بازگشت ترامپ و دیپلماسی پنهان تروییکای اروپا؛ ۳ کشور عضو برجام به دنبال بازگشت کمپین فشار حداکثری علیه ایران

اقتصاد۲۴-شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با حضور نمایندگان ۳۵ کشور، روز پنجشنبه و بامداد جمعه به وقت تهران قطعنامه‌ای را علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب کرد که بار دیگر از تهران خواسته است «فورا» همکاری خود با نهاد پادمانی را بهبود بخشد. این قطعنامه همچنین خواستار ارایه گزارشی جامع با هدف فشار بر ایران برای ورود به مذاکرات جدید هسته‌ای شد. به ادعای رویترز، بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایالات متحده که پیشنهاددهندگان این قطعنامه بودند، طی ادعایی پیشنهاد لحظه آخری ایران برای محدود کردن ذخایر اورانیوم را ناکافی و غیرصادقانه توصیف کردند.

در ادامه رویترز مدعی شد که ایران معمولا به چنین قطعنامه‌هایی واکنش تند نشان می‌دهد و پیش از آن نیز اعلام کرده بود که به این قطعنامه نیز متقابلا پاسخ خواهد داد. به گزارش رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران مدت‌هاست در باب مجموعه‌ای از مسائل اختلاف دارند، از جمله ادعای این نهاد پادمانی درباره اورانیوم یافت شده در سایت‌هایی که مدعی‌اند ایران درباره آنها پاسخی نداده است. ممنوعیت ورود کارشناسان و بازرسان نهاد پادمانی به ایران در سال گذشته نیز از جمله موارد اختلافی تهران و آژانس نیز است.
خبرگزاری رویترز که مدعی است متن این قطعنامه به دست او رسیده در ادامه آورده است: عباراتی مشابه قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲ همچنان در این قطعنامه تکرار شده و همچنین مجددا مدعی است توضیح ایران درباره آثار اورانیوم و اجازه دادن به آژانس برای نمونه‌برداری‌های لازم، ضروری و فوری است.

این در حالی است که قطعنامه ماه ژوئن امسال نیز همین موارد را مطرح کرده بود.
به ادعای رویترز متن قطعنامه جدید از نهاد پادمانی خواسته است که «ارزیابی جامع و به روزشده‌ای درباره احتمال وجود یا استفاده از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل برجسته گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران، از جمله ارایه گزارشی کامل از میزان همکاری ایران با آژانس در این زمینه‌ها منتشر کند.»

در ادامه گزارش ادعایی رویترز آمده است که کشور‌های غربی امیدوارند این گزارش که قرار است تا بهار ۲۰۲۵ ارایه شود، ایران را تحت فشار قرار دهد تا وارد مذاکراتی برای اعمال محدودیت‌های جدید بر فعالیت‌های هسته‌ای خود شود؛ هر چند که به باور این کشور‌ها محدودیت‌ها احتمالا به اندازه توافق ۲۰۱۵ با قدرت‌های بزرگ جامع نخواهند بود. گفتنی است با توجه به اینکه ترامپ قرار است در ژانویه رسما کار دولت خود را آغاز کند و همزمان ایران نیز غنی‌سازی اورانیوم را بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق انجام داده است، مشخص نیست که آیا ترامپ از مذاکرات در راستای تعیین محدودیت‌های جدید تا پیش از لغو محدودیت‌های توافق ۲۰۱۵ در اکتبر ۲۰۲۵ حمایت خواهد کرد یا خیر. به ادعای رویترز اگر تا آن زمان محدودیت‌های جدیدی مورد توافق قرار نگیرد، این گزارش می‌تواند برای تقویت مکانیسم ادعایی موسوم به «اسنپ‌بک» استفاده شود. بر اساس توافق ۲۰۱۵، این مکانیسم به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شده و تحریم‌های لغو شده طبق توافق می‌توانند مجددا بازگردند.

بیشتر بخوانید:روسیه: قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام، هدیه بایدن به ترامپ است

به گزارش رویترز، قطعنامه ادعایی در شرایطی به تصویب رسیده است که گروسی روز چهارشنبه طی کنفرانس خبری خود اعلام کرد که ایران با محدودیت غنی شدن اورانیوم خود تا سطح ۶۰ درصد موافقت کرده است. او در همان روز نیز اعلام کرد که این اقدام گامی ملموس در جهت درست است و تصویب قطعنامه می‌تواند این پیشرفت را تضعیف کند. گفتنی است هر گونه اقدام ایران در زمینه محدودیت غنی‌سازی اورانیوم مشروط به لغو این قطعنامه بوده است. همزمان و لحظاتی پس از تصویب این قطعنامه وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران با انتشار بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که دستورات جدیدی برای فعال‌سازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته و جدید که برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده می‌شوند، صادر شده است. نیویورک‌تایمز، اما ساعاتی پیش از تصویب قطعنامه در نشست شورای حکام طی گزارشی آورده است ایران پیش از این هشدار داده بود که در صورتی که قطعنامه به تصویب اعضای شورای حکام برسد قطعا به آن پاسخی فوری خواهد داد و در این شرایط خود را ملزم به پیروی از پیشنهاد‌ها برای محدود کردن غنی‌سازی نمی‌داند.

پیش‌تر الی گرانمایه، کارشناس مسائل ایران در شورای امور خارجه اروپا در گفت‌و‌گو با نیویورک‌تایمز مدعی شد: تروییکای اروپایی به دنبال این است که به ترامپ نشان دهد خواهان همصدایی با او جهت احیای کمپین فشار حداکثری است. علاوه بر این تروییکای اروپایی نمی‌خواهد رییس‌جمهور جدید امریکا برای توافق احتمالی با تهران آنها را نادیده بگیرد، چراکه به ادعای نیویورک‌تایمز همچنان این مفروض وجود دارد که ترامپ مجددا سیاست موسوم به فشار حداکثری را با هدف تضعیف اقتصاد ایران در دستور کار قرار دهد و در ادامه با ورود به توافقی جدید و البته متفاوت و جامع‌تر از برجام محدودیت‌های اعمالی بر برنامه هسته‌ای ایران را گسترش خواهد داد.

بیشتر بخوانید:متن کامل پیش نویس قطعنامه ضد ایرانی ارائه شده به شورای حکام

لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال نیز با انتشار یادداشتی مدعی است هر گام جدید ایران برای پیشبرد برنامه هسته‌ای خود می‌تواند تنش‌ها بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و واشنگتن در آستانه بازگشت ترامپ به کاخ سفید را تشدید کند. به ادعای نورمن، قطعنامه ادعایی اخیر می‌تواند سکوی پرشی برای قطعنامه ادعایی عدم پایبندی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد؛ اقدامی که در صورت عدم تفاهم با ایران، موضوع را برای بررسی تا تابستان آینده به شورای امنیت سازمان ملل ارسال می‌کند. دیپلمات‌های غربی مدعی‌اند که این اقدام راه را برای قدرت‌های اروپایی باز می‌کند تا تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را مجددا اعمال کنند، گزینه‌ای که در توافق هسته‌ای که در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود، تعریف شده است. فعال کردن اسنپ‌بک (یا مکانیسم ماشه) عملا بقایای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را از بین می‌برد. مقامات ایرانی گفته‌اند که این ماجرا می‌تواند آنها را به خروج از معاهده بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای سوق دهد. با این همه به ادعای نورمن دیپلمات‌های اروپایی درصدد هستند تا از گزینه اکتبر ۲۰۲۵ به عنوان ضرب‌الاجلی برای فشار به تهران برای توافق جدید که برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کند، استفاده کنند.

در این میان گروهی دیگر از ناظران می‌گویند این احتمال نیز وجود دارد که ایران به منظور خنثی‌سازی فشار‌های اقتصادی و نیز شرایط ملتهب منطقه، تنش‌زدایی را در دستور کار قرار دهد و همچنین استراتژی جدیدی را برای عبور از تحریم‌ها تعریف کند. در این زمینه دو گفتمان مهم در این شرایط در میان ایرانیان مطرح شده است؛ گفتمانی که خواهان تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای ایران است و گفتمانی که معتقد است می‌توان با درنظر گرفتن خطوط قرمز تعیین شده به مسیر تنش‌زدایی و رایزنی با غربی‌ها پایان داد. به ادعای برخی ناظران، اما همچنان رایزنی ایران با کشور‌های اروپایی در خصوص توافق احتمالی و جدید تهران با واشنگتن گزاره محتملی است.

 در عین حال باید گفت که ذیل ادعا‌های مطرح شده در خصوص مذاکرات احتمالی ایران با اروپا و امریکا، تهران به دنبال توافقی خواهد بود که بتواند از طریق آن منافع اقتصادی‌اش را تامین کند و علاوه بر این مانع از حمله احتمالی (ادعایی) امریکا و اسراییل به تاسیسات نفتی و هسته‌ایش شود.

نیویورک‌تایمز در این باره نوشته: در شرایط کنونی رایزنی ایران با ترامپ شاید تنها و آخرین گزینه برای تنش‌زدایی چندین ساله تهران و واشنگتن باشد. این در حالی است که محافظه‌کاران در ایران بر این باورند که غرب غیرقابل اعتماد است. به ادعای نیویورک‌تایمز فارغ از غالب بودن یکی از این دو دیدگاه مساله پایبندی یا عدم پایبندی به پیمان ان‌پی‌تی و پس از آن ورود بازرسان نهاد پادمانی به تهران مساله دیگری است. این نگرانی در واشنگتن و بروکسل همچنان وجود دارد که تحت فشار گذاشتن ایران می‌تواند از یک طرف حضور این کشور در ان‌پی‌تی را تحت تاثیر قرار خواهد داد و از طرفی می‌تواند توازن هسته‌ای در منطقه را تحت تاثیر قرار داده و به رقابت تسلیحاتی در منطقه دامن بزند.