پشت پرده تقلای بحرین برای عضویت در بریکس

اقتصاد۲۴-امواج میدیا با انتشار گزارشی مدعی شد، بحرین در عرصه سیاست خارجی غالباً از ابوظبی پیروی می‌کند. از آنجایی که امارات متحده عربی به اولین کشور عربی خلیج فارس تبدیل شده که به گروه کشور‌های بریکس پلاس ملحق شده است، بحرین نیز تلاش دارد تا از رویکرد مشابهی پیروی کند؛ حتی اگر در این مسیر دستاوردی نداشته باشد.

پشت پرده تمایل بحرین برای عضویت در بریکس

به نوشته امواج میدیا، تمایل بحرین برای عضویت در بریکس پلاس به عنوان بخشی از یک روند گسترده‌تر در منطقه تبیین می‌شود؛ فرایندی که در قابش کشور‌های غرب آسیا و شمال آفریقا مانند الجزایر، کویت، تونس و ترکیه همگی به فکر پیوستن به این بلوک بوده‌اند که از نظرشان نیروی متعادل کننده است. بسیاری از دولت‌ها عضویت در بریکس را مفید می‌دانند به این معنا که می‌تواند آنها را در سطح بین‌المللی در بحبوحه گذار جهانی به سمت نظم چند قطبی‌تر توانمند کند.

به ادعای امواج میدیا، از آنجایی که اکثر کشور‌های منطقه به اشکال مختلف درگیر بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی ایجاد شده توسط جنگ اوکراین و رقابت قدرت‌های بزرگ چین-آمریکا شده‌اند، پیوستن به بریکس پلاس از نقطه نظر تامین استقلال استراتژیک از غرب و به دست آوردن نفوذ بیشتر در سطح جهانی جذاب است. پیوستن به بریکس پلاس می‌تواند به بحرین مانور ژئوپلیتیک بیشتری داده و در عین حال روابط این کشور با چین، هند، روسیه و سایر اعضای این گروه را تعمیق بخشد. این متغیر می‌تواند توازن مشارکت‌های استراتژیک منامه را تقویت کرده و به توسعه اقتصادی و تنوع بخشیدن به آن شتاب بخشد. پیوستن به این بلوک به‌طور بالقوه می‌تواند این کشور مجمع‌الجزایر را به یک مرکز استراتژیک برای اعضای فعلی، به‌ویژه در حوزه‌های انرژی، مالی و فناوری تبدیل کند.

عبدالله الجنید، کارشناس استراتژیک بحرینی، در مصاحبه با امواج میدیا گفت: تقویت مشارکت با ساختار‌های غیرغربی "تلاش‌های بحرین برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش اتکا به نفت، تقویت توسعه پایدار و جذب سرمایه گذاری از بازار‌های آسیایی را تقویت می‌کند. " پیوستن بحرین به بریکس می‌تواند روابط این بازیگر با بازیگران آسیایی را تقویت کرده و به طور بالقوه زمینه‌ساز افزایش تجارت و سرمایه گذاری کشور‌هایی مانند چین و هند شود. بحرین به واسطه این مشارکت قادر خواهد بود تا به فناوری‌ها و تخصص‌های جدید دسترسی پیدا کرده و همزمان چشم‌انداز اقتصادی خود را برجسته‌تر کند. علاقه بحرین به بریکس پلاس را نیز باید در چارچوب بازگشت قریب الوقوع دونالد ترامپ به کاخ سفید در نظر گرفت. انتظار می‌رود دولت آینده آمریکا کمپین «فشار حداکثری» (ادعایی) اش علیه ایران را از سر بگیرد. در حالی که کشور‌های عربی کلیدی خلیج فارس در گذشته از چنین موضعی حمایت می‌کردند، اکنون به دنبال تنش زدایی با تهران هستند.

بیشتر بخوانید:عکس/ پیام پادشاه بحرین به الجولانی

بازیگران خلیج فارس معلق میان تهران و واشنگتن

بحرین نیز مانند سایر کشور‌های عربی خلیج فارس زیر چتر امنیتی آمریکا قرار دارد. با این حال از آنجایی که ابوظبی ریکردی مبتنی با تنش زدایی در ارتباط با ایران را برگزیده، منامه نیز متاثر از امارات و عربستان تلاش دارد تا از الگوی مشابهی پیروی کند. در طول سال ۲۰۲۴، مقامات بحرین و ایران جلساتی را با هدف احیای روابط دیپلماتیک برگزار کرده‌اند. اینکه چگونه دولت دوم ترامپ می‌تواند بر تنش زدایی کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس و ایران تاثیر بگذارد، آسان نیست. اما می‌توان حدس زد که بحرین و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس اشتهای کمی برای رویارویی با تهران دارند؛ گزاره‌ای که نشان دهنده خودمختاری فزاینده این بازیگران از واشنگتن است.

فراتر از ایران، کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس تمایل دارند تا روابط خود را با سایر کشور‌های همسایه، چون ترکیه بهبود بخشند. در واقع، به موازات تعامل فزاینده با تهران، ابوظبی و ریاض به طور قابل توجهی روابط خود را با آنکارا گرم کرده‌اند. این مانور دیپلماتیک در حالی است که پایتخت‌های کشور‌های عربی خلیج فارس به دنبال دوری از درگیری بین اتحاد آمریکا و اسرائیل از یک سو و «محور مقاومت» حامی تهران از سوی دیگر هستند.

رایان بول، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در این باره گفت: «اگر بحرین به بریکس بپیوندد، به لحاظ دیپلماتیک گامی برجسته برداشته و نشان می‌دهد که به بی‌طرف ماندن در تنش فزاینده بین غرب، روسیه، چین و ایران علاقه دارد. پیوستن به بریکس پلاس می‌تواند به طور بالقوه زمینه‌ساز گرم شدن روابط منامه و تهران باشد، به ویژه با توجه به این گزاره که ایران در حال حاضر عضو کامل این نهاد است. بسیاری از کشور‌هایی که به این بلوک و سازمان همکاری شانگهای (SCO) ملحق شده‌اند، رقیب هستند، خواه ایران-عربستان، ایران-امارات عربی متحده، چین-هند، هند-پاکستان یا مصر-اتیوپی.

با این حال هر دو نهاد تا حدودی به عنوان مکانیسم‌هایی برای تنش زدایی عمل کرده‌اند. در همین راستا، دیدار مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران و شیخ محمد بن زاید آل نهیان، همتای اماراتی‌اش در حاشیه اجلاس سران بریکس پلاس به میزبانی روسیه در اوایل سال جاری، قابل توجه بود. دکتر نارایاناپا جاناردان، مدیر تحقیق و تحلیل موسسه انور قرقاش در بحرین و ایران، با توجه به نقش آفرینی چین در احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان مدعی است، بریکس می‌تواند برای ایران و بحرین فرصت آفرین باشد، حتی اگر منامه در آینده نزدیک تنها یک عضو مهمان قلمداد شود.

ترامپ و معمای بریکس

به ادعای ناظران فارغ از تمایل بحرین و سایر کشور‌های حاشیه خلیج فارس برای بهبود روابطشان با ایران، بعید است ترامپ از این رویکرد استقبال کند. نگرانی‌های دولت آینده آمریکا در قبال سیاست‌ها و استراتژی‌های بلوک غیرغربی شامل روند دلارزدایی در شرایط کنونی برجسته‌تر شده است. مسلماً همین دغدغه هایکی از دلایل اصلی است که عربستان سعودی حداقل تاکنون از پذیرش دعوت‌ها برای پیوستن به بریکس پلاس خودداری کرده است. طبیعتا منامه نیز در انتظار نتیجه آزمون و خطای عربستان و امارات است.

بیشتر بخوانید:بغداد الیوم: تیم ترامپ برای ایران پیام ارسال کرد

علی باکر، استادیار مرکز ابن خلدون دانشگاه قطر و عضو ارشد غیرمقیم در شورای آتلانتیک امنیت خاورمیانه اسکوکرافت در این باره مدعی است، «منامه مکرراً درگیر آزمون و خطا‌های ریاض است تا واکنش‌ها و مواضع ایالات متحده را ارزیابی کند». به باور این کارشناس، با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، "این آزمون ممکن است به طور فزاینده‌ای جدی‌تر شود، به خصوص که انتظار می‌رود رقابت آمریکا و چین و رویارویی قدرت‌های بزرگ را تشدید کند. دکتر باکر به این نتیجه رسید که «واشنگتن احتمالاً در برابر بازیگرانی که تلاش دارند تا از این رویکرد متعادل پیروی کنند، از استراتژی سخت‌گیرانه‌تری پیروی خواهد کرد، هرچند پیش بینی این گزاره از حالا ممکن نیست.»

همزمان دکتر جاناردان براین باور است که بعید است فشار‌های ترامپ بتواند مانع از پیوستن منامه به بریکس شود.

به ادعای امواج میدیا، دوسوگرایی استراتژیک و خودمختاری استراتژیک در دنیای چندقطبی و چندجانبه امروزی واژه‌های مهمی هستند. هر چه کشور‌ها در سطوح یکسانی باشند، سود بیشتری می‌برند. عضویت در انجمن‌هایی مانند بریکس نباید به عنوان رویکردی «ضدغربی» تلقی شود، چرا که تمامی اعضای این نهاد عمدتا «غیرغربی» نیستند. با این همه ایالات متحده اعلام کرده که چنین «هندسه متغیر دیپلماتیک» که در حال تبدیل شدن به یک هنجار در دنیای جدید است را نمی‌پذیرد.

با نگاهی به آینده، باید گفت، سایر کشور‌های منطقه احتمالاً قبل از اینکه بحرین در این مسیر حرکت کند، برای پیوستن به بریکس پلاس دعوت خواهند شد. با این حال، مقامات بحرینی احتمالاً در اجلاس سران این گروه حضور خواهند داشت، سفر عبداللطیف بن راشد الزیانی وزیر امور خارجه بحرین در جدیدترین گردهمایی در روسیه را در همین قاب می‌توان تبیین کرد. رهبری بحرین برای تحکیم روابط قوی‌تر با کشور‌های غیرغربی در جنوب جهانی و در عین حال دستیابی به توسعه پایدار در دوران پس از نفت مصمم است تا بدین طریق فرصت‌های ارزشمندی را برای تعامل چندجانبه به دست بیاورد.