از برجام روحانی تا رفع فیلتر پزشکیان و مساله حجاب و فیلترینگ؛ طیف پایداری و جلیلی با همه چیز مخالف هستند

اقتصاد۲۴- همان صدا‌ها و تریبون‌هایی که در نیمه دوم دهه ۹۰ علیه برجام و سیاست خارجی دولت وقت صحبت می‌کرد حالا برای موضوع رفع فیلتر صدا بلند کرده‌اند. در حساس‌ترین تصمیمات سال‌های اخیر در حوزه‌های سیاست خارجی مثل برجام تا موضوعات داخلی از قبیل حوزه حجاب و فیلترینگ همواره یک طرف میدان نزاع ثابت وجود دارد. طیف پایداری و جلیلی از صداو سیما تا مجلس و تریبون نماز جمعه.  اما سوال اصلی امروز این است که آیا وعده رفع فیلتر پزشکیان به سرنوشت برجام روحانی دچار می‌شود؟ مخالفان رفع فیلترینگ دقیقا چه کسانی هستند و چه می‌گویند؟

روزهاي حساس شوراي عالي فضاي مجازي

عمر دولت مسعود پزشكيان صد روزگي را هم پشت سر گذاشته اما هنوز خبري از در دسترس‌ترين وعده او يعني رفع فيلتر نيست. اين روزها جلسات شوراي عالي فضاي مجازي مباحث داغ و حساسي را پشت سر مي‌گذارد، اگرچه هنوز تصميم قطعي از اين مجراي قانوني درباره رفع فيلترينگ گرفته نشده اما هر روز هم اخبار مثبت مختلف و هم اخبار واكنش‌هاي منفي به احتمال رفع فيلترينگ شنيده مي‌شود. در ميانه اين روزهاي داغ در پاستور فشار بر شخص رييس دولت در خصوص موضوع رفع فيلترينگ به اندازه‌اي بود كه حتي پزشكيان را به يك توضيح براي افكار عمومي و رسانه‌ها يك عدد را بهانه و مبنا قرار داد تا به كساني كه او را زير ضرب براي عدم رفع فيلتر گرفته‌اند سخني بگويد. ماجرا از جايي شروع شد كه عزت‌الله ضرغامي، عضو شوراي عالي فضاي مجازي درخصوص جلسه‌ شورا توضيحاتي ارائه داد و نوشت كه «ادامه بحث فيلترينگ در جلسه شوراي عالي فضاي مجازي به جلسه بعد موكول شد. وزير ارتباطات گفت، بالغ بر ۲۰ درصد كاربران از فيلترشكن استفاده مي‌كنند و گردش مالي آن هم به ۲۰ همت مي‌رسد.معتقدم بايد پاي‌مان را از روي فيبر‌ برداريم!» قيد رقم 20 همت براي گردش مالي فيلترشكن موضوعي شد تا مسعود پزشكيان درباره اين موضوعات توضيحاتي بدهد و با دليل و برهان سعي در اقناع مخالفاني داشته باشد كه البته با اعداد و ارقام سخن نمي‌گويند. پزشكيان با بيان اينكه «طرح دولت براي رفع فيلترينگ به معناي رها كردن فضاي مجازي نيست، بلكه موجب توسعه و تقويت حكمراني و استفاده بهينه مردم از آن خواهد شد» گفت: «بناي دولت توسعه آموزش و توليد محتواهاي فرهنگي به ويژه براي نوجوانان و جوانان و نيز افزايش خدمات دولتي بر بستر شبكه‌هاي اجتماعي است كه منجر به استفاده بهينه از اينترنت خواهد شد.»

پزشكيان در جلسه هيات دولت هفته گذشته گفت كه «دولت به دنبال ايجاد نگاه مشترك با ديگر نهادهاي حاكميتي درباره رفع فيلترينگ است». او همچنين بر ضرورت تسريع در اجراي مصوبه جلسه شوراي عالي فضاي مجازي و تشكيل كارگروه ويژه به منظور بررسي ابعاد مختلف اين موضوع، رفع دغدغه‌ها و نگراني‌ها در اين زمينه و ارائه نتيجه به جلسه بعدي اين شورا براي تصميم‌گيري نهايي تأكيد كرد. با اين وجود اين اظهارات پزشكيان تاثيري در صداي مخالفان نداشت. تريبون نماز جمعه در هفته گذشته يادآور تريبون‌هاي نماز جمعه در دولت حسن روحاني بود؛ صداي انتقاد از دولت مستقر و رييس آن با چاشني تهديد.

تريبون نماز جمعه و خط و نشان براي رفع فيلترينگ

سیدمحمدمهدی حسینی همدانی در خطبه‌های نماز جمعه ۲۵ آبان ماه کرج، با انتقاد از کسانی که به دنبال رفع فیلترینگ هستند، گفت: دشمن برای فضای مجازی خودش محدودیت می‌گذارد، اما برای ما چیز دیگری تجویز می‌کند، چون می‌خواهد امید، اعتماد و عزت ما را از بین ببرد. متأسفانه عده‌ای هم این حرف‌ها را می‌پذیرند. حال که برخی تصمیم‌گیران دلسوزی لازم را ندارند خودمان باید مراقب فضای مجازی باشیم.

او در خردادماه سال ۱۳۹۷ نیز با انتقاد از تلاش جریانی برای تصویب FATF، آن را چاهی مشابه برجام توضیف و تصریح کرده بود که «ایران با تمام تحریم‌ها در عرصه‌های منطقه‌ای و نظامی بر دشمن چیره شده است ولی عده‌ای به دنبال سنجاق کردن هستند تا خسارت‌های FATF را برطرف کنند و این معاهده خسارت برای کشور به دنبال خواهد داشت.

وی با بیان اینکه این معاهده توسط دولت به مجلس ارائه شد و مجلس نیز تحت فشار قرار گرفت و کنوانسیون پالرمو با توجیه رییس مجلس تصویب شد و شورای نگهبان این طرح را تاکنون رد کرد، عنوان کرد: اجرای برنامه FATF برای امنیت ملی خسارت بسیار جبران‌ناپذیر دارد و ورشکستگی کامل اقتصادی برای ایران ایجاد می‌کند و این معاهده چاه دیگری مثل برجام برای کشور است.

سید احمد علم‌الهدی امام جمعه مشهد همچون هفته‌های گذشته انتقاد تند از دولت را محور خطبه‌های خود قرار داد و سوژه موضوع این هفته را نیز مساله رفع فیلترینگ قرار داد و گفت: یکی از عواملی که سبب می‌شود جامعه امروز به عقب بازگردد، ترویج ولنگاری در فضای مجازی و بعضی حرکت‌های رسانه‌ای است که در اختیار نسل جوان قرار دارد. وقتی فضای مجازی آزاد شود و زمینه گسترش فساد در دسترس جوان قرار بگیرد یا با بی‌حجاب برخورد نشود و بی‌حجابی آزاد شود، ارتجاع از این مسائل شروع می‌شود و به نقطه‌ای می‌رسد که جامعه ما به جامعه قبل از انقلاب بازگردد.

تعداد دفعاتی که علم‌الهدی درباره برجام مخالفت کرده است از شمارش خارج است. در یکی از آخرین نمونه‌های آن مربوط به سال جاری او با بیان اینکه در مواجهه با جنگ اقتصادی سه رویکرد و نظریه وجود دارد، ابراز کرد: «یکی اینکه با کدخدا بنشینیم و مشکلات‌مان را حل کنیم، مذاکره کنیم، قرارداد ببندیم و آنان از توطئه‌ها دست بردارند که در دولت یازدهم و دوازدهم این نقشه عملی شد و جز خسارت، ضرر و زیان چیزی ندیدیم.»
چهره دیگری که روز جمعه گذشته در نماز جمعه علیه رفع فیلترینگ سخن گفت، سید هاشم حسینی بوشهری خطیب نماز جمعه این هفته قم بود. او هم رفع فیلترینگ را خیرخواهانه ندانست و گفت: این روز‌ها سخن از این است که برای تسهیل کار مردم باید تغییراتی در فضای مجازی ایجاد شود، این نکته را خیرخواهانه می‌گویم، که ابتدا قانون حاکم بر فضای مجازی را نظام‌مند کنید و فضای مجازی را از رها بودن دربیاورید و سپس اقدامات اصلاحی انجام بدهید. کسی مانع کسب و کار مردم نیست، اما با این فضای مجازی که یک جنگ اعلام نشده علیه انقلاب، اسلام و مردم ما و محور مقاومت است به شکلی مناسب برخورد کنید. انتقاد از فیلترینگ، اما محدود به خطبه‌های نماز جمعه این هفته نبود و در هفته‌های گذشته هم این مساله مورد انتقاد ائمه جمعه قرار داشت.

حسینی همدانی، امام جمعه کرج، در خطبه‌های نماز عبادی - سیاسی (جمعه ۴ آبان ماه) در مصلای بزرگ امام خمینی (ره)، با تذکر اینکه مسوولان اقتصادی در سخنرانی‌ها و افاضاتی که دارند دشمن شادکن و خط‌دهنده سخن نگویند، گفت: «ما الان دچار معضلات اقتصادی و مساله تورم و گرانی هستیم؛ بعد برای چاره کار، مسوول اقتصادی کشور می‌گوید: «باید از اینترنت رفع فیلترینگ شود تا کار درست شود»؛ این حرف، سخیف و نشانی غلط دادن است.»

او نیز شهریور ماه سال جاری برای چندمین بار از برجام انتقاد کرد و گفت: «زمانی در برابر یک کشور، گدایی محبت می‌کردیم، اما اکنون با عبور از برجام در جلسات بین‌المللی حاضر هستیم.»

بیشتر بخوانید: محمدجواد ظریف؛ زیر ضربِ نمایندگان مجلس / پیام ۲۰۷ رأی منفی پارلمان به فوریت لایحه اصلاح قانون مشاغل حساس

حكيمي‌فر، امام جمعه دندي، نيز درخطبه‌هاي نماز جمعه (۴ آبان ماه)، در اظهاراتي بيان كرد: «جرياناتي با مستمسك قرار دادن شعار وفاق ملي، آن را ناظر به آدرس‌هاي غلطي نظير مذاكره با امريكا، تسليم به جاي مقاومت، كمرنگ كردن گفتمان مقاومت و قدرت عمق راهبردي ايران اسلامي در منطقه، موضوع فيلترينگ، گماردن افراد معلوم‌الحال در سمت‌هاي اجرايي مهم و حساس و چندين موضوع حاشيه‌اي و مندرس ديگر تفسير مي‌كنند. در حالي كه وفاق ملي بر موضوعات و مسائل اصلي و اساسي بر همه‌چيز مقدم است.»

ماموستا ملاعبدالرحمن مرادي، امام جمعه اهل سنت كرمانشاه هم در اظهاراتي كه در ۱۲ آبان ماه بيان كرده بود، گريزي به فضاي مجازي زده و گفته بود: «فضاي مجازي و شبكه‌هاي ماهواره‌اي تاثيرات بسيار منفي در مقوله حجاب در جامعه ما داشته است كه اين امر اگر مديريت نشود بسيار خطرناك خواهد بود.»

روزنامه كيهان هميشه در ميدان

روزنامه كيهان نيز مثل هميشه در صدر مخالفان رفع فيلتر قرار دارد. اين روزنامه در مطلبي با اشاره به شهادت سردار نيلفروشان و سيد حسن نصرالله نوشته است:«شنيده شده شوراي عالي فضاي مجازي رفع فيلتر برخي سكوهاي معاند را در دست بررسي دارد. نمي‌شود بخشي از نظام در برابر دشمن سرمايه‌هاي بي‌بديلي همچون نيلفروشان‌ها و زاهدي‌ها را فداي امنيت كشور كند اما بخش ديگر نظام براي سكوهاي اطلاعاتي دشمن فرش قرمز پهن نمايد. رفع فيلتر در اين شرايط بزرگ‌ترين اقدام عليه امنيت ملي است.» اين نخستين ‌بار نيست كه روزنامه كيهان در مخالفت با رفع فيلترينگ سخن مي‌گويد. كما اينكه در زمان مواجهه با برجام و چه در روزهاي پاياني دولت روحاني و در شرايط تلاش براي احيا برجام كيهان در صف نخست مخالفان قرار داشت.

وكيل و مسوول دغدغه‌مند در حوزه فضاي مجازي

در صف مخالفان رفع فيلترينگ و كساني كه براي دولت خط و نشان مي‌كشند مسوولان و البته نمايندگان مجلس حضور دارند. مصطفي ميرسليم، نماينده سابق مجلس و عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام، وقتي موقعيت كاسبان فيلترينگ را در خطر مي‌بيند، از توييتري استفاده مي‌كند كه خود فيلتر است. اين نماينده سابق مجلس كه مثل خيلي ديگر از مسوولان كشور، دغدغه فيلترشكن ندارد و بدون دردسر وارد فضاي مجازي مي‌شود، در شبكه اجتماعي ايكس با كنايه از مخاطبان خود مي‌پرسد: رفع ممنوعيت از گوشي اپل، تسهيل واردات خودرو و رفع محدوديت از فضاي مجازي، چه پيامي براي عامه مردم و مشكلات روزمره معيشتي آنها دارد؟

رضا تقي پور، عضو حقيقي شوراي عالي فضاي مجازي كه از مخالفان رفع فيلترينگ است نيز براي دولت شرط گذاشته و گفته«آقاي رييس‌جمهور بارها اعلام كردندكه به كار كارشناسي اعتقاد دارند بر همين اساس به عنوان يك كارشناس معتقدم اگر دولت مي‌تواند محتواي ضداخلاقي كه در داخل اين سكوها منتشر مي‌شود، حذف يا مسدود كند و راه‌حل فني براي اين كار دارد، بيايد ارائه بدهد و فيلترينگ را بردارد.»

علي نهاوندي رييس مركز تحقيقات اسلامي مجلس شوراي اسلامي با اشاره به «ضعف‌هاي شوراي عالي فضاي مجازي» شبكه‌هاي اجتماعي و پلتفرم‌هاي خارجي را «زمينه ايجاد سلطه كفار بر مسلمانان» دانسته و تاكيد كرد كه اين نوع سلطه از نظر فقهي و شرعي حرام است. رسانيوز هم در گزارشي انتقاداتي درباره رفع فيلترينگ بيان كرد. در اين گزارش ضمن تاكيد بر آسيب‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي و پيشرفت دولت سيزدهم در شبكه ملي اطلاعات، خواهان كنترل كامل دولت پزشكيان بر فضاي مجازي شد.

مردان جليلي؛ مخالفت از برجام تا فيلترينگ

با مرور اظهارات چهره‌های مختلف در سال‌های اخیر پیرامون سیاست فیلترینگ به راحتی قابل درک است که شبکه اطرافیان سعید جلیلی بزرگ‌ترین حامیان فیلترینگ و مهم‌ترین مخالفان رفع فیلتر هستند. اظهارات چهره نزدیک به جلیلی در ماه‌های اخیر با اظهارات مخالف آنها در در نیمه دوم دهه ۹۰ درباره برجام تشابه‌های زیادی دارد؛ ادبیاتی از جنس هشدار درباره نفوذ غرب و البته فارغ از میزان خساراتی که موارد مورد مخالفت آنها تحمیل می‌کند.

علی خضریان، مشاور سعید جلیلی در ۶ مرداد ۱۴۰۰ که طرح صیانت در مجلس تصویب شد در پاسخ به معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار که گفته بود امروز روز خوبی برای مجلس نبود، تاکید کرد: امروز روز مبارک و عیدی برای همه نمایندگان است و باید به همه آنها تبریک گفت.

خضریان که مشاور سعید جلیلی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری بود، بار‌ها برای تصویب طرح محدودسازی اینترنت که به عنوان طرح صیانت شناخته می‌شود تلاش کرده است. مثلا در اردوی جهاد اکبر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل از دانشجویان خواست از تصویب طرح صیانت حمایت کنند و خطاب به آنها گفت: دانشجویان نباید نسبت به تصویب طرح صیانت از فضای مجازی پا پس بکشند و نزدیک به جریان‌های لیبرال و سرمایه‌داری شوند. او همچنین در پاسخ به ایراد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به این طرح در نامه‌ای به ریاست این مرکز، ایراد‌ها به طرح صیانت را اقدامی ورای اختیارات قانونی و بدون پشتوانه علمی این مرکز دانسته است. تعداد صحبت‌های علی خضریان نیز در مخالفت با برجام از شمارش خارج است. او عموما هم به متن و محتوای برجام و هم به آنچه «توانایی تیم مذاکره‌کننده در تنظیم این سند» می‌خواند انتقاد دارد. او بار‌ها عنوان کرده است که عدم تسلط به متن برجام ایراد اصلی تیم مذاکره‌کننده بوده و همین مساله هم باعث شده است تا خطوط قرمز نظام در تدوین برجام لحاظ نشود.

چهره بعدی حمید رسایی است که دیدگاه‌های فکری و سیاسی نزدیک به سعید جلیلی دارد و در مجلس به عنوان نماینده تهران حضور دارند. طبیعی است که حضور او در مجلس می‌تواند جدی‌ترین دست‌انداز‌های دولت پزشکیان برای روند قانونگذاری در حوزه رفع فیلتر باشد.

بیشتر بخوانید: تراژدی عشق یک‌طرفه روسوفیل‌های ایرانی و مسکو؛ خنجر از پشت روسیه به ایران با دالان زنگزور

او علاوه بر اینکه پیش از این خواستار برخوردقضایی با محمدجواد آذری‌جهرمی به خاطر وضعیت اینترنت شده بود، پس از اعلام خبر نظر وزیر پیشنهادی ارتباطات در خصوص فیلترینگ، حمید رسایی نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلام شهر و پردیس با تاکید بر فقدان راهکار‌های عملیاتی در برنامه ستار هاشمی، وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات، به عنوان مخالف تصدی وی در مجلس حاضر شد و اظهارات عجیبی درخصوص فیلترینگ بیان کرد.

رسایی با رویکردی انتقاد برانگیز از نحوه و شیوه فیلترینگ گفت: «زمانی که عکس شهید هنیه منتشر شد، اما از سوی اینستاگرام پست حذف شد، وزیر ارتباطات ترکیه اینستاگرام را مسدود کرد و اینستاگرام مجبور شد شرایط ترکیه را بپذیرد. اما سیاست‌های ما پذیرفته نمی‌شود، چراکه در کشور ما سیاست شترمرغی حاکم است؛ ما نه فیلتر می‌کنیم و نه فیلتر نمی‌کنیم، اگر نمی‌توانید کامل فیلتر کنید، فیلتر را‌بردارید.» رسایی گرچه رد ظاهر با فیلترینگ مخالف است، اما مساله رسایی و دیدگاه‌های او رفع فیلتر نیست بلکه او به دنبال ایده شبکه ملی ارتباطات و یک فیلترینگ کامل عمومی و نه به صورت گزینشی فعلی است. درباره مخالفت‌ها و رویکرد‌های حمید رسایی نیز در قبال برجام نیز نیازی به توضیح خاصی نیست و او را می‌توان در کنار جواد کریمی قدوسی و سید محمود نبویان از شمایل‌های مجلس وقت در زمان دولت حسن روحانی در مخالفت با ظریف و برجام و رییس دولت وقت دانست.

امیرحسین ثابتی، مشاور سعید جلیلی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در توییتی که در تاریخ ۲۴ آذر ۱۴۰۲ منتشر شده، نوشت: فیلترینگ به شیوه کنونی مصداق کار نمایشی، کاریکاتوری و با نتیجه معکوس است. اگر قرار است پلتفرمی فیلتر شود، پس چرا مسوولان از توییتر و اینستاگرام استفاده می‌کنند؟ و چرا فیلترشکن به راحتی در دسترس عموم است؟ یا فیلتر نکنید یا طوری فیلتر کنید که هیچ کس نتواند وارد شود؛ حتی مسوولان. جمهوری اسلامی هم فحش فیلتر کردن را می‌خورد و هم خودش خدمات رفع فیلتر ارائه می‌دهد! اینها تناقضاتی است که باید حل شود.

امیرحسین ثابتی و برنامه‌اش در ایام برجام و دوره بعد از خروج امریکا از این توافق و تلاش برای احیای آن، یکی از اصلی‌ترین تریبون‌های صداوسیما برای مخالفت با برجام بود. برنامه‌های ثابتی، مهمانان برنامه‌های او و اظهارات و سخنرانی‌های خودش نیز نشان از مخالفت تمام قد با این توافق و انتقاد جدی به دولت وقت در این باب داشت. ثابتی در کسوت نمایندگی مجلس نیز تمام سعی خود را کرد تا با موضوع برجام در روز بررسی رای اعتماد به عباس عراقچی وزیر پیشنهادی دولت مسعود پزشکیان را بر زمین بزند. تلاشی که البته توفیقی نیافت.

سید محمود نبویان دیگر چهره نزدیک به سعید جلیلی است که او نیز در کنار امیرحسین ثابتی و حمید رسایی از حامیان جدی و سرسخت فیلترینگ و در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر در سال ۱۴۰۰ با دفاع از قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین از مزایای این قرارداد گفته و تاکید کرده بود: «در حال حاضر متأسفانه ما حاکمیتی بر فضای مجازی، موتور‌های جست‌وجوگر، پیام‌رسان‌های اجتماعی و پست الکترونیک نداریم و حاکمیت آن از دست ما خارج شده است.» درباره مخالفت سید محمود نبویان نیز همین بس او برجام را مایه عبرت برای آیندگان خوانده است.
در بین انصار فیلترینگ روح‌الله مومن نسب از جدی‌ترین چهره‌های مخالف رفع فیلتر است. مومن نسب حامی جلیلی و فیلترینگ تمام عیار اینترنت در ایام انتخابات با باز نشر توییت چندی پیش خود درباره مشارکت در انتخابات و تاثیر فضای مجازی نوشت: نتیجه مطلوب غرب همزمان با مشارکت پایین هدف تسخیر‌کنندگان اذهان از طریق اینترنت کثیف امریکایی است که متأسفانه تا حدودی هم موفق بوده‌اند. یعنی هم کاهش مشارکت هم توفیق غرب گدا‌های ایران.

او در روز بعد از اعلام نتایج نیز مساله فیلترشکن‌ها را به شکست جلیلی گره زد و توییتی نوشت که «ما کشور را به فیلترشکن‌ها باختیم.»

آيا رفع فيلتر به سرنوشت برجام دچار مي‌شود؟

به رغم تشابه‌هاي زياد در جبهه مخالفان برجام و رفع فيلتر بعيد به نظر مي‌رسد سرنوشت برجام و رفع فيلتر يكي باشد. نخست اينكه مخالفان رفع فيلتر ابزاري در دست براي سنگ‌اندازي جدي در مقابل دولت وقت ندارند. دوم اينكه تصميم خروجي رفع فيلتر بايد در شوراي عالي فضاي مجازي گرفته شود. اخبار جديد مبني بر تشكيل كميته‌اي در اين رابطه در شوراي عالي فضاي مجازي نشان از جدي شدن موضوع دارد. از طرف ديگر مخالفان اين دو مهم در شرايط متفاوتي نسبت به موقعيت اجتماعي و بدنه حاميان هستند و حتي از جانب طيف‌هايي از اصولگرايان نيز با اقبال و استقبال مواجه نيستند. در ميانه همه اين مولفه‌ها نيز اين خود دولت است كه ميزان ايستادگي و پيگيري‌اش در اين باره است كه پاسخ نهايي درباره اين سرنوشت را رقم مي‌زند.