صداوسیمای ملی روی لبه تیغ؛ تلویزیون ایران اکنون صدای کدام بخش از حاکمیت است؟

اقتصاد۲۴- صداوسیما همچنان روی سرازیری حرکت می‌کند. موضوعی که به ویژه پس از پیام رهبری به نشست «افق تحول رسانه ملی» بار دیگر مطرح شد و آمار و ارقام نیز حمایت از مخاطبان از دست رفته این رسانه دارد. نظرسنجی اخیر «ایسپا» نشان می‌دهد که کمتر از ۳۰ مردم برنامه‌های صداوسیما در شب یلدا تماشا کرده‌اند. در این میان محمد سرافراز، رییس اسبق صداوسیما نیز در گفت‌وگویی تصویری از دخالت حسین طائب رییس وقت اطلاعات سپاه در امور صداوسیما پرده برداشته است. موضوعی که نشان می‌دهد مسائل این رسانه پیچیده‌تر از آن چیزی است که در ظاهر قابل مشاهده است.

ریزش مخاطب، هرسال بیش از پارسال

براساس نظرسنجی اخیر درباره عملکرد صداوسیما در شب چله امسال، شبکه یک سیما با ۸.۱٪ بیننده، شبکه سه با ۷.۵٪، شبکه نسیم با ۵.۱٪ و شبکه دو با ۳.۳٪ بیننده در رتبه‌های بعدی قرار دارند. حال اگر آمار مخاطبان این رسانه را با سال‌های قبل مقایسه کنیم، کاهش قابل توجهی قابل مشاهده است. در سال ۱۳۹۷، ۵۰ درصد مردم برنامه‌های شب یلدای صداوسیما را تماشا کردند که در سال ۱۴۰۰ به حدود ۳۳ درصد رسید. اما حتی پیش از انتشار این اعداد و ارقام نیز کاهش اقبال عمومی به برنامه‌های صداوسیما محسوس بوده است. عباس عبدی تحلیل‌گر و فعال سیاسی در این زمینه نوشت «صداوسیما در یک خلأ هویتی و کارشناسی و سیاستی قرار دارد...». عبدی نوشت که صداوسیما «دیدن فوتبال باشگاه‌های اروپا را به حساب مخاطب خود می‌گذارد! ولی جرأت ندارند که یک تریبون آزاد و مستقیم در چهارراه ولی‌عصر بگذارند تا ببینند مردم چه می‌گویند و چه نگاهی به سیاست‌های این رسانه دارند...». این فعال سیاسی تاکید کرد که صداوسیما یکی از ناکارآمدترین نهاد‌های کشور به حساب می‌آید. این در حالی است که بودجه صداوسیما نیز در ۱۰ سال گذشته براساس برآورد‌ها دو هزار و ۳۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است. در سال گذشته نیز این نهاد ۲۴ هزار میلیارد تومان بودجه از دولت سیزدهم گرفت.

روسای دوره‌ای، روسای یک دوره‌ای!

همزمانی نظرسنجی ایسپا، پیام رهبری و واکنش‌ها به افول محسوس صداوسیما موجب شده تا بیش از پیش موضوع تمدیدنشدن حکم جبلی در پایان دوره پنج ساله ریاستش بر صداوسیما مطرح شود. او مهر ماه ۱۴۰۰ به ریاست صداوسیما منصوب شد و تقریبا دو سال دیگر دوران نخست ریاست او به پایان می‌رسد. بررسی روسای صداوسیما نشان می‌دهد که براساس عرف، روسای صداوسیما در دو دوره پنج ساله منصوب می‌شوند. عبدالعلی علی‌عسگری رییس پیشین صداوسیما، اما پس از پایان دوره پنج ساله حکمش جای خود را به جبلی داد. در حالی دو رییس پیش از او، یعنی عزت‌الله ضرغامی و علی لاریجانی هر دو ده سال ریاست را به عهده داشتند و محمد سرافراز نیز پس از یک سال و نیم، نخستین رییس صداوسیما بود که از سمت خود استعفا داد.

وقتی اطلاعات سپاه به دنبال بخش بازرگانی صداوسیما بود!

سرافراز دلایل استعفای خود را به شکل مبسوطی در کتاب «روایت یک استعفا» شرح داده است. جان کلام او این است که اصلاحات ساختاری او در صداوسیما منانفع برخی جریان‌های قدرت که در نظام حکمرانی نفوذ بسیاری داشتند را به خطر انداخت. سرافراز در آخرین مصاحبه خود در همین زمینه گفته: «نظام حکمرانی بعد از زمانی همراهی نکرد... گرفتار رییس اطلاعات سپاه شدیم. در دو مقوله علیه ما کار می‌کرد. یکی جاسوس‌سازی کنار دست من. یکی هم بحث بازرگانی بود... چرا صداوسیما آمد یک کار قانونی برای مزایده بازرگانی انجام دهد که هر کس بیشترین پیشنهاد را داد بیاید مجموعه را به دست بگیرد، چرا آمدید کارشکنی کردید و شرکت‌ها و کنسرسیو‌م‌هایی که آمده بودند در مجموعه را تهدید کردید که کنار بکشند؛ و آخری که برنده شد هم تهدید شود که کنار بکشد...».

بیشتر بخوانید:تداوم سقوط سنگین صداوسیمای جبلی - جلیلی

صداوسیمای جبلی یا صداوسیمای جلیلی؟

پیمان جبلی پس از آغاز ریاست، وحید جلیلی را به قائم مقامی خود منصوب کرد. به همین دلیل بسیاری دوره جبلی را دوره تسلط یاران دور و نزدیک جلیلی بر صداوسیما می‌دانند. مثلا در یکی از آخرین تحولات محمدعلی صائب رییس دفتر سابق سعید جلیلی به عنوان رییس شبکه خبر منصوب شده است. در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری نیز وحید جلیلی در ستاد برادرش حضور داشت. اتفاقی که مدیران صداوسیما حتی درباره آن توضیح و پاسخی ندادند. پس از انتخابات نیز رویکرد صداوسیما انتقادات بسیاری را درباره تمایلات جناحی این رسانه در مقابل رسالت ملی آن مطرح کردند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که جبلی می‌تواند از جمله روسای یک دوره‌ای صداوسیما باشد و در این صورت آخرین سنگر یاران جلیلی و پایداری‌چی‌ها نیز از دست خواهد رفت.

پیام متفاوت رهبری به رییس صداوسیما

به نظر می‌رسد که پیام رهبری نیز در چارچوب عملکرد صداوسیما بازتاب پیدا کرده است. روزنامه «هم‌میهن» در این زمینه نوشت: «متن پیام آیت‌الله خامنه‌ای خطاب به رئیس سازمان صداوسیما با ادبیات مرسوم پیام‌های ایشان تفاوت زیادی دارد. پیام‌های ایشان عموماً با تکریم مخاطب آغاز و با دعای خیر به پایان می‌رسد.» به همین دلیل برخی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی این متن را پیامی بدون سلام و والسلام خواندند و به نحوی آن را نشانه نارضایتی مقام رهبری از عملکرد این سازمان تعبیر کردند. البته مهدی فضائلی عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبری با انتشار پستی در شبکه «ایکس» به این بازتاب‌ها واکنش نشان داد و آن «به حاشیه بردن متن» دانست.

ناکارآمدی صداوسیما به عنوان نهاد رسانه‌ای حاکمیت، معلول علت‌های بسیاری است و تغییر شرایط آن نیز با موانع بسیاری روبه‌رو است که سرافراز به برخی از آنها اشاره کرده است. هرچه هست، آنچه روشن است حرکت مداوم این نهاد رسانه‌ای روی سرازیری افول در سال‌های اخیر است که با مدیریت فعلی ادامه خواهد داشت.