تاریخ انتشار: ۱۳:۰۰ - ۲۶ آذر ۱۴۰۳

نبرد کریدوری در خاورمیانه؛ پشت پرده اهداف قدرت‌های بزرگ از تغییر چهره منطقه

سرنوشت نظم آتی نظام بین الملل را در نهایت نه رقابت‌های ژئوپلیتیکی، بلکه زنجیره‌های تامین ارزش جهانی مشخص خواهد کرد. به بیانی دیگر تمام اقدامات نظامی و دیپلماتیک کشور‌ها اگر منجر به تعیین سهم آنها در چرخه‌های انتقال کالا- خدمات در نقاط مختلف جهان نشود، آنگاه نمی‌توان صحبت از وزن بین المللی یا نفوذ منطقه‌ای آنها کرد.

نبرد کریدوری در خاورمیانه

اقتصاد۲۴-پس از وقفه‌ای کوتاه، جهان بار دیگر قدم در دوران رقابت قدرت‌های بزرگ گذاشته است. چینی‌ها با استفاده از ظرفیت‌های نظم لیبرال و تجارت آزاد در سراسر جهان، سطح تولید ناخالص داخلی‌شان را به ۱۹ تریلیون دلار در سال افزایش دادند. با آنکه پکن همچنان فاصله زیادی با قدرت نظامی آمریکایی‌ها دارد، اما قرار است تا تعداد کلاهک‌های اتمی زرادخانه‌اش را به عدد ۱۵۰۰ برساند! در حوزه ژئوکالچر نیز چینی‌ها با سرمایه‌گذاری گسترده در موسسات کنفسیوس شناسی، آموزش زبان چینی و ساخت آثار فاخر هنری سعی دارند تا میزان «قدرت نرم» این کشور باستانی را به شکل فزاینده‌ای افزایش دهند. فارغ از موارد مورد اشاره، اما بزرگ‌ترین پروژه هیات حاکمه چین برای تثبیت جایگاه این قدرت شرقی و عبور از آمریکا در سال‌های آینده، ابر طرح «یک کمربند یک جاده» است که دارای سه مسیر دریایی، زمینی و ریلی می‌باشد. این پروژه بزرگ برای رسیدن به بازار‌های آفریقا و اروپا چاره‌ای جز از عبور از دشت بزرگ اوراسیا و محدوده شمال اقیانوس هند یعنی منطقه خاورمیانه ندارد. دقیقا در این نقطه است که «بازی بزرگ» آمریکا و چین آغاز می‌شود.

با آنکه واقعه طوفان الاقصی بر بستر یک شکاف ژئوپلیتیکی در منطقه شرق مدیترانه اتفاق افتاده است، اما واقعیت آن است که بخشی از این رخداد ارتباط مستقیم یا غیر مستقیمی با تشدید رقابت ژئواستراتژیک میان چین و آمریکا دارد. آمریکایی‌ها پس از رونمایی از دو خط کریدوری «I ۲ U ۲» و «آیمک» قصد داشتند تا از طریق عادی سازی روابط تل‌آویو- ریاض وارد فاز عملیاتی مهار کریدور «یک کمربند یک جاده» شوند. عملیات هفتم اکتبر به شکل محسوسی این پروژه را به عقب انداخت، اما برای همیشه آن را متوقف نکرد. با آنکه روز‌های پایانی دولت بایدن در کاخ سفید است، اما آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا امیدوار است تا از طریق برقراری ارتباط میان آتش‌بس در غزه با پروژه تطبیع، کارناتمام دموکرات‌ها برای مهار چین در غرب آسیا را به اتمام برساند. این موضوع پس از برقراری آتش‌بس مشروط در لبنان و سقوط نظام اسد بیش از گذشته در دسترس به نظر می‌رسد.

در این رقابت بزرگ هر یک از بازیگران منطقه‌ای سعی دارند تا از دریچه «منافع ملی» به تحولات منطقه نگریسته و گامی بلند برای تثبیت جایگاه خود در آینده نظم جهانی بردارند. به عنوان مثال طی سال‌های اخیر کشور‌هایی همچون ترکیه و امارات سعی کردند تا براساس منطق «نظم شبکه‌ای» با تمام بازیگران حاضر در صحنه ارتباط گرفته و تمام تخم مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهند. برهمین اساس بندر جبل علی امارات امروز علاوه بر میزبانی از شرکت‌های دولتی- خصوصی چین، یکی از لنگرگاه‌های اصلی در طرح کریدوری «آیمک» است. ترک‌ها نیز که سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای عملیاتی کردن «کریدور آهنین» انجام دادند، برای حفظ سهم خود در زنجیره تامین آمریکایی در خط کریدوری «جاده توسعه» قرار گرفتند. پس از تشدید تنش در منطقه غرب آسیا و برخورد مستقیم میان محور مقاومت- اسرائیل، به تدریج قدرت‌های منطقه‌ای در مسیر انتخاب قرار گرفتند و باید برای تعریف همکاری‌های استراتژیک بازی در زمین آمریکا یا چین را انتخاب کنند.

برای ورود به این بازی و کسب امتیاز لازم برای تضمین توسعه کشور ابتدا باید تعریف درستی از مفهوم «کریدور» داشته باشیم. کریدور به معنای مسیر زمینی، دریایی، ریلی و هوایی نیست که صرفا کالا را از نقطه مبدا به سمت بازار‌های هدف منتقل کند! کریدور یک مفهوم امنیتی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی است که میان «متحدان استراتژیک» برای ترسیم مسیر‌های آینده تجارت جهانی شکل می‌گیرد. به عبارت دقیق‌تر قدرت بزرگ تنها در شرایطی حاضر به پذیرش عضو جدید در مسیر کریدوری خود خواهد شد که ابتدا از نظر موارد ذکر شده از کشور داوطلب تضمین‌های لازم را برای تعریف همکاری بلند مدت دریافت کند. به عنوان مثال تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۳، کشور‌های حوزه یوروآلانتیک به دلیل همکاری‌های نزدیک آنکارا- مسکو اعتماد زیادی به این کشور نداشته و ترجیح می‌دادند تا این قدرت اوراسیایی را از قفقاز تا شرق مدیترانه مهار کنند، اما پس از «چرخش به غرب» اردوغان، این معادله مجددا تغییر کرد. در دوران جدید ترکیه این امتیاز را پیدا کرد تا با همراهی کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و عراق مسیر فرعی طرح «آیمک» یعنی «جاده توسعه» را از بندر الفاو آغاز و به بازار‌های اروپایی متصل کند. تحرکات نظامی- امنیتی این روز‌های ترک‌ها در شمال عراق و سوریه باید در دل این بازی بزرگ فهم شود.


بیشتر بخوانید:ترامپ چه نسخه‌ای برای خاورمیانه می‌پیچد؟/ گزینه‌های روی میز؛ فشار حداکثری بر ایران یا راه دیپلماسی


جمهوری اسلامی ایران به عنوان دارنده بزرگ‌ترین منابع هیدروکربن جهان و جغرافیای ممتاز برای اتصال شمال اقیانوس هند به بازار‌های آفریقایی- اروپایی همواره یکی از کاندید‌های عبور مسیر‌های کریدوری «شرق به غرب» بوده است. قرار گرفتن نام ایران در مسیر «شمال- جنوب» و «یک کمربند یک جاده» نیز از دل این واقعیت خارج می‌شود. با وجود موارد، اما سوال اساسی آن است که چرا هند یا چین سرمایه گذاری راهبردی در داخل ایران انجام نمی‌دهند. در غیبت بازیگران نوظهور عرصه بین المللی چرا آمریکا و اتحادیه اروپا تصمیم به تنش زدایی با ایران و انتقال سرمایه-فناوری به داخل ایران نمی‌گیرند؟ به نظر می‌رسد متغییر‌هایی همچون؛ «عدم اجماع داخلی میان نخبگان سیاسی»، «بازی حاصل جمع صفر با آمریکا- اسرائیل»، «فرسوده شدن زیرساخت‌های حیاتی کشور و عقب ماندن از دولت‌های همسایه» و در نهایت «فقدان استراتژی واحد برای توسعه کشور» سبب شده است تا قدرت‌های بزرگ در نظام «هزینه- فایده» ورود یا عدم ورود به بازار ایران، گزینه دوم را انتخاب کنند! برای تضمین آینده برای ۵۰ سال آینده ابتدا لازم است تا کشور به یک سیاست واحد برای آینده توسعه دست یابد و سپس سیاست مدار ایرانی بتواند «رقابت منفی» کشور‌های خارجی را تبدیل به «رقابت مثبت» کند. رسیدن به این مهم مستلزم کنار گذاشتن دوگانه‌های غلط مانند «توسعه یا امنیت» و داشتن نگاه موسع به ابرمسئله «امنیت» و «بقاء» است.

منبع: اقتصاد آنلاین
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت خودرو‌های سایپا امروز جمعه ۲۸ دی ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز جمعه ۲۸ دی ۱۴۰۳ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز جمعه ۲۸ دی ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ پوستر پرسپولیس برای دیدار با سپاهان

عکس/ پوستر AFC برای مسابقه سوپرجام بین پرسپولیس و سپاهان

عکس/ پرسپولیس چند بار قهرمان سوپرجام شد؟

عکس/ نورا هاشمی با لباس محلی در قشم

عکس/ ترکیب پرسپولیس مقابل سپاهان

عکس/ کاریکاتور کریم باقری در دستان بانوی هوادار پرسپولیس

عکس/ شبنم قلی خانی و مستانه مهاجر در دبی

عکس/ حضور خبرنگاران در محل دیدار پزشکیان و پوتین

اینفوگرافی/ تفاوت شکست خوردن با بازنده بودن

تصویری از ایلان ماسک و جف بزوس ۲۰ سال پیش

عکس/ نماز خواندن هیات همراه پزشکیان در کاخ کرملین

تورم دلاری به بازار دستگاه‌های فلزیاب رسید/ افزایش ۱۰۰ درصدی جویندگان گنج در ۷ سال گذشته

عکس‌های تولد ۲۴ سالگی باران خانم سریال گردن‌زنی

استوری معنادار معاون سابق پرسپولیس علیه درویش

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

معرفی خودرو مرسدس بنز S کلاس با موتور V ۱۲ + عکس

با همت و تلاش، کارنامه درخشانی را در ویترین نگاه مردم بگذاریم

آتش‌سوزی مهیب در یکی از بیمارستان‌های مشهد

فیلم/ اولین تصاویر از محل ترور دو قاضی در تهران

آینه صنعت پتروشیمی در ایران پتروکم/ شریعتمداری صدای صاحبان صنایع را شنید

تأکید محمد کبیری بر میزبانی شایسته از گردشگران نوروزی کیش

عکس/ حرم حضرت معصومه (س) در دوران قاجار ۱۲۹ سال پیش

حضور بیمه البرز در نمایشگاه تخصصی صنایع دریایی و دریانوردی ایران

فیلم/ برف شمال تهران را سفیدپوش کرد

عکس/ مکان حمله تروریستی به ۲ قاضی دیوان عالی

برگزاری دومین نشست تخصصی کنفرانس بین المللی فناوری با مشارکت بیمه البرز

واکاوی ابعاد ممنوع‌التصویری رییس دولت اصلاحات با اظهارات تازه حسن روحانی؛ چه کسی سیدمحمد خاتمی را ممنوع‌التصویر کرد؟

ورود اتباع ایرانی و مسافران اسرائیلی به سوریه ممنوع شد

بیانیه قوه قضائیه درباره ترور دو قاضی دیوان عالی

فیلم/ ماجرای ترور قاضی رازینی ۲۶ سال پیش

فیلم/ جشن تولد غم‌انگیز ماه‌چهره خلیلی با حضور پسرش

عکس/ واکنش حسام الدین آشنا به ترور سه قاضی در تهران

عکس/ نقش برجسته غزال در کاخ داریوش شوش بازماند از ۳۰۰۰ سال پیش

عکس/ ژست بامزه رُز و جک در پشت صحنه تایتانیک ۲۸ سال پیش

عکس/ قاب خانوادگی منوچهر وثوق در کنار پدرش ۷۶ سال پیش

هدیه ۵۰ میلیارد تومانی شیخ اماراتی به سردار آزمون+ عکس

قیمت جدید دام زنده ۲۹ دی‌ماه ۱۴۰۳ + جدول

جزییات تیراندازی و شهادت دو قاضی مقابل کاخ دادگستری

حال و هوای تشییع نمادین پیکر حضرت زینب (س)

بازیکن آرژانتینی در آستانه جدایی از استقلال

عکس/ قاب جذاب آناهیتا درگاهی و رویا جاویدنیا در ۳۷ و ۵۹ سالگی

عکس/ حمله مسلحانه به ۳ قاضی در دیوان عالی کل کشور

عکسی پرحاشیه و دیدنی از ملاقات پزشکیان و رئیس جمهور ترکمنستان

تیر اندازی مقابل کاخ دادگستری در میدان ارک

حمله تند کیهان به خودکشی ابراهیم نبوی

عکس/ تولد عجیب ابرا سریال یاغی در ۲۴ سالگی

عکسی پرحاشیه و با جزییات از ۵۵ سال پیش تهران

شکست سنگین پروژه درویش در پرسپولیس

افزایش قیمت مسکن در مکران نتیجه شایعه انتقال پایتخت

عکس/ جشن عروسی شاهرخان خان ۳۴ سال پیش

عکس/ کولاک سردار آزمون و مهدی قایدی در لیگ امارات

اختصاص ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون یورو به واردات خودرو

مسکن ملی با قیمت هر متر ۵۰ میلیون تومان

قیمت‌های نجومی و عجیب خانه‌های کم‌متراژ در تهران

پرسپولیس فرمول قهرمانی لیگ را می‌داند

فیلم/ استقبال لبنانی‌ها از امانوئل ماکرون با شیرینی فرانسوی

عکس/ یک استقلالی در تیم جدید فرهاد مجیدی

افشای قتل‌های فجیع سه خواهر توسط برادر در بروجرد

عکس/ تمرین پدر و پسری علیرضا بیرانوند

خط و نشان کریم باقری برای رضا درویش

انباشت زباله بحران بزرگ در مازندران

قاتل پس از رضایت اولیا دم در خواب سکته کرد

بیانیه ستادکل نیرو‌های مسلح درباره سقوط بالگرد رئیسی

فیلم/ بازتاب تلخ اهدای کفن صداوسیما در رسانه‌های جهان

مرحله جدید واریز سود سهام عدالت در راه است