فرصت سازی اعراب از اختلاف تهران و سئول؛ کره جنوبی به دنبال جای پای محکم خود در خلیج فارس

اقتصاد۲۴-مرکز تحقیقاتی خلیج (فارس) با انتشار یادداشتی نوشت، کره‌جنوبی در سال‌های اخیر به‌دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه خلیج‌فارس بوده است. مشارکت فعال این کشور نه به‌دلیل اتحاد با ایالات متحده، بلکه به‌واسطه منافع امنیتی خود است که مسیر جدیدی را در دیپلماسی کره‌جنوبی ترسیم کرده است. از همین رو با نگاهی به آینده، سئول ممکن است به‌عنوان قدرت خارجی مهم در خاورمیانه ظاهر شود. در همین راستا موسسه مطالعاتی خلیج (فارس) با انتشار یادداشتی تلاش کرده تا مختصات دیپلماسی اقتصادی کره‌جنوبی را بررسی کند. اقتصادنیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «پیدا و پنهان تحرکات کره جنوبی در خلیج فارس/ مانور قدرت آسیایی بیخ گوش ایران؛ والس سئول و امارات روی میادین نفت و گاز» منتشر و در ادامه بخش دوم آمده است:

پشت‌پرده تهاتر اعراب و کره‌جنوبی

کره‌جنوبی فعالانه از صادرات گاز مایع کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس با ساخت حامل‌های «ال‌ان‌جی» حمایت می‌کند. در سال‌های اخیر، قطر و امارات متحده عربی به‌دنبال توسعه قابل توجه صادرات «ال‌ان‌جی» خود بوده‌اند. قطر به‌طور خاص از سال ۲۰۱۷ بر گسترش میدان گازی شمالی (NF) (به‌عنوان میدان گازی گنبد شمالی) متمرکز بوده است. این گزاره توسعه ظرفیت تولید سالانه «ال‌ان‌جی» قطر را از ۷۷ میلیون تن به ۱۱۰ میلیون تن افزایش می‌دهد. سال ۲۰۲۶ با تکمیل فاز اول پروژه "NF East" و فاز دوم قرار است، این میزان به ۱۲۶ میلیون تن تا سال ۲۰۲۸ برسد. به‌طور مشابه، امارات سرمایه‌گذاری (FID) برای پروژه «ال‌ان‌جی» در ابوظبی را در ژوئن ۲۰۲۴ تصویب کرد. این پروژه شامل ساخت مرکزی جدید تولید «ال‌ان‌جی» در شهر صنعتی الرویس با ظرفیت سالانه ۹.۶ میلیون تن تا سال ۲۰۲۸ است.

 انتظار می‌رود پس از تکمیل، کل ظرفیت تولید «ال‌ان‌جی» سالانه امارات به ۱۵.۶ میلیون تن افزایش یابد که بیش از ۲ برابر خروجی فعلی خواهد شد. با گسترش تجارت جهانی «ال‌ان‌جی»، تقاضا برای حامل‌های گاز مایع نیز افزایش یافته است. در پاسخ، شرکت انرژی دولتی قطر، یک قرارداد رزرو «اسلات» -توافقی که فضای اسکله را در یک کارخانه کشتی‌سازی ذخیره می‌کند - به مبلغ بیش از ۳ میلیارد دلار با یک کشتی‌ساز چینی و سه کشتی‌ساز کره‌جنوبی امضا کرد. به دنبال این توافق‌ها، شرکت انرژی قطر با ۱۱ شرکت قرارداد‌های بلندمدت چارتر حامل‌های متعارف «ال‌ان‌جی» (هر کدام با ظرفیت ۱۷۴۰۰۰ مترمکعب) امضا کرد. تمامی این حامل‌ها توسط سه شرکت کره‌جنوبی و یک شرکت چینی تحت حمایت‌های اختصاصی کشتی‌سازی ساخته خواهند شد.

به همین ترتیب، شرکت ملی نفت ابوظبی امارات (ADNOC) قراردادی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار در جولای ۲۰۲۴ با شرکت صنایع سنگین سامسونگ کره‌جنوبی و هانو‌ها اوشن برای ساخت ۸ تا ۱۰ حامل «ال‌ان‌جی» امضا کرد. این قرارداد‌ها نقش حیاتی کره‌جنوبی را در تسهیل توسعه ظرفیت صادرات «ال‌ان‌جی» برای کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس نشان می‌دهد؛ همان‌طورکه در بالا ذکر شد، خرید حامل‌های جدید «ال‌ان‌جی» تحت سلطه شرکت‌های کره‌جنوبی بوده، به‌طوری‌که اکثر حامل‌های متعارف سفارش داده شده توسط قطر و امارات (۱۰۲ از حداکثر ۱۱۴) قرار است، توسط کشتی‌سازان کره‌ای ساخته شوند. در پاسخ به برنامه‌های کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس برای افزایش تولید «ال‌ان‌جی»، کره‌جنوبی به‌طور فعال ظرفیت تولید حامل‌ها و قابلیت‌های پیشرفته فناوری خود را به قطر و امارات ارتقا داده است. این رویکرد فعال نقش کلیدی در تضمین قرارداد‌های کشتی‌سازی برای شرکت‌های کره‌جنوبی ایفا کرده است.

رمزگشایی از همکاری امنیتی سئول و شورای همکاری خلیج‌فارس

نکته قابل توجه در روابط کره‌جنوبی و شورای همکاری خلیج‌فارس افزایش مشارکت نظامی سئول در منطقه است. از لحاظ تاریخی، نیرو‌های کره‌جنوبی عمدتاً به درخواست ایالات متحده، در تحولات منطقه‌ای، چون جنگ خلیج‌فارس در سال ۱۹۹۱ و جنگ عراق در سال ۲۰۰۳، به‌عنوان بخشی از عملیات حفظ صلح سازمان ملل، به خاورمیانه اعزام شدند. با این حال، از سال ۲۰۱۰، کره‌جنوبی نیرو‌های نظامی خود را برای تحقق اهداف استراتژیک اعزام کرد. 

بیشتر بخوانید:عکس/ نام خلیج فارس در کارت شناسایی بنیان‌گذار امارات

در این میان. توافق هسته‌ای بین کره‌جنوبی و امارات، آغازی برای دخالت مستقیم نظامی سئول در منطقه بود و همکاری نظامی مداوم بین دو کشور را تقویت کرد. از سال ۲۰۱۱، نیرو‌های کره‌جنوبی در ابوظبی مستقر شده‌اند؛ جایی‌که نیرو‌های ویژه امارات را آموزش می‌دهند و از شهروندان کره‌جنوبی در امارات در مواقع اضطراری محافظت می‌کنند. در چنین شرایطی سئول در پاسخ به مجموعه‌ای از حملات به نفتکش‌ها در خلیج عمان در نزدیکی تنگه هرمز در سال ۲۰۱۹، حضور نیرو‌های دریایی خود در خلیج عدن را گسترش داد تا تنگه هرمز را نیز در برگیرد. این کنش برای اطمینان از ایمنی اتباع کره‌جنوبی در منطقه و تضمین آزادی ناوبری از طریق تنگه هرمز -مسیر حیاتی برای حمل و نقل انرژی- انجام شد. از آنجایی‌که کره‌جنوبی تقویت روابط اقتصادی و انرژی خود را با کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس در اولویت قرار داده؛ حمایت دولت برای فعالیت ایمن شرکت‌های این کشور در منطقه خلیج‌فارس بسیار مهم است.

علاوه بر همکاری نظامی، کره‌جنوبی به‌دنبال حضور در بازار‌های دفاعی سودآور خلیج‌فارس نیز است. صنعت دفاعی کره‌جنوبی که به‌عنوان صنعتی استراتژیک ملی تعریف شده و نقشی کلیدی در امنیت ملی و رشد اقتصادی دارد. در سال ۲۰۲۲، یک شرکت کره‌جنوبی قراردادی به ارزش ۳.۳۲ میلیارد دلار با امارات برای صادرات سامانه موشکی زمین به هوای Cheongung-II را امضا کرد. به همین ترتیب، در جریان سفر «شین» وزیر دفاع کره‌جنوبی به عربستان در فوریه ۲۰۲۴، وزارت دفاع ملی کره‌جنوبی قرارداد صادرات ۳.۲ میلیارد دلاری Cheongung-II با ریاض را اعلام کرد.

بیشتر بخوانید:پشت پرده ادعای شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران چیست؟

فراتر از کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس، شرکت‌های دفاعی کره‌جنوبی در حال گسترش ردپای خود در خاورمیانه هستند. در سپتامبر ۲۰۲۴، بزرگ‌ترین شرکت دفاعی کره جنوبی، LIG Nex۱، قراردادی ۲.۷۸ میلیارد دلاری با عراق برای صادرات سامانه دفاع موشکی زمین به هوای میان‌برد Cheongung-II منعقد کرد. این قرارداد سومین قرارداد صادراتی برای سامانه Cheongung-II است که در استراتژی دفاع موشکی کره‌جنوبی نقش محوری دارد و برای ره‌گیری موشک‌ها و هواپیماها، به‌ویژه به‌عنوان حفاظتی در برابر تهدیدات کره‌شمالی طراحی شده است.

موانع پیش‌رو

به ادعای این موسسه مطالعاتی، مناقشه کره‌جنوبی و ایران می‌تواند مانع مهمی برای توسعه بیشتر روابط سئول و شورای همکاری خلیج‌فارس باشد. در سال ۲۰۱۹، کره‌جنوبی به بهانه هم‌صدایی با تحریم‌های آمریکا، دارایی‌های ایران که در مجموع حدود ۷ میلیارد دلار بود را مسدود کرد. این اقدام روابط ایران و کره‌جنوبی را به‌شدت متشنج کرد. ایران با افزایش فشار بر کره‌جنوبی برای آزادسازی وجوه مسدود شده به این کنش پاسخ داد. در ژانویه ۲۰۲۱، زمانی‌که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران یک نفت‌کش با پرچم کره‌جنوبی را در خلیج‌فارس توقیف کرد و تنش‌ها تشدید شد.

اگرچه نفت‌کش در آوریل همان سال آزاد و هر دو کشور اعلام کردند که این توقیف با دارایی‌های مسدود شده ارتباطی ندارد؛ اما واضح بود که عصبانیت ایران از مسدود شدن دارایی‌ها در حال افزایش است. روابط بین دو کشور زمانی تیره شد که یون سوک‌یول، رئیس‌جمهوری کره‌جنوبی، در جریان سفر به امارات در ژانویه ۲۰۲۳، با ارائه بیانیه‌ای مدعی شد که ۲ بازیگر درگیر، رویکرد امنیتی مشابهی هستند؛ به این ادعا که کره‌شمالی برای کره‌جنوبی به‌سان ایران برای امارات است. ایران به‌شدت به این اظهارات واکنش نشان داد و این گزاره بهبود روابط ایران و کره‌جنوبی را دشوارتر کرد.

در حالی‌که روابط کره‌جنوبی و ایران بدتر شده است؛ نشانه‌هایی از کاهش تنش‌ها بین کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس و ایران، به‌ویژه پس از توافق عربستان و ایران برای عادی‌سازی روابط در مارس ۲۰۲۳ قابل ارزیابی است. ثبات در خاورمیانه برای شرکت‌های فعال کره‌جنوبی در منطقه بسیار مطلوب است. با این حال، موضع ایران در قبال کره‌جنوبی همچنان نگرانی جدی است. از اوایل دهه ۱۹۸۰، ایران با کره‌شمالی در زمینه توسعه تسلیحات همکاری کرده است.

 در شرایط کنونی کره‌جنوبی با ساخت موفقیت‌آمیز نیروگاه هسته‌ای و حامل‌های «ال‌ان‌جی»، اعتماد امارات و قطر را به‌دست آورده است. به‌نظر می‌رسد کره‌جنوبی به‌دنبال تعمیق همکاری خود با عربستان سعودی در این زمینه‌ها است. عربستان سعودی قصد دارد تا سال ۲۰۴۰، ۱۷ گیگاوات (GW) به ظرفیت تولید انرژی هسته‌ای اضافه کند تا ضمن حفظ ذخایر نفت و گاز طبیعی، تقاضای فزاینده برق را برآورده کند. پادشاهی در حال آماده‌سازی برای ساخت ۲ راکتور هسته‌ای اول خود در راستای این هدف است. در ژوئیه ۲۰۲۴، کره‌جنوبی با تکیه بر تجربه موفق خود در امارات متحده عربی، امتیاز ترجیحی مذاکره برای پروژه توسعه نیروگاه هسته‌ای در جمهوری چک را تضمین کرد. اجرای قرارداد پروژه هسته‌ای ریاض، نفوذ سئول در کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس را تقویت می‌کند.