مهم‌ترین زمین لرزه‌های تاریخ ایران

اقتصاد۲۴- کشور ایران بر اثر تنش‌های تکتونیکی ناشی از صفحات اوراسیا و عربستان زمین‌لرزه‌های بزرگی را هر ساله در شهر‌های مختلف کشور تجربه می‌کند. ایران یکی از زمین‌لرزه‌خیز‌ترین کشور‌های جهان است که حدود ۹۰درصد آن را گسل‌های فراوانی پوشانده است. بخش‌هایی از کلانشهر تهران روی یکی از خطرناک‌ترین گسل‌های ایران قرار دارد.

«مهدی زارع»، رییس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد گروه زلزله‌شناسی ایران در مورد قدرتمندترین و پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه‌های تاریخ ایران به «اعتماد» می‌گوید: «زلزله طبس قدرتمندترین زلزله تاریخ ایران و زلزله بم با ۵۰ هزار کشته جزو پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه‌های تاریخ ایران بوده است، اما در زلزله رودبار، طبق آمار رسمی ۱۶ هزار نفر کشته شده‌اند؛ روزنامه کیهان همان سال آمار کشته‌شدگان زلزله رودبار را ۴۰ هزار نفر اعلام کرده که البته این آمار غیررسمی بوده است.»

زمین‌لرزه‌های سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷

زلزله کاشمر

۵ خرداد ۱۳۰۲ زلزله‌ای به بزرگی ۵.۷ ریشتر منطقه کاشمر استان خراسان رضوی را لرزاند که ۵ روستا در ناحیه پرجمعیت کاج درخت را کاملا ویران کرد و ۲۰ روستای دیگر در این ناحیه آسیب دیدند. این زمین‌لرزه ۷۷۰ قربانی داشت.

زلزله فارسنیج

ساعت ۵ و ۱۵ دقیقه بامداد روز جمعه ۲۲ آذر ۱۳۳۶، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۸ ریشتر در ۳۵ کیلومتری منطقه فارسینج استان کرمانشاه به وقوع پیوست. یک بازدید میدانی انجام شده در ۱۶ سال پس از این زمین‌لرزه نشان داد که این زلزله موجب خرابی و خسارات گسترده‌ای در زمینی به مساحت ۲۸۰۰ کیلومتر مربع شده است. این زمین‌لرزه ۲۰۰۰ کشته و ۵۰۰۰ هزار زخمی برجای گذاشت.

زلزله سنگچال

زمین‌لرزه سنگچال یا زمین‌لرزه بندپی در تاریخ تیر ۱۳۳۶، ساعت ۱۲ و ۴۲ دقیقه بامداد به زمان یوتی‌سی در مازندران رخ داد. ژرفای این زلزله ۳۵ کیلومتر بود. بزرگی آن ۷.۱ در مقیاس Mw اعلام شده و شمار کشتگان این زلزله حدود ۱۲۰۰ نفر بوده است.

زلزله بویین‌زهرا

ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ زمین‌لرزه‌ای منطقه بویین‌زهرای استان قزوین را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه ۷.۲ ریشتر بود که موجب مرگ حدود ۱۲ هزار نفر شد. در این زمین‌لرزه بسیاری از آثار و مکان‌های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین‌زهرا ازجمله قلعه باستانی رودک از بین رفت.

زلزله دشت بیاض

زمین‌لرزه منطقه دشت بیاض و فردوس استان خراسان جنوبی، دو زمین‌لرزه بزرگ و جداگانه بودند که اولین زلزله در تاریخ ٩ شهریور ماه ١٣۴٧ به بزرگی ۷.۱ ریشتر منطقه دشت بیاض و کاخک و دومی در حدود بیست و یک ساعت بعد یعنی در ۱۰ شهریور ۱۳۴۷، با بزرگی ۶.۴ ریشتر در هفتاد کیلومتری غرب دشت بیاض، شهر فردوس را لرزاندند. بعضی از مجروحان که در زلزله ۹ شهریور دشت بیاض زنده مانده و از دشت بیاض به فردوس منتقل شده بودند، اما در زلزله ۱۰ شهریور فردوس در بیمارستان کشته شدند. این زلزله ۱۰ هزار کشته برجای گذاشت.

بیشتر بخوانید:زلزله گرمسار را لرزاند

زلزله طبس

زمین‌لرزه طبس، زمین‌لرزه‌ای بود به‌شدت ۷.۸ ریشتر که در ساعت ۱۹ و ۳۶ دقیقه روز ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷، شهر طبس و روستا‌های مجاور آن را ویران کرد. این زمین‌لرزه قدرتمندترین زلزله‌ای است که تا به حال در تاریخ ایران ثبت شده است. کشته‌های این زلزله را بین ۱۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ نفر اعلام کرده‌اند. این درحالی است که به علت شدت تخریب ساختمان‌ها و شدت بالای زلزله بسیاری از اجساد هرگز پیدا نشدند.

زمین‌لرزه‌های سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۹

زلزله رودبار و منجیل

زمین‌لرزه رودبار و منجیل در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد در پنجشنبه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۹ با بزرگای ۷.۴ در مقیاس Mw در نزدیکی شهر رودبار و روستا‌های تابعه در استان گیلان و شمال شرق استان زنجان به وقوع پیوست و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوان شد.

ارتعاشات حاصل از امواج این زمین لرزه در استان‌های زنجان به خصوص شهرستان طارم، گیلان و در بخش‌هایی از استان‌های آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان، قزوین (الموت غربی) و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس و باعث وحشت عمومی شد، اما خسارات جانی و مالی به همراه نداشت. این زمین‌لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، به‌طوری‌که علاوه بر روستا‌های موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تاثیر آن قرار گرفتند.

بیشتر بخوانید:تعداد مصدومان زلزله اخیر بجنورد افزایش یافت

کانون زلزله در عمق ۱۹ کیلومتری زمین اعلام شد هر چند که به دلیل نبود تجهیزات کافی در آن زمان امکان خطا در تخمین عمق زمین لرزه وجود داشته است، همان‌طور که در اعلام کانون زمین لرزه مرتکب خطا شده و کانون آن را رشت و دیلمان اعلام کردند. در این زمین‌لرزه حدود ۴۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند. بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شده و خسارات عمده‌ای به تاسیسات و اماکن عمومی در استان گیلان که متاثر از این زمین‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰ هزار نفر از ساکنان نیز بی‌خانمان شدند.

زلزله قائنات

زمین‌لرزه قائن یا اردِکول زمین‌لرزه‌ای مهیب بود که در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ در ساعت ۱۲ و ۲۷ دقیقه استان خراسان در شرق ایران را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه که شدیدترین زمین‌لرزه منطقه از سال ۱۳۵۸ تا آن زمان بود، ۷.۳ اندازه‌گیری شد و مرکز آن در روستای اردکول در ۲۷۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار داشت. بر اثر این زمین‌لرزه منطقه بیرجند و قائن ویران شد.

این زمین‌لرزه هزار و ۵۶۷ نفر کشته، بیش از دو هزار و ۳۰۰ نفر مجروح داشت و ۵۰ هزار نفر را آواره کرد. همچنین ۱۵ هزار واحد مسکونی تخریب شده یا آسیب دید. ۲۱۵ پس‌لرزه بر شدت خرابی‌ها افزود و بسیاری از بازماندگان را مجبور به ترک منطقه کرد. بعد‌ها مشخص شد که زمین‌لرزه بر اثر گسیختگی در امتداد گسل زیر خط مرزی ایران افغانستان رخ داده است.

زلزله بویین‌زهرا

اول تیر ۱۳۸۱ در منطقه شمال‌غربی مشکوک بحث ایران که روی گسل بزرگی قرار گرفته بود، زمین‌لرزه‌ای رخ داد. رومرکز این زمین‌لرزه در نزدیکی شهرستان بویین‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین بود که بزرگی ریشتر این زمین‌لرزه ۶.۵ و بزرگای گشتاوری آن ۶.۳ اندازه‌گیری شده است. در زمین‌لرزه بویین‌زهرا دست‌کم ۲۶۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ نفر زخمی شدند.

زلزله منطقه بم

زلزله بم، زمین‌لرزه‌ای بود با بزرگی ۶.۶ ریشتر که در ساعت ۵ و ۲۶ دقیقه بامداد روز جمعه ۵ دی ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند. زمین لرزه بم با حدود ۵۰ هزار کشته سومین زمین لرزه پر تلفات تاریخ ایران بعد از زلزله اردبیل و دامغان است.

زلزله مازندران

ساعت ۵ و ۸ دقیقه بعدازظهر روز جمعه سال ۱۳۸۳زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۳ ریشتر ناحیه گسترده‌ای از استان‌های شمالی ایران را لرزاند. ناحیه‌ای که بیش از همه مورد تاثیر زمین‌لرزه قرار گرفت از شمال به دریای خزر، از غرب به جاده هراز، از جنوب به تهران و از شرق به طالقان محدود می‌شد. زمین‌لرزه در تهران خساراتی در پی نداشت، اما باعث وحشت بسیاری از شهروندان شد.

زلزله باختر زرند

‎۴ اسفند ۱۳۸۳ در ساعت ۲ و ۲۵ دقیقه استان کرمان شهرستان زرند زمین لرزه‌ای رخ داد که بزرگی آن ۶.۴ در مقیاس Mw اعلام شده است. برآورد‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به ۸۰۰۰ ساختمان در زمین‌لرزه آسیب دیده یا خراب شد. همچنین بر اثر وقوع این زمین لرزه ۹۱۲ نفر جان باخته و ۱۴۱۱ نفر مصدوم شدند.

زلزله باختر قشم

‎۶ آذر ۱۳۸۴ ساعت ۱۰ و ۲۲ دقیقه در منطقه قشم زلزله‌ای با شدت ۶ ریشتر رخ داد. این زمین‌لرزه ۸۰درصد ساختمان‌ها را در زیرنگ خراب کرد و ۷ روستا در قشم آسیب دید. این زمین لرزه جان ۱۳ نفر را گرفت و ۱۰۰ نفر نیز مصدوم شدند.

زلزله باختر بروجرد

‎۱۱ فروردین ۱۳۸۵، ساعت ۱ و ۱۷ دقیقه زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر شهرستان‌های بروجرد و دورود در شرق استان لرستان را تکان داد که مخرب‌ترین زمین‌لرزه این سال در کشور بود. این زمین‌لرزه با دو پیش‌لرزه و بیش از دویست پس‌لرزه همراه بود که باعث کشته شدن ۶۳ نفر و زخمی شدن بیش از هزار و ۴۵۰ نفر از مردم ناحیه بروجرد و دورود شد. برآورد دیگر شمار کشتگان زلزله را حدود ۷۰ نفر و تعداد زخمیان را ۱۳۰۰ نفر دانسته است. علاوه بر آن ۴۰ روستا در این زمین‌لرزه ویران شد.

بیشتر بخوانید: فیلم/ تصاویری از زلزله امروز ترکیه

زلزله قشم

۲۰ شهریور ۱۳۸۷ در ساعت ۱۵ و ۳۰ دقیقه در شهرستان قشم در جنوب استان هرمزگان زمین لرزه‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر رخ داد. این زمین‌لرزه ۶ کشته و ۴۶ زخمی بر جای گذاشت. گفته می‌شود این زمین‌لرزه ۵ پس‌لرزه بیشتر از ۴ ریشتر داشت.

زلزله فهرج

زمین‌لرزه فهرج یا زمین‌لرزه حسین‌آباد در ‎۲۹ آذر ۱۳۸۹، ساعت ۱۸ و ۴۱ دقیقه در شهرستان فهرج استان کرمان رخ داد. ژرفای این زلزله ۱۲.۰ کیلومتر بوده و بزرگی آن ۵.۶ در مقیاس Mw به دست آمده است. تلفات این زلزله ۱۱ کشته و ۱۰۰ مجروح بود و بیست روستا در ناحیه فهرج در این زلزله ویران شد.

زلزله دامغان

۵ شهریور ۱۳۸۹ در ساعت ۲۳ و ۵۳ دقیقه زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵.۹ یا ۵.۷ ریشتر شهرستان دامغان را لرزاند. این زمین‌لرزه علاوه بر استان سمنان در بخش‌هایی از استان‌های تهران و مازندران نیز احساس شد. این زلزله به چند روستا آسیب رساند و ۴ کشته و ۱۹ زخمی برجای گذاشت. بیشترین آسیب‌ها بر اثر وقوع این زلزله به ۸ روستای دهستان قهاب رستاق شامل؛ کوه‌زر، توچاهی، شیمی، حسینان، کلو، سلم‌آباد، معلمان و رشم و نیز ۵ روستای دهستان طرود شامل؛ طرود، سرتخت، بیدستان، مهدی‌آباد و سطوه وارد شد.

زلزله کهنوج

در ساعت ۵ و ۳۵ دقیقه بامداد چهارشنبه ۲۵ خرداد ماه ۱۳۹۰ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵.۳ ریشتر شهرستان کهنوج و روستا‌های پیرامون آن را لرزاند.

زلزله ورزقان

زمین‌لرزه‌ای شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ منطقه ورزقان استان آذربایجان شرقی را لرزاند؛ بر اثر این زمین‌لرزه در شهرستان‌های اهر، ورزقان و هریس، ۳۰۶ نفر کشته و بیش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند. در محدوده این زمین‌لرزه‌ها ۱۸ هزار و ۶۱۸ واحد مسکونی دچار آسیب شد که از این تعداد ۵ هزار و ۳۲۹ واحد به‌طور کامل تخریب شدند. بر اثر وقوع این زمین‌لرزه در مجموع ۴۱۰ روستا دچار خرابی شده و ۶۵ روستا به طور کامل از بین رفت.

زلزله طسوج

زمین‌لرزه دشتی، زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر بود که ساعت ۱۶ و ۲۲ دقیقه روز ۲۰ فروردین ۱۳۹۲، در عمق ۱۲ کیلومتری زیر زمین در شهرستان دشتی استان بوشهر رخ داد. این زمین‌لرزه ۳۷ نفر کشته و حدود ۸۵۰ مجروح بر جای گذاشت. در بخش شنبه و طسوج علاوه بر شهر شُنبه، ۲۳ روستا از جمله باغان، سنا درویشی، کردلان، چاهگاه و بن‌بید آسیب جدی دیدند.

زلزله سراوان

زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷.۸ ریشتر در ساعت ۱۵ و ۱۴ دقیقه روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ در نزدیکی شهر گُشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان رخ داد. این زمین‌لرزه در شهر‌های ابوظبی، دوبی، دوحه، دهلی نو، کراچی و کویته و بلوچستان پاکستان نیز احساس شده است. این زلزله ۳۵ کشته و ۱۱۷ زخمی برجای گذاشت.

زلزله گوهران

در بشاگرد یا گوهران در شهرستان بشاگرد، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۲ ریشتر در ساعت ۶ و ۳۸ دقیقه روز ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲، از توابع شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان رخ داد. این زمین‌لرزه ۱۵ مصدوم برجای گذاشت.

زلزله مورموری

زلزله مورموری زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۲ ریشتر بود که ساعت ۷ و ۲ دقیقه روز ۲۷ مرداد ۱۳۹۳ در شهر مورموری از توابع شهرستان آبدانان استان ایلام رخ داد و موج این زمین لرزه در استان‌های خوزستان، کرمانشاه و لرستان نیز احساس شد. بر اثر این زمین لرزه ۱۴۲ نفر مصدوم شدند.

زلزله فریمان

زلزله فریمان زمین‌لرزه‌ای به بزرگای ۶.۱ ریشتر بود که ساعت ۱۰ و ۳۹ دقیقه روز ۱۶ فروردین ۱۳۹۶، در عمق ۱۰ کیلومتری زمین در منطقه سفید سنگ از توابع شهرستان فریمان استان خراسان رضوی رخ داد. چهار روستا در خراسان رضوی تخریب شد. این زلزله ۲ کشته و ۱۴ مصدوم بر جای گذاشت.

زلزله ازگله

شامگاه یکشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ زلزله‌ای به بزرگی ۷.۳ ریشتر در نزدیکی ازگله، استان کرمانشاه در مرز ایران و عراق در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهر حلبچه عراق رخ داد. تعداد کشته‌های ایرانی بر اثر وقوع این زمین‌لرزه به ۶۲۰ نفر رسید. همچنین ۹ هزار و ۳۸۸ نفر مصدوم شده و حدود ۷۰ هزار نفر از ساکنان بی‌خانمان شدند.

زلزله مهران

زلزله‌ای به بزرگی ۵.۳ ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین حوالی شهرستان مهران در استان ایلام را لرزاند. طبق گفته‌های هلال احمر این زلزله ۵.۳ ریشتری استان ایلام هیچ خسارتی نداشت.

زلزله ملارد

زمین‌لرزه ۱۳۹۶ ملارد با شدت ۵.۲ در مقیاس ریشتر ساعت ۲۳ و ۲۷ دقیقه و ۳۷ ثانیه چهارشنبه شب، ۲۹ آذر به وقت تهران رخ داد و استان‌ها تهران و البرز را لرزاند. همچنین این زلزله در استان‌های قم، قزوین، مرکزی و گیلان نیز احساس شده است. مرکز این زمین‌لرزه در شهر ملارد، مرز استان تهران و البرز، در ۳ کیلومتری ملارد در استان تهران، ۷ کیلومتری مشکین‌دشت در استان البرز و ۱۰ کیلومتری شهریار در استان تهران بوده و عمق آن ۱۵ کیلومتری زمین گزارش شده است. این زمین لرزه یک کشته و ۷۵ زخمی داشت.

بیشتر بخوانید: زلزله نسبتا شدید فاریاب را لرزاند

زلزله سرپل ذهاب

زمین‌لرزه سرپل ذهاب ۱۳۹۷ به قدرت ۶.۳ درجه در مقیاس ریشتر در عمق ۷ کیلومتری زمین روز یکشنبه چهارم آذر ۱۳۹۷ استان کرمانشاه را به لرزه درآورد. طبق گفته جمعیت هلال‌احمر ایران؛ این زلزله بیش از ۶۰۰ نفر مصدوم داشته است.

زلزله ترکمنچای

زمین لرزه‌ای به بزرگی ۵.۹ ریشتر ساعت ۲ و ۱۷ دقیقه بامداد جمعه ۱۷ آبان ۱۳۹۸ در نزدیکی شهر ترکمنچای، استان آذربایجان شرقی رخ داد. ترکمانچای یا ترکمنچای یکی از شهر‌های قدیمی و تاریخی ایران است که در شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این زمین‌لرزه در تبریز و شهر‌های اطراف مانند هشترود، مهربان و اسکو بسیار محسوس بود و موجب وحشت مردم آن مناطق شد. بیشترین خسارت در روستا‌های ورنکش، بال استیل، ورزقان، گاوینه رود و گین علی گزارش شده است. این زمین لرزه ۷ کشته و ۵۷۴ زخمی برجای گذاشت.

زلزله خوی

زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵.۷ ریشتر بخش قطور شهرستان خوی، در ۱۵۰ کیلومتری تبریز را لرزاند. این زمین لرزه ساعت ۹ و ۲۴ دقیقه صبح چهارم اسفند ماه ۱۳۹۸ رخ داد، و عمق آن شش کیلومتری زمین گزارش شده است. بر اثر این زلزله دست کم ۹ نفر در وان ترکیه کشته شدند.

زمین لرزه‌های سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳

زلزله مریوان

۱۷ فروردین ماه ۱۴۰۰ حوالی مریوان زلزله‌ای به بزرگی ۵.۳ ریشتر رخ داد و دست‌کم ۴ نفر مصدوم شدند.

زلزله بندرگناوه

۲۹ فروردین ماه ۱۴۰۰ حوالی بندر گناوه زلزله‌ای به بزرگی ۵.۹ ریشتر رخ داد و ۵ نفر مصدوم شدند.

زلزله سنخواست

۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ حوالی سنخواست شهرستان جاجرم واقع در خراسان شمالی زلزله‌ای به بزرگی ۵.۵ ریشتر رخ داد و ۲۵ نفر مصدوم شدند.

زلزله فین

۲۳ آبان ۱۴۰۰ حوالی فین استان هرمزگان زلزله‌ای به بزرگی ۶.۳ ریشتر رخ داد و ۱۰۷ نفر مصدوم و یک کشته بر جای گذاشت.

زلزله بندرخمیر

۱۱ تیر ماه ۱۴۰۱ در بندر خمیر استان هرمزگان زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر رخ داد. این زمین لرزه ۵ کشته و ۴۹ مصدوم بر جای گذاشته است.

زلزله خوی

از ۱۳ مهر ۱۴۰۱ تا بهمن ماه همان سال در خوی واقع در آذربایجان غربی زمین لرزه‌هایی به بزرگی ۵.۴ و ۵.۹ ریشتر رخ داد که بیش از ۱۰۰۰ نفر مصدوم شدند.

۴ فروردین ماه ۱۴۰۲ در خوی زلزله‌ای به بزرگی ۵.۶ ریشتر رخ داد و ۱۶۵ نفر مصدوم شدند.

زلزله سراب

اول خرداد ماه ۱۴۰۲ در سراب واقع در استان آذربایجان شرقی زلزله‌ای به بزرگی ۴.۹ ریشتر رخ داد و ۱۷ نفر مصدوم شدند.

زلزله کاشمر

۲۹ خرداد ماه ۱۴۰۳ در کاشمر واقع در استان خراسان رضوی زلزله‌ای به بزرگی ۵ ریشتر رخ داد. این زمین لرزه ۴ کشته و ۱۲۰ مصدوم برجای گذاشته است.