بوده است. با این حال، اما افرادی در واشنگتن و تل‌آویو هستند که از تجاوز رژیم اسراییل به سایت‌های هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند. همزمان با انتشار این ادعا‌ها علی اکبر صالحی، وزیر خارجه سابق و رییس سابق سازمان انرژی اتمی ایران که در مذاکرات توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران نقش داشت، گفته است که «بمب اتمی مانند یک ماشین است که ایران تمام قطعات لازم برای آن را در اختیار دارد.»

گفتنی است در ۱۸ اکتبر سال جاری نزدیک به ۴۰ عضو مجلس نامه‌ای به شورای عالی امنیت ملی ارسال کردند و این درخواست را داشتند که شورای عالی امنیت ملی دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران را بازتعریف کنند. به ادعای استیمسون این استدلال که ایران نیاز به نوعی بازدارندگی جدید دارد، تقویت شده است. به ادعای این نشریه امریکایی همزمان برخی کارشناسان امریکایی هشدار داده‌اند که ایران ممکن است از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود، چراکه پیش از این نیز علاءالدین بروجردی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود: «خروج از «ان‌پی‌تی» برای دفاع از منافع ملی کشور یک ایده جدی است، اما اجرای آن در نهایت نیاز به تصویب مجلس دارد.» استیمسون همچنین در ادامه گزارش خود مدعی شده است: برخی مخالفان تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای ایران نیز نگرانند که این اقدام منجر به ایجاد رقابتی اتمی در منطقه شود.

در ادامه گزارش این نشریه امریکایی در خصوص برد موشک‌های ایرانی نیز ادعا شده است: در حالی که ایران در حال ارزیابی تغییر دکترین هسته‌ای خود است، همزمان در حال بررسی افزایش برد موشک‌های خود به بیش از ۲۰۰۰ هزار کیلومتر است. گفتنی است کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی در این مورد یادآوری کرده است که «در گذشته ما حساسیت‌های غرب، به ویژه اروپایی‌ها را در نظر گرفته‌ایم؛ اما زمانی که آنها حساسیت‌های ما را در نظر نمی‌گیرند، به ویژه در مساله تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، دلیلی برای در نظر گرفتن حساسیت‌های آنها وجود ندارد.

بنابراین ممکن است برد موشک‌های ایران افزایش یابد.» این درحالی است که احمد نادری، نماینده تهران در مجلس طی توییتی در واکنش به ادعا‌هایی که در خصوص آزمایش موشک قاره‌پیما توسط ایران مطرح شده بود، نوشت: «مدعی شده‌اند که ایران موشک قاره‌پیما از شاهرود تست و شلیک کرده است. البته این موضوع جدیدی نیست و روال نظامی ما در توسعه موشک‌های بازدارنده، همین بوده و هست. اما آنچه باید به زودی انجام شود (و تا الان هم دیر شده) آزمایش اتمی و اعلام رسمی آن است. این یعنی بازدارندگی حداکثری.» به ادعای استیمسون بنابراین حتی اگر ایران تصمیم به کاهش مدت زمان گریز هسته‌ای خود نگیرد، ممکن است تغییراتی در برد موشک‌های خود ایجاد کند.