روایتی از یک تعارض ۱۷ ساله در اسفرجان اصفهان

اقتصاد۲۴- مردم روستا‌های اسفرجان و روستا‌های پایین‌دست می‌گویند که با احداث این مجموعه حقابه محیط‌زیست، کشاورزی و شرب مردم این روستا، روستا‌های باغ‌سرخ و وشاره نایده گرفته شده و حقابه‌ای که این مجموعه گردشگری از آن استفاده می‌کند غیرقانونی است و طرح از ۱۷ سال پیش معارض محلی و اجتماعی دارد. 

 در صفحه اول سایت دهکده گردشگری اسفرجان در استان اصفهان، یک ویدئوی شش ثانیه‌ای از تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده که پیشرفت این پروژه را نشان دهد؛ پروژه‌ای که پس از ۱۷ سال هنوز به نتیجه نرسیده و آن‌طور که مردم محلی می‌گویند به‌جای دهکده گردشگری، به محلی برای ساخت ویلا‌های شخصی تبدیل شده است. اسفرجان در فاصله ۵۳کیلومتری شهرستان شهرضا و در فاصله ۱۳۵کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد و این مجموعه در منطقه‌ای به‌نام قلتشاه (قلتغ‌شاه) کارش را آغاز کرده بود.

محدوده‌ای بین اسفرجان و هونجان. حالا مردم روستا‌های اسفرجان و روستا‌های پایین‌دست می‌گویند که با احداث این مجموعه حقابه محیط‌زیست، کشاورزی و شرب مردم این روستا، روستا‌های باغ‌سرخ و وشاره نایده گرفته شده و حقابه‌ای که این مجموعه گردشگری از آن استفاده می‌کند غیرقانونی است و طرح از ۱۷ سال پیش معارض محلی و اجتماعی دارد.

آنها می‌گویند پرونده‌ای در دادسرای عمومی و انقلاب اصفهان به‌دلیل تصرف عدوانی ایجاد و حکمی دربار آن صادر شده و به اجرای احکام رفته، اما اجرا نشده است. حالا درخواست آنها بررسی و رسیدگی دوباره موضوع واگذاری زمین‌های این منطقه به این مجموعه از سوی قوه‌قضائیه، دادستانی کل کشور، وزارت کشور و رئیس سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری است. 

دهکده گردشگری اسفرجان در سال ۱۳۸۶ تاسیس شده و آقای «ب» مدیرعاملی آن را در دست دارد؛ پروژه‌ای که قرار بود به این روستا گردشگر بیاورد. شش سال بعد از طرح اولیه این پروژه، مدیر این دهکده گفته بود این طرح در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار و در قالب دو فاز در محل حد فاصل روستا‌های اسفرجان و هونجان و در مجاورت سد تاریخی قتلغ‌شاه، رودخانه دایمی زرچشمه، بیشه‌زارها، باغ‌ها و کوه بزقوچ اجرایی شده است.

طرح از سال ۱۳۸۸ وارد مرحله اجرایی شد و پس از تشکیل نخستین تعاونی گردشگری کشور در شهرضا، بخش خصوصی، طرح احداث این مجموعه را وارد مرحله مطالعاتی و اجرایی کرد. بخشدار مرکزی شهرضا سال ۹۲ خبر داده بود که تمام انشعابات به این دهکده گردشگری اختصاص یافته، این پروژه در مساحت ۹۶ هکتار اجرایی می‌شود و فاز نخست آن شامل رستوران، چایخانه و گلخانه است.

قرار بود تا پایان شهریورماه سال ۹۳ این پروژه به نتیجه برسد و همان زمان ۳۴ ویلا در قالب این مجموعه در مرحله احداث قرار گرفته بود. اما حالا بعد از ۱۷ سال، هنوز این مجموعه فعالیت خود را آغاز نکرده، با ساخت شش هکتار از آن موافقت شده است. آن‌طور که میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان می‌گوید، برخی از اماکن اقامتی ساخته شده در این مجموعه، مورد استفاده شخصی قرار گرفته است، نه عمومی. 

بیشتر بخوانید:سهم ایران از گردشگر کشور‌های عربی، تنها مردم عراق است/ جا ماندن کشورمان از قطر، عربستان و حالا پاکستان/ عربستان در پلکان سوم بیشترین جذب گردشگر و ایران در ته جدول!

یکی از منابع آب اصلی روستای اسفرجان در پایین دهکده گردشگری قرار دارد که درنهایت برای این طرح گردشگری در نظر گرفته و منجر به ساعت‌ها بی‌آبی برای بعضی از اهالی روستا شد. درنهایت کار به جایی رسید که تعدادی از روستاییان خط لوله مربوط به آن را قطع کردند و تاسیساتی که آب را به سمت دهکده منتقل می‌کرد، شکستند. اهالی می‌گویند محدوده این دهکده گردشگری خارج از محدوده اسفرجان است و نباید آبی از روستا به آن اختصاص پیدا کند، اما سال‌ها به‌صورت غیرقانونی از آب شرب و کشاورزی مردم استفاده شده است. 

در پاسخ به پیگیری مردم این روستا برای جلوگیری از استفاده آب این چاه، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در سال ۱۴۰۰ اعلام کرده که تا آن زمان، هیچ مجوزی برای بهره‌برداری از رودخانه و چشمه «کنی» برای شرکت تعاونی گردشگری اسفرجان از سوی اداره منابع آب شهرضا صادر نشده است.

استفاده شخصی از اماکن اقامتی

محمدرضا اکبری، سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری و امور طرح‌های اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان از جزئیات بیشتر نحوه فعالیت این مجموعه می‌گوید: «ما برای مجموعه‌های گردشگری یک مجوز برای ایجاد می‌دهیم و یک مجوز برای بهره‌برداری. بعد از اینکه ساخت‌وساز‌ها انجام می‌شود، بررسی می‌کنیم که آیا مجموعه ساخته‌شده تجهیز شده و آماده بهره‌برداری است یا خیر و بعد از بررسی‌ها، مجوز بهره‌برداری می‌دهیم. این مجموعه مجوز ایجاد و موافقت اصولی و جواز تاسیس دارد، اما جواز بهره‌برداری ندارد.»

به گفته او، در بازدید‌های انجام‌شده بهره‌برداری انجام نمی‌شد، اما نقشه‌های برخی ساخت‌وساز‌ها با ضوابط مطابقت نداشت: «ما این موارد را ابلاغ کردیم و اخطار داده‌ایم. نقشه‌های برخی از اماکن اقامتی ایجادهشده یا در حال احداث در این مجموعه، ایراداتی داشته و ما به آنها نامه دادیم که اشکالات رفع شود تا جواز ایجاد تمدید شود. اماکن اقامتی در تاسیسات گردشگری چند نوعند: یکی از مواردی که به‌ویژه در مناطق نمونه گردشگری وجود دارد، ایجاد اماکن اقامتی است، اما استفاده گردشگری باید عمومی باشد، نه اختصاصی. در بازدیدی که از آنجا داشتیم، متوجه شدیم برخی اماکن اقامتی استفاده عمومی ندارند.

صاحب مجموعه مدعی است که قرار است استفاده عمومی داشته باشد و الان از آنجا بهره‌برداری نمی‌شود. اما حصار کشیدن دور این اماکن اقامتی، آنها را از دستور کار استفاده عمومی خارج می‌کند و یکی از مواردی که به آن اخطار دادیم همین موضوع است. وقتی یک پروژه‌ای که یکی از انواع تاسیسات گردشگری، منطقه نمونه است و حد آن باید مشخص باشد؛ درواقع باید شهرکی ساخته شود، دور آن دیوار داشته باشد و محصور باشد.»

اکبری می‌گوید که به‌تازگی اختلافاتی که این مجموعه با منابع‌طبیعی داشته، برطرف شده و محدوده اولیه تغییر کرده است: «مالک مجموعه می‌گوید، چون محدوده ما مشخص نبوده، نتوانستیم آن را مشخص کنیم، برای همین برای هرکدام از اماکن اقامتی حصار کشیدیم؛ به‌تازگی نامه‌ای به آنها زدیم و گفتیم که حصار‌ها باید جمع شود، دور منطقه را محصور کنید و استفاده عمومی داشته باشد؛ چون نمی‌توان از تاسیسات گردشگری استفاده خصوصی داشت.»

درخواست‌ها بی‌جواب ماند

مردم اسفرجان به نامه شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و اداره منابع طبیعی شهرضا و عرف روستا استناد می‌کنند که طبق آن آب کشاورزی باید در مسیر خودش حرکت کند و فقط به باغ و کشاورزی منتقل شود. علاوه بر این حقابه آب قابل خرید و فروش نیست؛ به‌ویژه حقابه آب باغ یا زمینی که در رودخانه ابتدای اسفرجان و واقع در جوی سنگ سفید و همچنین جوی چغادک پایین امامزاده قرار دارد؛ چون فاصله برداشت حقابه باغ یا زمین بسیار زیاد است. 

۲۷ مردادماه امسال مردم این روستا نامه‌ای به رئیس اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری اصفهان نوشتند و دو درخواست خود را اعلام کردند؛ درخواست اول آنها در این نامه اجرای حکم تصرف عدوانی اراضی ملی و منابع‌طبیعی شرکت تعاونی دهکده گردشگری اسفرجان بود. درخواست دوم هم مربوط به واگذار نکردن زمین و صادر نکردن مجوز برای استخرغیرقانونی بود.

درخواست سوم مردم این روستا هم به مشخص‌شدن مرز شش هکتار با رنگ معین، بررسی کارشناسی دیگر زمین‌هایی که ویلا در آنها ساخته شده، همچنین بررسی برش کوه به وسیله این شرکت است. آنها می‌گویند، هیچ مجوزی برای برداشت حقابه محیط‌زیست، کشاورزی و شرب مردم اسفرجان و روستا‌های مقصودبیک، باغ سرخ و شاره در هیچ فصلی صادر نشده است.

دوباره دادخواستی دیگر در مهرماه همین امسال به اداره میراث فرهنگی اصفهان نوشته شد و این‌بار هم همان درخواست ۱۷ساله مطرح شد؛ یعنی دادخواهی برای حقوق تضییع‌شده مردم از این دهکده گردشگری بابت ویلاسازی شخصی، واگذار نکردن زمین، صدور مجوز استخر، کوهخواری و زمین‌خواری.

موضوع تخریب اراضی ملی در سال ۱۴۰۰ از سوی منابع‌طبیعی شهرضا هم مطرح شده بود؛ محمدرضا آذرکیان، رئیس اداره منابع‌طبیعی و آبخیزداری شهرستان شهرضا، در سال ۱۴۰۰خطاب به رئیس دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان شهرضا نامه‌ای نوشت که طبق آن: «باتوجه به گزارش ماموران یگان حفاظت این اداره بدون مجوز قانونی به‌نام ایجاد شرکت گردشگری اقدام به تخریب اراضی ملی در اسفرجان به میزان ۵۲۲۷ متر در عمق بیش از دو متر کرده و باتوجه به اینکه این اقدام طبق ماده ۵۵ قانون حفاظت از و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع و ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود، تقاضای رفع تصرف و توقف عملیات اجرایی و مجازات فرد نامبرده شود.» حالا سه‌سال بعد از این نامه، محمدباقر رئیسی، رئیس منابع‌طبیعی شهرضا هم می‌گوید که واگذاری زمین‌های منابع‌طبیعی به این مجموعه انجام شده است.

مردم محلی شنیده بودند که قرار است برای آب مصرفی این پروژه چاهی حفر شود، اما این کار انجام نشد و حفاری‌هایی هم برای یک استخر انجام شد و مردم به آن هم اعتراض کردند. محمد علوی‌زاده، دهدار پیشین اسفرجان است و به «هم‌میهن» می‌گوید، ابتدا بحث دهکده گردشگری مطرح نبود: «من مسئول شبکه آب منطقه اسفرجان هم بودم. ما آنجا اطراف چاه شماره یک، درخت گرفتیم و فضای سبز ساختیم و این منطقه به محلی تفریحی برای مردم تبدیل شده بود.

بعد از مدتی تصمیم گرفته شد که این پارک برای گردشگری به کار گرفته شود و برای خودشان یک شرکت تعاونی درست کردند. هرچه شکایت کردیم، کسی به داد ما نرسید. بعد شروع کردند به خانه‌سازی و ویلافروشی. اما آنها کوه را بریدند، همه را از بین بردند و شروع به ویلاسازی و فروختن کردند. زمین‌های یک روستا مانند اسفرجان هیچ‌وقت این قیمت‌ها را نداشت، اما بعد از شروع به کار این مجموعه، از شهر‌های اطراف آمدند با قیمت‌های سرسام‌آور شروع به خرید این زمین‌ها کردند و بعد ویلاسازی شروع شد.»

او می‌گوید که با مسئولان منابع‌طبیعی، رئیس جهادکشاورزی و بخشدار منطقه جلساتی گذاشته شد، اما هیچ اقدامی انجام نشد: «همه در حد شعار بود. کوه را تخریب کردند و مشخص است.

بیشتر بخوانید:سهم ایران از گردشگران خارجی در جهان و خاورمیانه چقدر است؟

بعد آمدند از روستا آب‌دزدی کردند، بعد هم برق‌دزدی. اداره آب و برق هم این موضوع را متوجه شد و بعد آن را قطع کردند و آن ویلا‌ها حالا نه برق دارند، نه آب. ویلا‌ها را به‌عنوان اقامتگاه اجاره می‌دهند و برخی از آنها فروخته شده است. اگر جایی برای گردشگری ساخته می‌شود مردم باید بتوانند وارد آن شوند، ولی الان برای این مجموعه نگهبان گذاشته‌اند و اجازه نمی‌دهند مردم عادی وارد آن شوند. 

طبق آنچه خودشان می‌گویند مجموعه قرار بود در شش هکتار ساخته شود ولی الان بیش از این میزان را گرفته‌اند.» سال ۱۴۰۰ بخشدار شهرضا به روزنامه پیام ما گفته بود: «آب شرب ویلا‌ها از طریق تانکر فراهم می‌شود، بدین‌صورت که تانکر‌های ۲ تا ۴ هزار لیتری در کنار هر ویلا گذاشته شده و هروقت که این آب مصرف شد، دوباره تماس می‌گیرند تا تانکر پر شود.

البته یک انشعاب آب برای نمازخانه و سرویس بهداشتی این مجموعه گرفته شده و برای این دو ساختمان مشکلی در رابطه با آب‌رسانی وجود ندارد.» بخشدار این شهرستان البته مدعی است که هیچ کار خلاف قانونی در رابطه با این دهکده صورت نگرفته و علت وصل‌نبودن ویلا‌ها به شبکه آب‌رسانی، فراهم نبودن تاسیسات است.

یکی از اهالی این روستا هم می‌گوید که اینجا قرار بود مجتمعی به‌نام گردشگری ساخته شود ولی همه ساختمان‌هایش خصوصی است و کسانی که سرمایه و پول مازاد داشتند خانه‌های آن را خریدند: «قرار بود آب شرب این مجموعه توسط خودشان تامین شود، اما در سالی که خشکسالی بود به‌صورت غیرقانونی از چاه متعلق به این آبادی، برداشت کرده بودند. اهالی این لوله را قطع کردند و از آنها شکایت کردند، اما درنهایت دوباره به آنها آب اختصاص داده شد. کسی دستش به جایی بند نیست، بهترین ساختمان‌ها را ساخته‌اند و از آب شرب متعلق به مردم استفاده می‌کنند.

قبل از آن اینجا محلی برای تفریح مردم محلی بود و آن را هم گرفتند. هنوز هم در حال کارند. وقتی کار را شروع کردند به‌نام گردشگری بود و قرار بود جنبه اقتصادی داشته باشد. اگر به همان روال ادامه پیدا می‌کرد، مردم هم در آن ذی‌نفع بودند، اما الان از آن خبری نیست. کسانی که این ساخت‌وساز‌ها را انجام دادند، پشت‌شان گرم است و اعتراض مردم هم نتیجه‌ای نداشته است.»