آمار استیضاح وزراء در دولت های مختلف با رکوردشکنی احمدی نژاد؛ آیا دولت پزشکیان رکورددار استیضاحِ زودهنگام می شود؟

اقتصاد۲۴- دولت‌های یازدهم و دوازدهم به ریاست حسن روحانی با ۹ بار اعلام وصول شدن طرح استیضاح دولتمردانش و به مرحله اجرا رسیدن آن، در میان ۱۱ دولت ایران، رکورددار است، یک علت اصلی را باید همسو نبودن مجالس وقت با دولت مستقر در پاستور در بُعد سیاسی جست‌و‌جو کرد.

تارا مهدویان: هنوز چندماهی از عمر دولت چهاردهم نگذشته است که برخی نمایندگان مجلس دوازدهم، کارزار استیضاح به راه انداخته و طرح استیضاح برخی از وزرای دولت را کلید زده‌اند، طرح‌هایی که بنا به روایت‌ها برخی از آنها وارد سامانه مجلس هم شده است و در صف اعلام وصول در صحن مجلس هستند. بنابر گفته احمد نادری عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی، استیضاح پاکنژاد، وزیر نفت، با ۲۳ امضا و استیضاح همتی، وزیر اقتصاد، با بیش از ۷۰ امضا، در سامانه مجلس به ثبت رسیده بوده است.

ورود زودهنگام به استیضاح وزرا، اما نقد‌هایی را سبب شده است و حتی محمدباقر قالیباف رئیس مجلس را نیز به صف منتقدان آورده و تاکید می‌کند؛ «چنین تصمیمی هر چند ممکن است برای مجلس آورده سیاسی بیاورد، اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد لطمه به اقتصاد و زندگی مردم است». با این وجود، اما چند روز پیش عباس گودرزی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، از ارجاع استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، با جمع آوری ۸۰ امضا از سوی نمایندگان به هیئت رئیسه مجلس خبر داد.

دولت پزشکیان رکورددار استیضاح زودهنگام؟

نگاهی به تاریخچه استیضاح در مجالس یازده گانه کشور نشان می‌دهد که از میان ۳۲ طرح استیضاح صورت گرفته، تنها ۱۰ طرح استیضاح رأی مثلت آورده و باقیمانده وزرای استیضاح شده، رأی اعتماد پارلمان نشینان را باردیگر به دست آورده‌اند.

اما آنچه قابل توجه است، کلید خوردن اولین طرح استیضاح‌ها در هر دولت بوده است، تاریخ تشکیل دولت‌ها و کلید خوردن اولین استیضاح وزراء در مجالس مختلف نشان می‌دهد که بعد از گذشت حداقل یک سال از عمر دولت ها، بهارستان نشینان اسیتضاح وزراء را کلید زده‌اند. تنها در دولت دوم حسن روحانی اولین استیضاح، ۷ ماه بعد از تشکیل دولت صورت گرفته است. برهمین اساس اگر طرح استیضاح دولتمردان پزشکیان به مرحله عملیاتی شدن برسد، دولت چهاردهم رکورددار استیضاح وزیر در ادوار دولت‌های مختلف خواهد بود.

برکناری یک وزیر در دولت‌های سوم تا ششم/ اولین وزیر استیضاح شده که بود؟

از میان ۳۲ طرح استیضاح وزراء در خانه ملت، قرعه به نام ۷ وزیر در دولت‌های سوم تا ششم که همزمان با مجالس اول تا چهارم کشور بوده‌اند، افتاده است. از میان این ۷ وزیر تنها یک وزیر به نام ایرج فاضل وزیر بهداشت، از دولتمردان کابینه اول مرحوم هاشمی رفسنجانی بود که بعد از استیضاح برکنار شد.

اولین وزیر استیضاح شده در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، شهاب گنابادی وزیر مسکن و شهرسازی در دولت سوم به ریاست آیت الله سیدعلی خامنه‌ای و همزمان با مجلس اول بوده است که در صدر فهرست استیضاح شدگان قرار گرفته است، اما او توانست رأی اعتماد بهارستان نشینان را کسب کند. علی اکبر ناطق نوری وزیر کشور دولت سوم و بهزاد نبوی وزیر صنایع سنگین در دولت چهارم نیز بعد از استیضاح از مجلس رأی اعتماد گرفتند.

محمدعلی نجفی وزیر آموزش و پرورش و محمد سعیدی کیا وزیر راه و ترابری در دولت پنجم و حسین محلوجی وزیر معاون و فلزات در دولت ششم استیضاح شان به نتیجه نرسید و رأی نمایندگان را به دست آوردند.

دو دولت حسن روحانی رکورددار شد

حسن روحانی رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم، با ۹ بار اعلام وصول شدن استیضاح دولتمردانش و به مرحله اجرا رسیدن آن رکورددار است. از میان ۹ وزیر استیضاح شده روحانی، رضا فرجی دانا وزیر علوم در دولت یازدهم و در دولت دوازدهم نیز علی ربیعی وزیر کار و مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد، برکنار شدند. اما استیضاح‌های علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش و عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی که دوبار در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵، استیضاحش اعلام وصول شد، به نتیجه نرسید و رأی اعتماد اهالی خانه ملت را از آن خود کردند.

در دولت دوازدهم نیز، عباس آخوندی بار دیگر در سال ۱۳۹۶، مورد استیضاح قرار گرفت که اینبار هم رأی اعتماد گرفت. علی ربیعی وزیر کار نیز در سال ۱۳۹۶ استیضاح شد، اما رأی اعتماد گرفت، ولی در استیضاح سال ۱۳۹۷ برکنار شد. محمود حجتی وزیر جهاد نیز از دیگر وزیران دولت دوازدهم بود که استیضاحش با رأی اعتماد نمایندگان مجلس به پایان رسید.

پس از روحانی، دولت‌های سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد قرار دارند که طرح استیضاح وزرای هر کدام از این روسای جمهور در ۸ سال ریاست شان، ۷ بار اعلام وصول شده است.

از میان ۷ وزیر استیضاح شده خاتمی، عبدالله نوری وزیر کشور در دولت هفتم و احمد خرم وزیر راه و شهرسازی در دولت هشتم برکنار شدند. اما ۵ وزیر استیضاح شده دیگر به نام‌های عطاء الله مهاجرانی وزیر ارشاد در دولت هفتم، علی عبدالعلی زاده وزیر مسکن، مسعود پزشکیان وزیر بهداشت، مرتضی حاجی وزیر آموزش و پرورش و سیداحمد معتمدی وزیر ارتباطات دولت هشتم از مجلس رأی اعتماد گرفتند.

اما در دولت‌های احمدی نژاد، از میان ۷ وزیر که استیضاح شان اعلام وصول شده بود، ۳ وزیر به نام‌های علی کردان وزیر کشور در دولت نهم، حمید بهبهانی وزیر راه و ترابری و استاد رئیس جمهور وقت در دانشگاه و عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر کار در دولت دهم برکنار شدند. همچنین محمدرضا اسکندری وزیر جهاد و محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش در دولت نهم و مجید نامجو وزیر نیرو و شمس الدین حسینی وزیر اقتصاد در دولت دهم رأی اعتماد گرفتند.

فاطمی امین تنها وزیر استیضاح شده دولت سیزدهم

در دولت ابراهیم رئیسی طرح اسیتضاح سیدرضا فاطمی امین وزیر صمت، دوبار در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اعلام وصول شد. وی در سال ۱۴۰۱ اعتماد خانه ملتی‌ها را دوباره به دست آورد؛ اما در سال ۱۴۰۲ با عدم رأی اعتماد نمایندگان مجلس یازدهم، از وزارت برکنار شد.

 در جدول زیر تاریخ استیضاح وزراء به تفکیک دولت و مجلس را مشاهده می‌کنید؛