آهو دریایی، دختر علوم تحقیقات چه شد؟

اقتصاد۲۴- آهو دریایی مرخص شده و به خانه رفته است. این خبر را دکتر وحید شریعت، رئیس انجمن روانپزشکان ایران در توییتر خود اعلام کرد و نوشت: بیش از ده روز از ترخیص #دختر_علوم_و_تحقیقات و تحویل دادنش به خانواده می‌گذره ولی هنوز عده‌ای دارند سعی می‌کنند از این حادثه بهره‌برداری سیاسی کنند.
لطفا امر درمانی را سیاسی نکنید.

اصغر جهانگیر -سخنگوی قوه قضائیه- نیز در این مورد به خبرگزاری‌ها گفت: «دختر دانشجوی دانشگاه علوم تحقیقات پس از ترخیص از بیمارستان تحویل خانواده‌اش شد.»
با این‌حال واکنش بعضی کاربران شبکه‌های اجتماعی در این مدت و حتی پس از اعلام خبر مرخصی و بهبود آهو دریایی جالب توجه است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

آهو دریایی که بود؟

حضور برهنه‌ی یک دختر دانشجو در محوطه‌ی دانشگاه آزاد علوم تحقیقات خبری بود که عصر روز ۱۲ آبان‌ماه ویدئو‌هایی از آن در فضای مجازی منتشر و جنجالی شد. کاربران شبکه‌های اجتماعی دلیل این اتفاق را تذکر حجاب و درگیری دختر دانشجو با نیرو‌های حراست نوشتند. گفته شد ابتدا حراست دانشگاه به دختر تذکر داده ولی مقاومت یا مخالفت او به درگیری فیزیکی کشیده که باعث پاره شدن لباس دختر شده است. او به این وضعیت واکنش تند و غیرعادی نشان می‌دهد، برای اعتراض برهنه می‌شود و با لباس زیر از ساختمان بیرون می‌آورد.

دو سه ویدئوی کوتاه از حضور دختر با همان شرایط در محوطه‌ی دانشگاه، در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر و طبیعتا به سرعت پربازدید شد. نه‌تنها کاربران شخصی، حتی صفحات و سایت‌های رسمی و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی در مورد آن مطالبی منتشر کردند.

به فاصله‌ی کمی پس از انتشار تصاویر، سید امیر محجوب -مدیرکل روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی- در توییتر نوشت: «پس از اقدام منافی عفت یکی از دانشجویان دانشگاه علوم تحقیقات، حراست دانشگاه وارد عمل شده و ایشان را به کلانتری تحویل داده است. انگیزه عمل و دلایل اقدام این دانشجو در دست بررسی است.»

او یکی دو ساعت بعد بدون آن‌که اشاره‌ای به دلیل درگیری و تنش اشاره کند، علت رفتار دختر را فشار روحی نوشت و اضافه کرد:
«در کلانتری و با بررسی تیم‌های پزشکی مشخص شد که وی تحت فشار روحی شدید و دارای اختلالات روان بوده است.
گفتنی است که ایشان علاوه بر جدایی از همسر سابق خود، مادر دو فرزند نیز بود است. امید که با جلوگیری از شایعه پراکنی‌های مجازی با آبروی خانواده و آینده فرزندان او بازی نشود.»

بیشتر بخوانید: ادعای سخنگوی دولت درباره دختر علوم تحقیقات

یکی از معدود دفعاتی بود که پس از چنین واقعه‌ی پر سر و صدا و پرحاشیه‌ای، یک مجموعه رسمی واکنش نشان داد و ضمن تایید اتفاق به‌نوعی اعلام نظر کرد؛ همان کاری که از روابط عمومی هر نهاد و سازمان دولتی و غیردولتی انتظار می‌رود ولی در ایران نمی‌بینیم. با این همه اطلاع‌رسانی و واکنش روابط عمومی دانشگاه آزاد به همین دو سه توییت محدود شد و پس از آن هیچ اطلاعاتی درمورد دلیل و شکل شروع اتفاق چه بود؟ علت بستری دختر چیست؟ چه شرایطی دارد؟ و..

این سکوت و تناقض توییت‌های محجوب، (که ویدئویی با عنوان سخنان همسر آهو دریایی منتشر کرد) فضا را برای نشر شایعات و خبر‌های نادرست فراهم کرد و مثل بسیاری دیگر از موقعیت‌های مشابه، رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور و کاربران خاصی بهره‌ی زیادی از شرایط بردند.

چه اتفاقی در دانشگاه آزاد علوم تحقیقات افتاده بود؟

تمامی کاربران با توجه به خبر‌ها و توییت‌های اول، این اتفاق را مرتبط با پوشش و اعتراض به حجاب اجباری عنوان کردند و بر همین اساس نقد‌ها و تحلیل‌های زیادی نوشته شد. چند روز بعد، خبرنگار فراز به دانشگاه آزاد علوم تحقیقات رفت تا اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری درمورد ماجرای روز شنبه به دست آورد.

تنها شاهد عینی که خبرنگار فراز توانست با او صحبت کند، از میانه‌ی ماجرا به جمع دانشجویان حاضر اضافه شده بود که توصیف و تفسیر‌های بیشتر و به‌نسبت متفاوتی از شرایط داشت. مواردی که در ویدئو‌ها و عکس‌های منتشر شده دیده و شنیده نمی‌شد و در گزارش پیشین فراز از دانشگاه آمده است.

شاید تنها چیزی که بتوان با اطمینان گفت این است که آهو دریایی -اگر نامش همین باشد- پس از تنش و درگیری شدید و به دلیل فشاری روانی زیاد، چنان واکنش غیرعادی داشته است، موردی که امیر محجوب هم اشاره و تاکید کرد. با این حال اغلب واکنش‌ها و تحلیل‌ها در این مورد، مسیر خطا را پیش گرفتند.

آیا آهو دریایی، بیماری روان دارد؟

در تحلیل‌ها و نظراتی که این اتفاق را فقط اعتراضی دیدند، فراموش شد حتی اگر کسی قصد اعتراض به رفتار ماموران حراست را داشته باشد در شرایط عادی و با حال عادی و بدون تصمیم قبلی، احتمالا چنین رفتاری نخواهد داشت. اگر بنا را بر صحت اطلاعات کاربران و درگیری بین نیرو‌های حراست و دختر بگذاریم، آهو دریایی، صبح آن روز که به دانشگاه رفت، نمی‌دانست چند ساعت بعد قرار است چنان اتفاقی بیفتد و تصویرش در سراسر وب منتشر شود. چه بیماری روانی داشته باشد یا نه، آن وضعیت و نتایج آن برایش مطلوب نیست.

گروهی دیگر، کاملا برعکس عمل کردند و با تاکید بیش از حد بر بیماری دختر دانشجو، اصل اتفاق را و شرایطی را که منجر به واکنش دختر شد، نادیده گرفتند. باز هم باید یادآوری شود چه آن دختر بیماری روان داشته باشد یا نه، هر روز و در هر شرایطی چنان واکنشی نداشته ولی آن روز اتفاقی افتاده که باعث واکنش تند و غیرعادی او شده است.
همان‌طور که نادیده گرفتن و بی‌اهمیت شمردن بیماری روان یا مشکلات اعصاب اشتباه است، نباید از آن برای انگ زدن، متهم و محکوم کردن استفاده شود، به ویژه در این مورد خاص. اتفاقی که در دانشگاه آزاد علوم تحقیقات افتاد، ناخوشایند و ناراخت‌کننده بود و هنوز هیچ‌کس دلیل اصلی رخ‌داد آن‌را نمی‌داند، بنابراین منصفانه و اخلاقی نیست که این دختر جوان یا آن‌طور که محجوب گفته «مادر جوان» به اشکال گوناگون قضاوت یا با برچسب‌ها و صفات ناشایست خطاب شود.

اما مهم‌ترین نکته همان است که دکتر شریعت نوشته: امر درمانی را سیاسی نکنید. با این حال به نظر می‌رسد هر دو گروه، بیماری روان را یک انگ و برچسب شرم‌آور می‌دانند؛ به همین دلیل طرفداران اعتراض، نمی‌خواهند دختر دانشجو بیمار باشد تا واکنش و رفتار او اعتراضی بی چون و چرا باشد و گروه دوم می‌خواهند دختر بیمار باشد تا هیچ پرسش و نقدی درمورد رفتار اشتباه حراست دانشگاه ایجاد نشود.

مورد عجیب علوم تحقیقات

یکی از مواردی که در اتفاق دانشگاه آزاد توجه را به خود جلب کرد، واکنش و در واقع واکنش نداشتنِ دانشجویان دختر و پسر حاضر در محوطه بود. اول دختران تصویربردار و ناظر آماج نقد‌ها و حملات قرار گرفتند که چرا به حمایت از آهو دریایی برنخاسته و به نوعی با اعتراض او همراهی نکرده‌اند؟ عده‌ای به حرف‌ها، خنده‌ها و شوخی‌های دختران تصویربردار نقد‌های بی‌رحمانه و تند داشتند و گروهی دیگر تمامی دختران ایستاده و گذرکرده را شماتت کردند که چرا هیچ‌کدام به سمت آهو دریایی نرفته‌اند تا با او حرف بزنند و لباسی به او نداده‌اند تا آرام شود و شرایط بدتر نشود؟

بیشتر بخوانید:  از رشت تا علوم و تحقیقات و ماجرای ویدیو‌های عجیبی که منتشر می‌شوند

در گفتگوی فراز با یکی از دانشجویان، دختر گفت اتفاق آن‌قدر شوکه‌کننده و غیرعادی بوده است که هیچ‌کس ذهنیتی نداشته اصل ماجرا چه چیزی بوده است و باید چه کند؟ در واقع آنها حتی نمی‌دانسته‌اند مسئله اعتراض به رفتار حراست بوده یا درگیری با یک فرد خاص؟ گذشته از این، چه تعداد از مردم در شرایط بحرانی و غیرعادی و پیش‌بینی نشده، می‌دانند رفتار و برخورد درست چیست که دانشجویان ۲۱-۲ ساله دانشگاه آزاد بدانند؟

نقد‌ها و حملات به پسران جوان حاضر هم قابل توجه بود که چرا آن موقعیت را ترک نکرده بودند؟ یکی از نکات مهم و شاید مثبت در این اتفاق (دست‌کم در ویدئو‌هایی که دیدیم) واکنش پسر‌ها بود که بیشترشان به دختر نگاه نمی‌کردند، چه پسر‌هایی که در حال عبور بودند و چه آنها که همچنان در محوطه ایستاده یا نشسته بودند. هنگام چنین نقد‌هایی نباید ویژگی‌های جامعه‌ی ایران و البته انسان را فراموش کرد که کنجکاوی در رویارویی با حوادث مهم است و در چنین شرایطی زل نزدن و چشم ندوختن پسرها، یک اتفاق مثبت بود.
گویی از دید این دو دسته منتقدان، تمام افرادی که آن روز در محوطه یا ساختمان‌های اطراف بلوک ۱ واحد علوم تحقیقات بودند، به‌نوعی گناهکار و مستحق شماتت، سرزنش و نقد هستند که چنین نیست. تحلیل و تفسیر اتفاقات پس از رخ‌داد، ساده‌ترین کار است...