پیدا و پنهان تحرکات اروپا در خلیج فارس؛ رقص موزون عربستان و امارات با غرب روی میادین نفت و گاز

اقتصاد۲۴-موسسه مطالعاتی خلیج (فارس) با انتشار گزارشی نوشت: از آنجایی‌که خلیج‌فارس همچنان در میدان دیپلماسی جهانی دارای اهمیت فراوانی است، شورای همکاری هم به‌عنوان یک بلوک و هم از طریق کشور‌های عضو، سیاست خارجی خود را به‌واسطه تقویت روابط با شرکای سنتی غربی خود، متعادل و در عین حال تقویت کرده‌اند. این رویکرد دیپلماتیک نشان‌دهنده پویایی‌های ژئوپلیتیکی در حال تحول منطقه است و شورای همکاری خلیج‌فارس فعالانه به‌دنبال تنوع‌بخشیدن به روابط بین‌الملل خود و تقویت نقش خود به‌عنوان بازیگری در هر دو صحنه منطقه‌ای و جهانی است.

پشت‌پرده هم‌صدایی پادشاهی‌ها با قاره سبز

این موسسه مطالعاتی در ادامه آورد، یکی از پیشرفت‌های حاصله در این زمینه، مشارکت بیشتر شورای همکاری خلیج‌فارس با اتحادیه اروپا (EU) است. روابط شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا پس از انتشار بیانیه مشترک در مورد "مشارکت استراتژیک با پادشاهی‌ها" که در ژوئن ۲۰۲۲ توسط شورای وزیران اروپا تصویب شد، به‌طور قابل توجهی بهبود یافته است. این چارچوب گامی اساسی در رسمیت‌بخشیدن به تعهد اتحادیه اروپا قلمداد می‌شود و زمینه را برای مشارکت عمیق‌تر با خلیج‌فارس، رسیدگی به بررسی نگرانی‌های اقتصادی، امنیتی و زیست‌محیطی هموار کرده است.

 بسیاری از ابتکارات ذکر شده در این سند قبلاً اجرا شده‌اند که نشان‌دهنده تعهد طرفین به تقویت روابط استراتژیک است. در میان این دستاوردها، انتصاب لوئیجی دی‌مایو به‌عنوان اولین نماینده ویژه اتحادیه اروپا برای خلیج‌فارس در ژوئن ۲۰۲۳ نشان‌دهنده تلاش ویژه قاره سبز برای حفظ گفتمان نزدیک و سازگار با شورای همکاری خلیج‌فارس است. سایر نقاط عطف کلیدی عبارتند از اولین گفت‌وگوی ساختارمند امنیت منطقه‌ای شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا که در ژانویه ۲۰۲۴ در ریاض برگزار شد و همچنین تعهد مشترک برای رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی منطقه‌ای. در این زمینه نشست‌هایی، چون مجمع عالی شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا در آوریل ۲۰۲۴ در لوکزامبورگ برگزار شد، و اتاق بازرگانی GCC-EU در عربستان‌سعودی در ماه می‌همان سال افتتاح گشت.

به باور ناظران در حالی‌که شورای همکاری خلیج‌فارس، اتحادیه اروپا را هسته اصلی ارتباط می‌داند، با توسل به چندین رویکرد زیرمنطقه‌ای مانند بنلوکس (یک اتحادیه برای همکاری)، و کشور‌های اروپای شمالی به روش‌های دیگری با کشور‌های قاره سبز در تعامل هستند. در حاشیه هفتادونهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، جلسات مشترک وزرا به ریاست شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر که در حال حاضر ریاست شورای وزیران را برعهده دارد، با هر دوی این گروه‌ها برگزار شد.

در این میان، روابط تاریخی میان شورای همکاری خلیج‌فارس و کشور‌های بنلوکس که متشکل از بلژیک، هلند و لوکزامبورگ هستند، تاکنون عمدتاً بر انرژی متمرکز بوده است. منطقه بنلوکس از دیرباز به واردات نفت و گاز از خلیج‌فارس وابسته بوده است و هلند نقش مهمی را در پالایش و تجارت نفت کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس ایفا می‌کند. علاوه بر این، بندر آنتورپ بلژیک به‌عنوان دروازه‌ای حیاتی برای تامین انرژی و تجارت پتروشیمی بین اروپا و خاورمیانه عمل و وابستگی متقابل اقتصادی این مناطق را تقویت می‌کند. با گذشت زمان، این رابطه به حوزه انرژی و پایداری، فناوری و زیرساخت‌ها و ورزش گسترش یافته و مشارکت چندوجهی و انعطاف‌پذیرتری را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، در زمینه انتقال انرژی، یک هیئت بلژیکی-لوکزامبورگ از شرکت تبدیل آب‌شور (SWCC) در ریاض در مارس ۲۰۲۲ بازدید کرد تا در مورد همکاری در فناوری‌های سبز مانند تولید هیدروژن، کاهش انتشار کربن و استخراج آب نمک گفت‌و‌گو کند.

بیشتر بخوانید:مانور امارات و عربستان بر میادین گازی با کارت کره جنوبی/ سئول؛ اهرم جدید واشنگتن برای نفوذ در خاورمیانه؟

پشت‌پرده ابتکار عمل پادشاهی

عربستان سعودی و هلند با حضور بیش از ۳۰ شرکت هلندی در چهل‌ویکمین نمایشگاه کشاورزی عربستان که در اکتبر ۲۰۲۴ در ریاض برگزار شد، در مورد موضوع امنیت غذایی بحث و گفت‌و‌گو کردند. علاوه بر این ۲ کشور، ۱۲ قرارداد به ارزش بیش از ۲۰۰ میلیون یورو از کشاورزی پیشرفته تا مدیریت هوشمند آب امضا کرده‌اند. عربستان سعودی و بلژیک نیز در بنای زیرساخت‌ها همکاری کرده‌اند. برای مثال، شرکت ترانسفورماتور‌های برق عربستان (SPTC) پیشروترین تولید‌کننده ترانسفورماتور قدرت در عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج‌فارس است. این شرکت در سال ۲۰۱۰ به عنوان سرمایه‌گذار مشترک شناخته می‌شد. علاوه بر این، آرامکو سعودی پیمانکار بلژیکی را برای همکاری با البوانی مستقر در عربستان، در ساخت ورزشگاه آرامکو با ظرفیت ۴۷۰۰۰ تماشاگر تا سال ۲۰۲۶ در زمان میزبانی جام کنفدراسیون فوتبال آسیا در سال ۲۰۲۷ انتخاب کرده است.

عربستان سعودی و هلند همچنین در حال بررسی زمینه‌های همکاری در بخش ورزش، به‌ویژه در عرصه توسعه جوانان، فوتبال زنان، و پیشرفت‌های تکنولوژیکی در فوتبال، پس از نشستی در اوت ۲۰۲۴ هستند. سایر تحولات در روابط شورای همکاری خلیج‌فارس و بنلوکس عبارتند از تعریف شورای زنان تجاری شارجه (SBWC) در سپتامبر ۲۰۲۴، و همکاری‌اش با انجمن زنان اروپا (EWA) در بروکسل برای «تسهیل تبادل بهترین شیوه‌ها، ترویج سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه و سازماندهی رویداد‌های مشترک». امارات و هلند همچنین در زمینه امنیت غذایی با پادشاهی‌ها همکاری می‌کنند؛ همانطور که در رویداد گلفود گرین در سپتامبر ۲۰۲۴ در دبی برگزار شد، و عمان و شرکت زیرساخت انرژی هلندی Gasunie در توسعه هیدروژن سبز همکاری داشتند.

از سوی دیگر، نشست شورای همکاری خلیج‌فارس و کشور‌های شمال اروپا (دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد) نیز که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، اهمیت خلیج‌فارس برای شمال اروپا و بالعکس را برجسته کرد. اولین نشست مشترک وزیران مرحله جدیدی از تعامل را نشان داد و هر دو طرف علاقه‌مندی خود را برای گسترش همکاری در طیف وسیعی از بخش‌ها ابراز کردند. همچنین داده‌های اقتصادی نه تنها نشان‌دهنده افزایش مداوم حجم تجارت بین کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس و کشور‌های شمال اروپا است، بلکه بحث‌های اخیر نیز حاکی از تمایل متقابل برای گسترش روابط فراتر از تجارت و شامل همکاری‌های امنیتی و دفاعی، سرمایه‌گذاری، تبادل فرهنگی، آموزش، محیط‌زیست و همکاری در حوزه انرژی است.

شورای همکاری خلیج‌فارس و دانمارک نیز همکاری خود را در مقابله با افراط‌گرایی، تامین امنیت دریایی و ساخت‌وساز و فناوری، به‌ویژه پس از برگزاری کتپ ۲۸ در دبی در نوامبر ۲۰۲۳ افزایش داده‌اند. از سوی دیگر، فنلاند برای تقویت روابط بر فناوری و آموزش تمرکز کرده است. هم‌زمان خلیج ایسلند و شورای همکاری خلیج‌فارس عمدتاً بر گردشگری، فرهنگ و آموزش متمرکز شده‌اند. نروژ و شورای همکاری خلیج‌فارس نیز فرصت‌های مشارکت در جذب کربن، نوآوری و انرژی‌های تجدیدپذیر را بررسی کرده‌اند. در نهایت، سوئد و خلیج‌فارس همکاری خود را در زمینه فناوری اطلاعات، فرهنگ و اکوتوریسم افزایش داده‌اند. تاکید بر این بخش‌ها نشان دهنده نگرانی‌ها و اهداف مشترک دو منطقه است؛ به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند توسعه پایدار و ثبات منطقه‌ای.