جمعه سیاه چه روزیست؟ / تاریخ بلک فرایدی در ایران در سال ۱۴۰۳

اقتصاد۲۴- آیا تاکنون چیزی درباره جمعه سیاه یا به‌اصطلاح بلک فرایدی شنیده‌اید؟ شاید این روز در تقویم و فرهنگ ما مدت زیادی نباشد که خودی نشان داده است، اما به سرعت جای خود را به ویژه در میان جوانان باز کرده است. این روز در تمام دنیا آخرین جمعه نوامبر است و به عنوان روز حراج بزرگ شناخته می‌شود. امسال بلک فرایدی در ایران مصادف با جمعه ۹ آذر است. 

جمعه سیاه چیست؟

جمعه سیاه روز خرید و حراج بزرگ در سراسر دنیاست که از امریکا آغاز شد درواقع این روز بعد از روز شکرگزار در این کشور است که اتفاقا، چون در این کشور و البته بسیاری دیگر از کشور‌ها که کریسمس را جشن می‌گیرند نخستین خرید برای آغاز سال نوست و منطقی به نظر می‌رسد. جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما شما می‌توانید این روز را مرخصی بگیرید و به استقبال سال نو بروید و خرید کنید. 

تخفیف‌های استثنایی در بلک فرایدی

در روز جمعه سیاه یا همان بلک فرایدی معروف شده، اجناس با قیمت‌های پایین و استثنایی در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد. 

همان‌گونه‌که اشاره کردیم این روز از امریکا آغاز شد، اما آمار در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این تب خرید به اروپا و حتا کشور‌هایی مانند ایران هم رسیده است اگرچه در ایران حراج آن‌گونه‌که باید و در کشور‌های دیگر مرسوم است وجود ندارد.

اخیرا حراج مربوط به جمعه سیاه به کشور‌های اروپایی نیز رسیده است. علاوه بر فروشگاهها، خرید‌های اینترنتی نیز به اوج خود رسیده است.

بن پرکینس، رییس بخش تحقیقات بر روی مصرف کنندگان شرکت دیلویت می‌گوید: «امسال فروش اینترنتی رشد زیادی داشته است. ارزیابی اقتصاددانان نشان می‌دهد حدود نیمی از فروش‌ها آنلاین بوده است. مصرف کنندگان بیش از پیش تمایل دارند خرید خود را در کمال آرامش در خانه و اینترنتی انجام دهند. فروشندگان نیز با ارائه اجناس خود، کار آنها را راحت کرده اند.»

جمعه سیاه و شنبه پیش از کریسمس شلوغ‌ترین روز‌های خرید در سال در آمریکا محسوب می‌شوند. در اروپا نیز حتا در روز‌های شنبه و یکشنبه پس از جمعه سیاه آمار خرید افزایش پیدا می‌کند.

فروشنده یک فروشگاه زنجیره‌ای در فرانسه می‌گوید: «آمار دقیقی ندارم، اما حتما در سه روز جمعه، شنبه و یکشنبه با حجم بالای فروش مواجه هستیم. ما روز یکشنبه نیز کار می‌کنیم.»

آمار‌ها نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در سال ۲۰۱۵ در روز جمعه سیاه حدود ۵۰ میلیارد دلار پول خرج کرده‌اند.

جمعه سیاه در ایران

ایران چند سالیست که با موج جمعه سیاه یا بلک فرایدی در دنیا همراه شده است. مدتیست مردم فارغ از این‌که این مناسبت را بشناسند یا خیر، تبلیغات بلک فرایدی را چند روزی در سال، هر طرف که سر بگردانند می‌بینند. بسیاری از خریداران نمی‌دانند این مناسبت از کجا آمده و چرا و چگونه در ایران به آن استناد می‌شود.

تا همین چندی پیش تا حرف از جمعه سیاه به میان می‌آمد معمولا جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ را به یاد می‌آوردیم روزی که به گفته تحلیل‌گران سیاسی یکی از کلیدی‌ترین رویداد‌های تاریخ معاصر ایران است، اما امروز این موقعیت گویا تغییر کرده است.

بیشتر بخوانید: روانشناسی رنگ سال ۲۰۲۵ + عکس و جزئیات

در ایران شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه پر می‌شود از تبلیغات برای این روز و حتا گاه شاهد تبلیغاتی برای روز «سایبر ماندی» (دوشنبه بعد از روز شکرگزاری که روز حراج اینترنتی کالاهاست) هم هستیم.

دیدگاه کاربران شبکه‌های اجتماعی به جمعه سیاه در ایران

کاربران شبکه‌های اجتماعی از چند منظر به این تبلیغات پرداخته‌اند و درباره آن‌ها اظهار نظر کرده‌اند.

برخی درباره بیگانگی این مناسبت با فرهنگ جامعه ایران می‌گویند، برخی دیگر، اما با این نظریه مخالفند و آن را فرصتی برای تعامل با جهان و پیوستن به فرصت‌های تجاری بین‌المللی می‌دانند. درهمین حال عده‌ای دیگر به مشکلات اقتصادی این روز‌های مردم اشاره می‌کنند و براین باورند در چنین وضعیتی تبلیغاتی از این دست دامن زدن به مصرف‌گراییست.

برخی ورود این واژه را هم به زبان فارسی بی‌منطق می‌دانند و می‌گویند گواهیست بر تشدید ضرباتی که این روز‌ها بر پیکر زبان فارسی وارد می‌شود. شماری دیگر همین را گواه پویایی و زنده بودن زبان فارسی می‌دانند و می‌گویند استفاده از این واژه خیلی هم خوب است و مایه پیشرفت زبان.

رضا شکراللهی، نویسنده و ویراستار در این مورد می‌گوید:

ورود واژه «بلک فرایدی» به همان شکل انگلیسی به زبان فارسی، جلوی پویایی آن را می‌گیرد. به گفته او اگر آن‌گونه که برخی پیشنهاد می‌کنند به جای «بلک فرایدی» از واژه «حراجمعه» استفاده شود، به حرکت زبان در خودش کمک می‌شود، در صورتی که استفاده از اصل واژه انگلیسی به فرایند انجماد زبان مقصد کمک می‌کند و انجماد زبان در نهایت یعنی مرگ آن.

رضا شکراللهی همچنین می‌گوید: «ما دچار خودباختگی هویتی هستیم و جلوه این خودباختگی در زبان ماست.»

او در پاسخ به این که چقدر احتمال دارد این‌گونه واژه‌ها در زبان فارسی ماندگار شوند می‌گوید: «بسیاری از این واژه‌ها دوام نمی‌آورند علت اصلی هم این است که در مباحث زبانی فقط تهران را مبنا قرار می‌دهند؛ ایران فقط تهران نیست. شصت میلیون نفر دیگر هم فارسی حرف می‌زنند، اما ما تهران را مرکز و مبنا قرار می‌دهیم و همه فرمول‌هایمان را بر همان اساس می‌نویسیم در حالی که این درست نیست.»

اعتراضات گسترده فعالان محیط زیست علیه آمازون در جمعه سیاه

جمعه سیاه در تمام دنیا مخالفان و موافقان خود را دارد. تاکنون بار‌ها و بار‌ها فعالان محیط زیست در مبارزه و اعتراض به ترویج مصرف‌گرایی اعتراض کرده‌اند. یکی از این اعتراضات در پاریس بود که ده‌ها معترض در بیرون ساختمان آمازون در شمال پاریس تجمع کردند.

در این تجمع و اعتراضات برخی از قانون‌گذاران فرانسوی بدلیل تاثیرات زیست محیطی، خواستار منع جمعه سیاه شده بودند.

فعالان محیط‌زیست شرکت آمازون را به دلیل سرعت در تحویل کالا، به تسریع در پدیده تغییرات اقلیمی متهم می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، آمازون همه ساله نزدیک ۱۰ میلیارد بسته حمل می‌کند.

همزمان اعتراضات مشابهی در مخالفت با شرکت آمازون در سایر کشور‌هایی اروپایی از جمله آلمان صورت گرفته است.