میراث تحریمی بایدن؛ تغییر رویکرد دولت آمریکا در قبال نفتکش‌های ایرانی چه عواقبی داشته است؟

اقتصاد۲۴- قیمت نفت هم‌اکنون به بالاترین سطح پنج‌ماهه رسیده است. به گزارش اکونومیست، تحریم‌های اخیر نفت ایران و روسیه عامل اصلی این جهش قیمتی است. در ۲۵نوامبر، کشتی نفتکش «الوا» که با پرچم کشوری کوچک در آفریقا به نام سائوتومه و پرینسیپ (São Tomé and Príncipe) فعالیت می‌کند، ۲میلیون بشکه نفت خام ایران را در سواحل مالزی بارگیری کرد. معمولا سفر از آنجا به مقصد احتمالی کشتی یعنی شمال شرق چین، حداکثر دو هفته طول می‌کشد. با‌این‌حال، این بار ماجرا فرق می‌کرد.

شش هفته بعد، این کشتی هنوز در فاصله کمتر از ۲۰کیلومتری محل بارگیری، سرگردان است؛ و الوا تنها نیست. از ماه اکتبر ۲۰۲۴، دولت بایدن تحریم نفتکش‌های مرتبط با ایران را آغاز کرد و تحویل نفت خام به چین که تقریبا تمام نفت ایران را خریداری می‌کند، یک‌چهارم کاهش یافت و طبق ادعای اکونومیست میزان صادرات نفتی ایران به ۱.۳میلیون بشکه در روز رسید. با‌این‌حال، بارگیری نفت از ایران با امید به تغییر شرایط ادامه دارد. نتیجه این شده که اکنون حدود ۲۰میلیون بشکه نفت ایران، یعنی چهار برابر مقدار معمول نفتی که در کریدور‌های دریایی وجود دارد، در دریا است و بیشتر آن در سواحل مالزی و سنگاپور قرار دارد. در این شرایط به نظر می‌رسد گام برداشتن در راستای رفع دائمی تحریم‌ها برای ایران مهم‌تر از قبل باشد.

تحریم‌های جدید روسیه و ایران

در روز‌های پایانی دولت بایدن، آمریکا روسیه را نیز هدف تحریم‌های نفتی قرار داده است. در ۱۰ ژانویه، مقامات اعلام کردند که تحریم‌های جدیدی علیه ۱۴۳نفتکش و صادرکنندگان و بیمه‌های بزرگ اعمال شده که ۴۲ درصد صادرات نفت دریایی روسیه در سال گذشته را تشکیل می‌دهند. این موضوع در کوتاه‌مدت برای ولادیمیر پوتین دردسرساز خواهد بود و یکی از دلایلی است که قیمت نفت برنت که معیار جهانی است در ۱۳ژا نویه به ۸۱دلار در هر بشکه رسید، این رقم بالاترین سطح در پنج ماه گذشته است. با‌این‌حال، طبق ادعای اکونومیست تهدیدی بزرگ‌تر متوجه ایران است. دونالد ترامپ، اگرچه درباره تحریم روسیه مردد است، اما به نظر می‌رسد در مورد ایران دیدگاه مشخصی دارد. او احتمالا تلاش خواهد کرد ارتباطات مالی ایران را به‌شدت محدود کند.

بیشتر بخوانید: اختصاص کمک ۲.۵ میلیارد دلاری به اوکراین

او در این مسیر، ممکن است حتی بازار‌های جهانی انرژی را مختل کند. جو بایدن در بیشتر دوران ریاست‌جمهوری‌اش، رشد صادرات نفتی ایران را نادیده گرفت. از سال ۲۰۱۸ که دولت اول ترامپ تحریم‌های نفتی را مجددا بر ایران اعمال کرد تا سال گذشته، صادرات نفت خام ایران دوازده‌برابر شده است و به ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسیده است. با‌این‌حال، در اکتبر ۲۰۲۴ بایدن رویکرد خود را تغییر داد. در ماه‌های بعد، وزارت خزانه‌داری آمریکا ۵۵ نفتکش را به لیست سیاه تحریم‌های مرتبط با ایران اضافه کرد، که معادل یک‌سوم ناوگان «مخفی» است که وظیفه حمل نفت خام ایران را بر عهده دارد.

برخی مقامات نزدیک دولت آمریکا می‌گویند که مقامات متوجه شده‌اند رویکرد نرم آنها در قبال ایران شکست خورده است. طبق ادعای اکونومیست ایران نه از طریق تحریم‌ها، بلکه به‌واسطه تنش‌های منطقه‌ای اخیر و همچنین سقوط بشار اسد در سوریه جایگاه گذشته را ندارد.

در‌عین‌حال، عرضه جهانی نفت فراوان و تقاضا ضعیف شده است، که این موضوع احتمال آسیب رساندن تحریم‌ها به مصرف‌کنندگان آمریکایی را کاهش می‌دهد. به‌هر‌حال، از این پس، بنزین گران‌تر صرفا مشکلی برای ترامپ خواهد بود، نه برای بایدن.

کتری‌های چینی خریدار نفت ایران

دولت بایدن به‌شکلی هوشمندانه از تحریم‌ها استفاده می‌کند. بیشتر نفت ایران توسط پالایشگاه‌های کوچک و غیرپیشرفته در شمال شرقی چین خریداری می‌شوند که با لقب «کتری (teapot)» شناخته می‌شوند. این پالایشگاه‌ها برای کسب سود به نفت ارزان متکی هستند. آنها محصولات خود را در داخل با ارز محلی می‌فروشند، که آنها را در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا ایمن می‌سازد. برای اینکه نفتکش‌های مرتبط با ایران در بندر‌های چینی پهلو بگیرند، به نفتکش‌هایی تحریم‌نشده نیاز دارند که بسیاری از آنها از طریق حمل کالا به آمریکا نیز درآمد کسب می‌کنند. با آگاهی از این موضوع، مجریان تحریم‌ها نفتکش‌هایی را هدف قرار داده‌اند که مسوول آخرین مرحله سفر بشکه‌های نفت ایران هستند. این نفتکش‌ها معمولا حامل نفت ایران از مالزی به چین هستند. بنادر چینی از ترس مجازات، شروع به رد این نفتکش‌های ایران کرده‌اند. در ۶ ژانویه، گروه بندری شاندونگ که بنادر متعددی را مدیریت می‌کند، ورود نفتکش‌های قرارگرفته در لیست سیاه آمریکا را ممنوع کرد. طبق ادعای اکونومیست از زمانی که عرضه از سوی ایران کاهش یافته، نفت خام ایران اکنون تنها با ۱.۵ دلار تخفیف نسبت به نفت برنت معامله می‌شود، در‌حالی‌که سه ماه پیش این تخفیف ۶.۵ دلار بود. ایران سخت تلاش می‌کند نفتکش‌های «تمیز» را جایگزین نفتکش‌های موجود در لیست سیاه کند، تلاشی که در آن تجربه دارد. اما ناوگان پنهان جهانی اکنون چنان بزرگ شده است که بیشتر صادرات نفت روسیه را جذب می‌کند و ممکن است تعداد کافی کشتی برای انتقال نفت ایران را نداشته باشد. دولت ترامپ احتمالا با افزودن نفتکش‌ها و تاجران بیشتر به لیست سیاه وزارت خزانه‌داری شروع کند. به گفته منابع داخلی، تیم ترامپ در حال بررسی آن است که به چین بگوید آمریکا هر بندری را که نفت ایران را دریافت کند، تحریم خواهد کرد. گزینه‌ای تهاجمی‌تر، اما اعمال تعرفه‌های سنگین بر چین تا زمانی است که دولت این کشور با ممنوعیت واردات نفت ایران موافقت کند.

نفت ایران در انبار‌های بین‌المللی

به گزارش وال استریت ژورنال، ایران به‌تازگی نزدیک به ۳میلیون بشکه نفت از یک انبار ذخیره‌سازی در چین به بازار عرضه کرده است. این نفت بخشی از ۲۵میلیون بشکه‌ای است که ایران در سال ۲۰۱۸، پیش از اعمال تحریم‌های دولت ترامپ، به چین ارسال کرده بود. ادعا شده چینی‌ها به‌تنهایی حدود یک‌میلیارد دلار از ایران بابت هزینه ذخیره‌سازی این نفت در طول چند سال اخیر دریافت می‌کنند. این تلاش‌ها در حالی صورت می‌گیرد که اقتصاد ایران تحت فشار شدید تحریم‌های آمریکا و تورم بالا قرار دارد. تصمیم چین برای اجازه صادرات این نفت تنش‌های جدیدی با آمریکا ایجاد کرده است. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، خرید رسمی نفت را به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا متوقف کرده بود، اما ایران از شبکه‌های پیچیده‌ای برای انتقال نفت به چین استفاده می‌کند. در‌حالی‌که فروش کل ذخایر می‌تواند ارزشی بیش از ۲میلیارد دلار داشته باشد، تحریم‌های آمریکا فروش نفت ایران را دشوار و هزینه‌بر کرده است. این تحولات نمایانگر تعارضات دیپلماتیک و تاثیرات اقتصادی بین ایران، چین و آمریکاست، که ممکن است به افزایش تنش‌ها در آینده منجر شود.

صادرات نفت ایران چقدر آسیب می‌بیند؟

طبق ادعای اکونومیست، استفاده از چنین تاکتیک‌هایی ممکن است صادرات نفت خام ایران را تا تابستان، یک‌میلیون بشکه در روز کاهش دهد. در سناریوی خوش‌بینانه، مازاد عرضه جهانی و ظرفیت تولید ذخیره ممکن است افزایش قیمت نفت را به اندازه ۵ تا۱۰دلار در هر بشکه محدود می‌کند. اما در یک سناریوی کمترخوش‌بینانه، این اقدام ممکن است منجر به واکنش ایران شود. واکنش ایران ممکن است که چندان قابل پیش‌بینی نباشد. اکونومیست توصیه می‌کند که در چنین شرایطی و در یک سناریوی خوش‌بینانه ایران باید در راستای رسیدن به توافقی اساسی با آمریکا و مذاکره برای رفع دائمی تحریم‌ها گام بردارد.