قتل عام بلوط‌ها و دفن حقیقت؛ تصاویر ماهواره‌ای شاهد تخریب زاگرس در منطقه «دشمن‌زیاری»

اقتصاد۲۴- چند درخت در منطقه «دشمن زیاری» قطع شده؟ فعالان محیط‌زیست می‌گویند بیش از ۳۰۰ درخت. در مقابل، عددی که مسئولان عنوان می‌کنند، ۳۵ است. از نظر مدیران استانی عدد ۳۰۰ و بیشتر بزرگنمایی است و رسانه‌ها نباید آن را جدی بگیرند. «بهمن ایزدی»، فعال محیط‌زیست در استان فارس، اما نظر دیگری دارد؛ «حرف که می‌زنیم به فعالان و انجمن‌های محیط‌زیستی انگ می‌زنند و ما را به حاشیه می‌برند. زیستگاه‌های ما در حال از بین رفتن است و انجمن‌ها مانده‌اند چه باید بکنند. شب و روز کارمان شده حسرت و ناراحتی! مردم نگران بلا‌هایی هستند که بر سر جنگل‌ها آوار شده. متخلف با چراغ سبز مسئولان در منطقه «دشمن‌زیاری» بیش از ۳۰۰ درخت کهنسال بلوط را قطع کرده! به رئیس سازمان منابع‌طبیعی هم اطلاع داده‌ایم، اما دریغ از پاسخ! بازرس بفرستند و ببینند ما دروغ می‌گوییم و بزرگنمایی می‌کنیم یا مدیران استانی.»

در هفته‌های اخیر خبری توسط فعالان محیط‌زیست محلی در دشمن‌زیاری به بهمن ایزدی، فعال محیط‌زیست استان فارس رسید: «قطع بیش از ۳۰۰ درخت بلوط ۴۰۰ساله در منطقه برای احداث جاده و کارخانه توسط یک فعال بخش خصوصی». اولین اقدام ایزدی بررسی مسئله و سپس اطلاع به مسئولان بود. «بررسی‌های انجام‌شده براساس تصاویر ماهواره‌ای نشان داد تخریب از سوی کارخانه‌ای صورت گرفته که در همان منطقه چهار واحد صنعتی دارد. این مجموعه، که در شمال‌شرق همین جنگل، عرصه‌ای را در اختیار دارد، درصدد تصرف دوباره بخشی از زاگرس و افزودن ۵۰ هکتار جنگل‌های پرتراکم بلوط به مجموعه خود و جاده‌کشی در این عرصه بود.»

به‌گفته ایزدی، در دو هفته درختان را کندند و آنها را به مناطق دیگر منتقل کردند. برای اینکه ردی از تخلف به‌جا نماند، در مسیر احداث جاده تمام خاک‌های جابه‌جاشده را روی کنده‌های درختان قطع‌شده ریختند تا از چشم مردم پنهان بماند. «به‌محض انتشار این خبر، بلافاصله گزارش‌ها و مستندات این تخریب به معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری ارسال شد. همچنین، این اطلاعات در اختیار رئیس یگان حفاظت سازمان منابع‌طبیعی هم قرار گرفت. در نشست اخیر سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری، موضوع این تخریب بار دیگر با ریاست سازمان مطرح شد، اما تاکنون هیچ اقدام جدی برای جلوگیری از این روند صورت نگرفته است.»

از نظر این فعال محیط‌زیست تخریب جنگل‌ها در ایران چند عامل دارد. برخی، با تخریب زمین‌های ملی و تبدیل آن به اراضی کشاورزی یا باغی، درصدد کسب موقعیت مالکانه هستند. برخی دیگر، به قاچاق چوب روی آورده‌اند و با قطع درختان بلوط، منبعی برای کسب درآمد ایجاد کرده‌اند. این روند به‌ویژه در مناطق زاگرس، به‌دلیل شرایط اقتصادی نامناسب، شدت گرفته است. اما در این مورد خاص، مسئله نه فقر بلکه طمع بوده است. «این مجموعه صنعتی که سرمایه مالی عظیمی‌در اختیار دارد، می‌توانست توسعه خود را در زمین‌هایی که از نظر اکولوژیکی توان زیستی خود را از دست داده‌اند، دنبال کند؛ زمین‌ها و اراضی‌ای که با مجوز قانونی، امکان احداث کارخانه در آنها وجود دارد. اما به‌جای این مسیر قانونی، ترجیح داده است جنگل‌های کهنسال را نابود کند. آن‌هم عرصه‌هایی که هستی، زندگی و استمرار نفس کشیدن ما وابسته به سلامت آنها است. متأسفانه در ایران از دارا و ندار همه به جان زاگرس افتاده‌اند. رودخانه‌ها و جنگل‌ها خشک شده‌اند و طرح‌های دهان‌پرکن درنهایت به زمین‌خواری منجر شده‌اند.»

بیشتر بخوانید:فیلم/ ترفند تازه سارقان برای دزدی چوب درختان

اینکه کارخانه مجوزی برای کارخانه‌سازی داشته یا نداشته به‌گفته ایزدی، مسئله ثانوی است. «حتی اگر فرض کنیم مجوزی هم صادر شده باشد، چگونه ممکن است در منطقه‌ای با صد‌ها درخت کهنسال، اجازه احداث کارخانه داده شود؟ واگذاری این جنگل‌ها هیچ توجیه قانونی ندارد. نتیجه کار مدیران ضعیفی که فهمی از ارزشمندی عرصه‌ها و زیستگاه‌های ما ندارند، جز تخریب نیست. بار‌ها گفته‌ایم سازمان منابع‌طبیعی و سازمان محیط‌زیست دو سازمانی هستند که ارزشمندترین عرصه‌های زیستی ایران را مدیریت می‌کنند. مدیران این سازمان‌ها باید دیدگاه تخصصی و علم داشته باشند، مردم‌مدار و دلسوز باشند و عاشق این وطن باشند. در عمل، مدیریت ضعیفی را در برخی استان‌ها شاهدیم که توصیه‌های محافل سیاسی یا نمایندگان مجلس را به کار می‌گیرند تا از منافع آن بهره‌مند شوند؛ بدون آنکه درک درستی از مسئولیت خطیر خود داشته باشند. کسانی که حرمت خاک و آب را پاس نمی‌دارند و تنها منافع شخصی‌شان را می‌بینند، چه بامجوز و چه بی‌مجوز به مقاصد خود می‌رسند.»

ایزدی و سایر فعالان محیط‌زیست بار‌ها درباره وضعیت زاگرس در استان فارس هشدار داده‌اند. «بار‌ها به رئیس جدید سازمان منابع‌طبیعی تأکید کرد‌ه‌ایم در این استان قاچاق چوب بیداد می‌کند. مدیریت عرصه‌های جنگلی در فارس با مشکل مواجه است. مدیر دلسوزی نداریم و در سکوت خبری زیستگاه‌هایمان تکه‌تکه می‌شوند و از بین می‌روند. قاچاق چوب در دشمن‌زیاری بسیار بالاست. وقتی قاچاقچی را با دو تن چوب می‌گیرند، در دادگاه برایش ۲۰ کیلو تخلف می‌زنند. سازمان منابع‌طبیعی با این شرایط تعطیل شود، بهتر است. این چه مدیریتی است؟! ایران را به چه سمتی می‌بریم؟! شرایط کشور ما بحرانی است و نباید درباره قطع حتی یک درخت مسامحه داشته باشیم، چه رسد به این سطح تخریب.»

به‌گفته این فعال محیط‌زیست، نه‌تنها به مطالبات توجه نمی‌شود بلکه بازار انگ‌زنی به دغدغه‌مندان هم در استان داغ است. «به رئیس سازمان منابع‌طبیعی اطلاع داده‌ایم که متخلف با چراغ سبز مسئولان استانی تخریب را انجام داده، صحت‌سنجی ادعای ما هم ساده است. سازمان بازرسی کل کشور هیئتی به فارس بفرستد. هیئت بازرسی بیاید و خاک‌ها را کنار بزند و ببیند چند درخت قطع شده؛ ۳۵ درخت یا صد‌ها درخت!»

حیات زاگرس از نظر ایزدی به‌ویژه در استان فارس به مخاطره افتاده است. «در استان فارس یعنی پهناورترین رویشگاه زاگرسی، حیات این عرصه‌ها در حال از بین رفتن است. انواع و اقسام پروژه‌ها مانند تله‌کابین دراگ، سد تنگ سرخ و… را در کنار تخریب‌هایی نظیر کارخانه شاهدیم. همه دنبال این هستند که با این طرح‌ها منابع این کشور و عرصه‌ها را تحت تملک خود درآورند. متأسفانه سازمان منابع‌طبیعی تنها به‌شکل صوری مخالفت خود را ابراز می‌کند. چرا شهرداری شیراز که مهمترین آبخوان را نابود کرده، محاکمه نمی‌شود؟ برای حفظ ایران و زاگرس باید مسئولان پیگیر این تخریب‌ها باشند. ادامه این روند به‌نفع هیچ‌کس نیست. متأسفانه مسئولان بر سر شاخ نشسته‌اند و بن می‌برند.»

بیشتر بخوانید:فیلم/ قطع درخت ۷۰۰ ساله بلوط در کرمانشاه

درخواست این فعال محیط‌زیست ورود سازمان بازرسی کل کشور در چنین پرونده‌هایی است. «درخواست من این است که سازمان بازرسی کل کشور در این امور دخالت جدی و هوشمندانه داشته باشد تا هر کسی نتواند هر کاری دلش می‌خواهد، انجام دهد. اگر انجمن‌ها نبودند برخی خاک این کشور را در توبره کرده بودند. انفعال بخش دولتی خیانت است. درخواست من از مدیران این است که به خود بیایید و لااقل برای فرزندان خود کار بایسته کنید تا فردا پیش وجدان خود شرمنده نباشید.»

جوسازی می‌کنند، توجه نکنید

رئیس اداره منابع‌طبیعی شهرستان سپیدان گفته‌های ایزدی درباره قطع صد‌ها درخت بلوط را تکذیب می‌کند و عدد ۳۵ را درست می‌داند. از او پرسیدم چرا فعالان محیط‌زیست عدد ۳۰۰ را ذکر کرده‌اند؟ پاسخ «جمشیدی» چند جمله است. «یک عده‌ای دارند جوسازی می‌کنند و می‌خواهند اداره ما را خراب کنند. نمی‌دانم آنها دنبال چه هدف و برنامه‌ای هستند. کارشناسان ما رفته و عرصه را از نزدیک مشاهده و بررسی کرده‌اند. ما خودمان بیش از همه دلسوزیم، اما این روز‌ها همه برای خودشان کارشناس شده‌اند.»

سعید جمشیدی قطع ۳۰۰ درخت را منطقی نمی‌داند. «۳۰۰ درخت یک جنگل کامل است. به این حرف‌ها و شایعه‌ها توجه نکنید. چنانچه عکس‌های گوگل را هم جست‌و‌جو کنید، می‌بینید که گفته من درباره عدد ۳۵ درست است. اما برای همین میزان هم به‌دنبال اجرای کامل قانون و اشد مجازات برای هر تخلفی هستیم.»

اگر منابع‌طبیعی تخلف کرده باشد، برخورد می‌کنیم

«اسحاق امیدوار»، معاون فنی اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری فارس هرگونه اظهار نظر قطعی را منوط به بررسی‌های اداره‌کل می‌داند. «قرار است بررسی‌های نهایی را انجام دهیم و اگر بیش از مجوز قطع درخت صورت گرفته باشد، پرونده را به دادگاه ارجاع دهیم. ازآنجاکه این بحث در حوزه معاونت و یگان حفاظت است، به آنها اعلام کرده‌ایم که به مسئله ورود و با حضور همیاران عرصه را بررسی کنند. به‌علاوه، اگر افرادی در سیستم ما کوتاهی کرده و گزارش خلاف واقع داده باشند، با آنها برخورد می‌شود.»

او همچنین از به کار گرفته شدن تیمی از یگان حفاظت برای این پرونده خبر داد. «باید بگذاریم بررسی‌ها کامل شود. به‌علاوه، در این پرونده تصاویر ماهواره‌ای با هم قیاس می‌شوند تا ببینیم چه تعداد درخت قطع شده است.»