محمد ضیف کیست؟/معمار تاکتیک‌های مقاومت فلسطین را بشناسید

اقتصاد۲۴- محمد ضیف، فرمانده شناخته‌شده و مهم گردان‌های عزالدین قسام و یکی از چهره‌های محوری جنبش حماس، به عنوان یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های مقاومت فلسطین در چند دهه اخیر شناخته می‌شود. زندگی او با مبارزات بی‌وقفه و حضور فعال در صفوف جنگ علیه اسرائیل، موجب شده بود که همواره هدف حملات و تلاش‌های ترور قرار بگیرد. با توجه به نقش ویژه‌ای که در رهبری عملیات‌های نظامی داشت، اسراییل به طور مداوم در پی حذف او بود. این گزارش به جزییات زندگی محمد ضیف، نقش مهم و حیاتی او در جنگ‌ها، اقدامات اسراییل برای ترور او پرداخت است.

محمد ضیف کیست؟

زندگی و پیشینه

محمد ضیف، با نام اصلی محمد دیاب ابراهیم المصری، در سال ۱۹۶۵ در اردوگاه پناهندگان خان‌یونس در نوار غزه به دنیا آمد. زندگی او از همان ابتدا تحت تاثیر وضعیت دشوار و سخت این اردوگاه‌ها قرار داشت.

جالب است بدانید لقب او «ضیف» بود؛ چراکه او مدام و برای در امان ماندن از حملات اسراییل در حال جابه‌جایی بود و مردم به او لقب «ضیف» که در عربی به معنای «مهمان» است، دادند.

از سال‌های نخست زندگی او اطلاعاتی در دست نیست، اما آنچه مسلم است این است که ضیف از دوران کودکی و نوجوانی با مسائل سیاسی و مبارزاتی فلسطین آشنا شد.

او تحصیلاتش را در دانشگاه اسلامی غزه ادامه داد و در رشته زیست‌شناسی فارغ‌التحصیل شد، اما این تنها جنبه‌ای از زندگی او بود. در کنار تحصیل، ضیف به فعالیت‌های تئاتری نیز پرداخته بود. با این حال، علاقه او به مسائل اجتماعی و سیاسی به ویژه در زمینه مبارزه با اشغالگری اسرائیل به تدریج او را به فعالیت‌های سیاسی سوق داد. در دوران دانشگاه، ضیف به جنبش حماس پیوست و به یکی از اعضای فعال این گروه تبدیل شد. این مسیر، زمینه‌ساز ورود او به عرصه‌های نظامی و عملیاتی شد که بعد‌ها او را به یکی از فرماندهان برجسته مقاومت فلسطین تبدیل کرد.

پیوستن به حماس و فرماندهی نظامی

محمد ضیف در اواخر دهه ۱۹۸۰ به جنبش حماس پیوست و به سرعت در ساختار نظامی این گروه نقش برجسته‌ و مهمی پیدا کرد. در سال ۱۹۸۹ به حماس ملحق شد و در چهار سال بعد، یعنی در سال ۱۹۹۳، به گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی این جنبش، پیوست. از همان آغاز فعالیت‌هایش در حماس، ضیف به یکی از چهره‌های کلیدی و تاثیرگذار در طراحی و رهبری عملیات‌های نظامی تبدیل شد.

او که به‌ویژه در میان اعضای حماس به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین افراد به یحیی عیاش، مهندس عضو حماس شناخته می‌شد، در طراحی و اجرای بسیاری از عملیات‌ها علیه اسرائیلی‌ها نقش داشت. یکی از اقدامات مهم او ایجاد و توسعه راکت‌های قسام بود که بعدها به یکی از سلاح‌های اصلی حماس تبدیل شد و بخش عمده‌ای از توان نظامی این گروه را شکل داد.

پس از کشته شدن صلاح شحاده، فرمانده پیشین گردان‌های عزالدین قسام در سال ۲۰۰۲، ضیف به‌عنوان فرمانده جدید این گردان‌ها منصوب شد. این انتصاب به دلیل توانایی‌های استراتژیک و نظامی برجسته او بود که تاثیر زیادی در تقویت توانمندی‌های نظامی حماس داشت. 

بیشتر بخوانید: اسامه حمدان از فرماندهان ارشد حماس کیست؟

با رهبری ضیف، گردان‌های عزالدین قسام به یک نیروی نظامی قدرتمند و سازمان‌یافته تبدیل شدند که قادر به انجام عملیات‌های پیچیده و موفق علیه ارتش اسرائیل بود. او با استفاده از تاکتیک‌های ابتکاری و نوآورانه، همچون ایجاد شبکه‌های تونل‌های زیرزمینی، توانست حملات چریکی کم‌هزینه و موثری را انجام دهد که تحولات قابل توجهی در استراتژی‌های جنگی حماس به وجود آورد.

به طور کلی، ضیف با استراتژی‌های خود موفق شد حماس را به یکی از گروه‌های مسلح شناخته‌شده و قدرتمند منطقه تبدیل کند. تحت فرماندهی او، حماس توانست قدرت نظامی خود را به حدی ارتقا دهد که اسرائیل او را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امنیتی خود می‌شناخت.

تلاش‌های مکرر برای ترور محمد ضیف

محمد ضیف، یکی از اهداف اصلی ترورهای اسراییل بود و این رژیم دست‌کم هفت بار تلاش کرد تا او را از میان بردارد. چهار مورد از این تلاش‌ها در دهه ۲۰۰۰ میلادی رخ داد. در یکی از این حملات در سال ۲۰۰۶، خانه یکی از اعضای حماس هدف قرار گرفت و ضیف در این حمله به‌شدت مجروح شد. او در این حمله یک چشم و یک پای خود را از دست داد، اما هم‌چنان زنده ماند.

در سال ۲۰۱۴، جنگنده‌های اسراییلی خانه‌ای در نوار غزه را بمباران کردند که در پی آن، همسر و دختر شیرخواره‌اش کشته شدند. مقامات اسرائیلی ادعا کردند که ضیف نیز در این حمله جان باخته است، اما این خبر در نهایت تکذیب شد و اعلام شد که او از این حمله جان سالم به در برده است.

به دلیل ناکامی‌های مکرر اسرائیل در ترور او، رسانه‌های این رژیم او را «گربه‌ای با ۹ جان» لقب دادند. این لقب به‌خاطر توانایی ضیف در نجات یافتن از حملات متعدد و تاکتیک‌های حفاظتی ویژه‌اش بود. او با اجتناب از استفاده از فناوری‌های ارتباطی مدرن، توانست سال‌ها از حملات اسرائیل جان سالم به در ببرد و همچنان به فعالیت‌های خود ادامه دهد.

ترور محمد ضیف و واکنش‌ها

در تاریخ ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴، ارتش اسرائیل اعلام کرد که در یک حمله هوایی در منطقه المواسی واقع در خان‌یونس، محمد ضیف را به همراه رافع سلامه، یکی دیگر از فرماندهان نظامی حماس، هدف قرار داده است. این عملیات با استفاده از اطلاعات دقیق سازمان اطلاعات نظامی اسرائیل و شاباک انجام شد. در این حمله بیش از ۹ تُن مواد انفجاری به کار گرفته شد و مقامات اسرائیلی احتمال جان به در بردن ضیف را بسیار ضعیف می‌دانستند.

پس از حمله، منابع اسرائیلی ادعا کردند که پیک پیام‌رسانی که پیام‌های ضیف را منتقل می‌کرد، دستگیر شده و اطلاعات وی باعث شناسایی محل جلسه ضیف و رافع سلامه شده است. سرانجام، در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵، ابوعبیده، سخنگوی گردان‌های عزالدین قسام، کشته شدن محمد ضیف را تأیید کرد و مرگ او به‌عنوان ضربه‌ای بزرگ به مقاومت فلسطینی اعلام شد.

مواضع محمد ضیف