تغییر نقش عربستان در خاورمیانه

اقتصاد۲۴-محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی اخیرا چندین بار به حمایت صریح از تهران در برابر اقدامات اسرائیل پرداخته است. نمونه آن در سخنرانی افتتاحیه نشست اضطراری کشور‌های عربی و اسلامی بود که ولیعهد عربستان ضمن محکومیت حمله اسرائیل به لبنان گفت که «ما مخالف تجاوز به خاک ایران و نقض حاکمیت این کشور هستیم و این حرکت را محکوم می‌کنیم.»

همچنین وی تجاوزات اسرائیل علیه فلسطینیان را نیز به شدت مورد انتقاد قرار داد. در همین رابطه اخیرا نشریه معتبر فارن‌پالیسی در یادداشتی به راز چرخش واقعی ولیعهد عربستان سعودی در قبال ایران پرداخته است و با رد دلایلی، چون معامله با ترامپ بر سر پیمان دفاعی یا عادی‌سازی روابط با اسرائیل، معتقد است که دلیل اصلی این چرخش و تحول، تضمین ثبات در داخل کشور است؛ بنابراین تمایل به سمت ایران، در واقع یکی از راه‌های دوری از بحران و هرج‌ومرج در خارج از مرز‌های عربستان سعودی و محافظت از پروژه اقتصادی این کشور است که به متغیر ایران بازمی‌گردد.

در رابطه با راز چرخش بن‌سلمان به سمت ایران، محمد خواجویی، پژوهشگر مسائل خاورمیانه به اقتصادنیوز گفت: «این تغییرات، بازتاب تغییر و تحولات یک ساله اخیر در منطقه است؛ به خصوص بعد از پیشروی‌هایی که اسرائیل داشت و آن چیزی که مقامات اسرائیل درباره تلاش برای تغییر نظم منطقه‌ای بیان کردند، باعث نوعی تغییر ادراک در کشور‌های عربی شده است.»

وی افزود: «اعراب در نزاع بین اسرائیل و ایران تلاش کردند موضع محتاطانه‌ای داشته باشند، اما اگر قرار باشد این تحولات به سمت تغییر نظم منطقه‌ای حرکت کند و اسرائیل دست برتر را داشته باشد طبیعتاً این مسئله باعث نگرانی کشور‌های عربی خواهد شد.»

خواجویی در پاسخ به این پرسش که کشور‌های حاشیه جنوب خلیج فارس چقدر می‌توانند در روند تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی اثرگذار باشند و نقش‌آفرینی آنها چقدر مهم است؟ گفت: «نگاه کشور‌های عربی به طور مشخص ریاض، ابوظبی و دوحه همواره در روند تحولات و نوع رابطه با قدرت‌های بزرگ و حتی سیاست‌های قدرت‌های بزرگ موثر بوده است.»

خواجویی تاکید کرد: «در شرایط فعلی که در جنگ منطقه یک سمت اسرائیل با حمایت آمریکا ایستاده و یک سمت ایران، طبیعتاً این کشور‌ها در وهله نخست ترجیح می‌دهند این نبرد بدون برنده باشد و هیچ طرفی دست برتر را بعد از تحولات نداشته باشد.»

کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به اینکه به همین دلیل کشور‌های عربی سعی کردند کمتر وارد این نزاع شوند، تشریح کرد: «اما اگر قرار باشد نظم منطقه‌ای دچار چالش شود آنها از ابزار‌هایی که دارند برای جلوگیری از این امر استفاده می‌کنند.»

بیشتر بخوانید:عکس/ افتتاح متروی چندین میلیارد دلاری ریاض

خواجویی معتقد است که «تحرکات ریاض در اجلاس‌های مختلف اخیر و تاکید بر موضوع فلسطین و حمایت از ایران بیانگر آن است که سعودی‌ها در آستانه آغاز به کار دولت دونالد ترامپ در آمریکا می‌خواهند وزن خود را ارتقا دهند و همچنین در خصوص بحث عادی سازی هم عربستان سعودی می‌خواهد قدرت چانه زنی خود را بالاتر ببرد.»

وی در واکاوی این مساله که آیا ادراک جدیدی در ذهن اعراب به خصوص سعودی‌ها شکل گرفته است، توضیح داد: «موقعیت فعلی کشور‌های عربی با موقعیتی که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ داشتند، متفاوت است. در آن مقطع آنها عملاً بخشی از سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران بودند، اما امروز یک تغییر در نوع نگاه اعراب نسبت به ایران شکل گرفته مبنی بر اینکه ستیز با ایران برای درگیری‌های فرسایشی به نفع آنها نیست. زیرا کشور‌های عربی در سال‌های اخیر به سمت طرح‌های توسعه‌ای گام برداشته‌اند که مستلزم امنیت و ثبات در این کشور‌ها است.»

خواجویی تاکید کرد «به نظر می‌رسد آنها می‌خواهند به سمت نوعی روابط پایدار با ایران حرکت کنند و احتمالاً با فشار حداکثری احتمالی ترامپ علیه ایران هم همراهی نخواهند کرد.»