واکسن نمی‌زنم، پس هستم؛ بحران افزایش واکسن‌ستیزی و عقاید ضدواکسن پس از شیوع کرونا!

اقتصاد۲۴- تا پیش از شیوع کرونا، کمتر کسی در ایران حرفی از مخالفت با واکسیناسیون شنیده بود. در واقع تعداد این افراد کم‌شمار بودند و صدایشان شنیده نمی‌شد، اما در دوران همه‌گیری نه‌تنها تجویز‌های غیرعلمی با نام طب ایرانی و طب اسلامی طرفدار پیدا کرد، مخالفت با واکسیناسیون هم تبلیغ شد و گسترش یافت.

گروه‌های ضد واکسن و مخالفان واکسن کرونا که پایگاه اصلی‌شان شبکه‌های اجتماعی بود و اطلاعات خود را از همین طریق به دست می‌آوردند، مختص ایران نبودند و در تمام کشور‌های دنیا شکل گرفتند و حتی سابقه‌ی طولانی دارند. اطلاعات غلط، شایعات و ادعا‌های دروغ در گروه‌های خانوداگی و دوستانه دست به دست می‌شدند و در کانال‌ها و صفحات غیر پزشکی منتشر می‌شدند. در چنین شرایطی صدا و سیما به‌عنوان رسانه ملی وظیفه داشت اطلاعات درست و علمی به مخاطبان ارائه دهد، اما نه تنها به مدعیان درمان کرونا با طب سنتی و اسلامی، حتی به افراد ضد واکسن فرصت و برنامه می‌داد و آنها بدون هیچ سند و مدرک علمی ادعای خود را مطرح می‌کردند.

سخنرانی‌های غیرعلمی در تلوزیون برای میلیون‌ها ایرانی

برنامه انارستان که از شبکه افق پخش می‌شود، مهرماه ۱۳۹۹ و در اوج کرونا میزبان یک پزشک عمومی به نام رضا منتظر بود که خودش را محقق طب سنتی و اسلامی معرفی می‌کند. منتظر در این برنامه ادعا کرد که بیل گیتس می‌خواهد با تولید واکسن جمعیت جهان را کاهش دهد و می‌گوید این موضوع در سایت واکسن-نیوز اعلام شده است.

نه‌تنها بیل گیتس چنین حرف‌هایی نزده است، سایتی هم به این عنوان وجود ندارد و این سوال هم پیش می‌آید چرا بنیان‌گذار مایکروسافت باید دنبال کاهش جمعیت زمین باشد؟ از طرف دیگر منتظر می‌گوید شرکت گیتس برنامه‌ریزی کرده است تا افراد به جای مرگ ناگهانی پس از تزریق واکسن، دچار بیماری مزمن شوند و ۱۰ سال یا ۳۰ سال بعد بمیرند! او ضعیف شدن سیستم ایمنی و مرگ بر اثر انفلوآنزا و کرونا را نتیجه واکسیناسیون می‌داند و حتی ناباروری‌های کشور را به سخنرانی و برنامه‌ریزی بیل گیتس ربط می‌دهد.

مجری برنامه در تایید صحبت‌های غیرعلمی و غیرمستند مهمان گفت: یکی از گمانه‌ها این است که شیوع ویروس کار محیط زیستی‌هاست تا زمین نفسی بکشد، می‌بینید که لایه ازون داره خودش رو ترمیم می‌کنه!

بیشتر بخوانید:ماجرای ردیابی حسن نصرالله با واکسن کرونا

رضا منتظر که به‌عنوان کارشناس و پژوهشگر طب ایرانی به برنامه افق دعوت شده بود، کسی است که حسین روازاده -کسی که به دلیل تجویز‌های غیرعلمی از اشتغال پزشکی منع شده است- او را به‌عنوان محقق می‌شناسد و از سال ۱۳۷۸ علیه واکسیناسیون فعالیت می‌کند. منتظر سال ۱۳۷۸ بل انتشار مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات واکسیناسیون هپاتیت را زیر سوال برده است و مانند روازاده زالو درمانی، حجامت را برای درمان انواع بیماری‌ها تجویز می‌کند.

این برنامه تنها امکانی نبود که تلوزیون در اختیار افراد ضد علم قرار داد؛ کسانی که خود را متخصص طب سنتی، طب ایرانی یا طب اسلامی معرفی می‌کردند بار‌ها به تلوزیون آمدند و دارو‌های گیاهی و روش‌های غیرعلمی خود را ترویج و تبلیغ کردند.

از مخالفان آبله‌کوبی دوره قاجار تا ضدواکسن‌های کرونا

آبله‌کوبی در دوران فتحعلیشاه به ایران رسید و ابتدا فرزندان و خانواده شاه در مقابل بیماری، ایمن شدند. اولین برنامه دولتی برای واکسینه شدن همه مردم به فرمان امیرکبیر آغاز شد که کودکان و نوجوانان ایرانی را آبله‌کوبی می‌کردند. برنامه امیرکبیر فقط آبله‌کوبی نبود، رساله آموزشی طبی جان کرمیک که درمورد این بیماری بود، ترجمه و برای بالا بردن سطح آگاهی مردم منتشر شد.

در هر شهر، پزشکان و محل‌هایی برای آبله‌کوبی معین شدند و حتی به دلاکان و سلمانی‌ها تلقیح آبله آموزش داده شد تا امکان آن در دلاک‌خانه‌ها فراهم شود و افراد بیشتری آبله‌کوبی شوند.

اما چند روز بعد به امیر خبر دادند که مردم نمی‌خواهند واکسن بزنند، چون فالگیر‌ها و دعانویس‌ها در شهر شایعه کرده بودند که آبله‌کوبی باعث راه یافتن جن به بدن انسان می‌شود. امیر فرمان داد هر کس قبول نکند باید جریمه بدهد. کسانی که پول کافی داشتند، جریمه را پرداختند و حاضر نشدند که واکسینه شوند و عده‌ای دیگر وقتی مأموران آبله‌کوبی به محل‌شان می‌رسیدند، در آب‌انبار‌ها پنهان می‌شدند!

یکی از شایعاتی که در دوره کرونا منتشر شد و هنوز درباره‌ی آن حرف زده می‌شود، تزریق چیپ و سنسور از طریق واکسن کرونا به بدن افراد و ردیابی آنهاست! تصور و ادعا‌هایی که به فیلم‌ها و داستان‌های علمی و تخیلی نزدیک‌تر بود.

ترویج‌کنندگان و کسانی که این شایعه را باور کرده‌اند، از خودشان نپرسیدند ردیابی میلیون‌ها نفر مردم عادی در کشور‌های مختلف چه منفعت و آورده‌ای برای بنیان‌گذار مایکروسافت دارد؟ یا برای فلان سیاست‌مدار و صاحب قدرت جهان چه اهمیتی دارد یک شهروند عادی ۲۰ ساله، ۳۰ ساله، ۵۰ ساله از ایران، عراق، اسپانیا، پرتغال و... در ساعت ۱۱ ظهر دوشنبه کجاست؟ در خانه؟ محل کار؟ این شهر یا آن روستا؟ مشغول چه کاریست؟ و رصد میلیارد‌ها نفر در تمام دنیا چطور ممکن است و به چه کار می‌آید؟

بیل گیتس هم در پاسخ به سوال خبرنگار فرانس انفو در این مورد می‌گوید: «نمی‌فهمم چرا من باید چنین کاری را بکنم؟ چه سودی از این کار نصیبم می‌شود؟»

سه سال پیش و در دوره کرونا، گروه‌های ضدواکسن همان حرف‌هایی را زدند که ۲۰۰ سال پیش زده می‌شد. آن زمان می‌گفتند واکسن جن وارد بدن می‌کند، این بار گفته شد چیپ و سنسور در بدن کار می‌گذارد. آن زمان ادعا کردند واکسن جلوی مرگ با آبله را نمی‌گیرد، این بار گفته شد واکسن زد ولی کرونا گرفت و مرد!

بعضی از ضدواکسن‌های ایرانی برای اثبات درستی حرف خود سراغ فایل‌ها و محتوا‌های غیرفارسی و معمولا انگلیسی‌زبان رفتند، روی بعضی از آنها صداگذاری دروغین کردند و بیشتر افراد سخنران در واقع ضدواکسن‌های اروپایی و آمریکایی بودند که انگلیسی حرف می‌زدند، نه افراد متخصص.

در حالی که مخالفان واکسناسیون از بی‌اثری آن و خطرش می‌گویند، مطالعه‌ای در انگلستان نشان می‌دهد گروه واکسن‌های مشابه همچنان موثرند. به عنوان مثال کارکنان بهداشت و درمان در خط مقدم که واکسن آنفولانزا دریافت کرده‌اند، در نوامبر ۳۵ درصد کمتر به این بیماری مبتلا شده‌اند.

تاریخچه‌ عقاید ضد واکسن در دنیا

مخالفت با واکسیناسیون و مقاومت افراد ضدعلم با پزشکی و درمان، اتفاق جدیدی نیست و افرادی مانند روازاده در تمام دنیا سلامت مردم را به خطر می‌اندازند. وقتی اولین واکسن‌های دنیا کشف شدند، از افراد عامی تا حکیمان و روحانیون کلیسا و در کشور‌های مسلمان، بعضی علمای دین با واکسیناسیون مخالفت و مقابله کردند. مثلا روحانیون مسیحی می‌گفتند، چون واکسن آبله از حیوان گرفته و عده‌ای می‌گفتند برای ساخت واکسن از مواد فاسد استفاده شده است.

مخالفان می‌دانستند با کاهش بیماری‌ها، شغل و درآمدشان در خطر قرار می‌گیرد، گروهی به نام مذهب جلوگیری از بیماری و مرگ را دخالت در کار خدا عنوان می‌کردند و عده‌ای دیگر از هر تغییری می‌ترسیدند، حتی از بیمار نشدن.

واکسیناسیون آبله، دیفتری، کزاز، سرخک، اوریون و سرخجه در کشور‌های بریتانیا و آمریکا با مخالفت روبه‌رو شد و دولت‌ها به ناچار واکسیناسیون را اجباری کردند تا جلوی گسترش بیماری‌های واگیر و مرگ‌های زیاد را بگیرند. مخالفت با واکسیناسیون و حرف‌ها و ادعا‌های غیرعلمی در دوران گذشته و زمانی که سطح علم و آگاهی جوامع پایین‌تر بود، باقی نماند و حتی در عصر ارتباطات دیجیتالی و اینترنت ادامه دارد.

در اروپا و آمریکا هم مخالفان واکسن کرونا همان ادعا‌ها و استدلال‌هایی را مطرح می‌کنند که زمانی ضدواکسن‌ها برای مقابله با واکسن آبله و کزاز مطرح می‌کردند؛ مواردی مانند کوچک کردن خطر بیماری نسبت به عوارض واکسن، ادعای بی‌اثر بودن واکسن، ادعای مرگ‌آور یا بیماری آور بودن واکسن، ادعای تناقض واکسن اجباری با آزادی‌های اجتماعی و…
چند ماه پس از پایان همه‌گیری کرونا، گروه‌های ضد واکسن بیشتر قدرت گرفته‌اند و بیش از پیش علیه واکسیناسیون فعالیت می‌کنند. در این میان تخلف‌ها و خطا‌های شرکت‌های بزرگ دارویی مانند فایزر، جاسنون‌اند جانسون و آسترازنکا، فرصت بیشتری به ضدواکسن‌ها می‌دهد.

آیا اثربخشی واکسن‌ها دروغ بود؟

مخالفان واکسن کرونا دلیل می‌آوردند که واکسن اثر ندارد یا بدتر می‌تواند باعث مرگ شود! آنها مثال می‌زدند که فلان آشنا یا دوست‌شان واکسن زده ولی به کرونا مبتلا شده یا پس از تزریق واکسن فوت کرده است!

چرا این استدلال اشتباه بود؟

عملکرد واکسن کرونا شبیه واکسن فلج اطفال، هپاتیت و کزاز نیست؛ یعنی باعث نمی‌شود فرد کاملا برابر ویروس ایمن شود و هرگز بیمار نشود. از همان ابتدا اعلام شد واکسن کرونا کمک می‌کند که افراد به بیماری شدید مبتلا نشوند و اگر بیمار شدند احتمال عوارض شدید و مرگ را کاهش می‌دهند.

مصونیتی که واکسن برابر کرونا ایجاد می‌کرد، با مرور زمان کم می‌شد و به همین دلیل لازم بود افراد چند ماه یک بار واکسن تزریق کنند یا برای سویه‌های جدید، واکسن‌های دیگری توصیه می‌شد. همان‌طور که واکسن آنفلوآنزا سالی یک بار و در اوج بیماری تزریق می‌شود و برابر همه‌ی سویه‌ها هم مصونیت و ایمنی ندارد.

به‌عنوان مثال محققان موسسه‌ی بریتانیایی زوئی درباره میزان اثربخشی واکسن‌ها گفته بودند:
اثربخشی واکسن فایزر- یبوان‌تک تا ۳۰ روز پس از تزریق دوز دوم، ۸۸ درصد بود، اما این میزان در ۵-۶ ماه بعد تا به ۷۴ درصد کاهش پیدا می‌کند.

اثربخشی واکسن آکسفورد-آسترازنکا در ماه اول پس از تزریق دوز دوم، ۷۷ درصد بود، اما ۴ تا ۵ ماه بعد به ۶۷ درصد می‌رسید.

این پژوهشگران در عین حال تاکید کردند که انواع واکسن کرونا درکاهش شمار مرگ و میر و نیز کنترل شدت بیماری موثر بوده است؛ بنابراین استدلال مخالفان واکسن درمورد بی‌اثر بودن واکسن یا ادعا‌های دروغ درمورد اثربخشی واکسن‌ها بی‌اساس بود.

از سوی دیگر از آن‌جا که بعضی از واکسن‌ها حاوی ویروس تضعیف شده بودند، تاکید می‌شد که اگر کسی به کرونای خفیف مبتلا باشد یا ویروس وارد بدنش شده ولی بیمار نشده باشد، تزریق واکسن می‌تواند حال او را بدتر کند. همچنین توصیه می‌شد افراد تا چند هفته پس از بهبودی، واکسن تزریق نکنند. چون می‌تواند باعث عود بیماری شود.

نتایج یک تحقیق درمورد اثربخشی واکسن به زبان فارسی

تیتر گمراه‌کننده: اعتراف آسترازنکا به مرگ‌آور بودن واکسن

پس از پایان همه‌گیری کرونا، عده‌ای از کسانی که خودشان یا نزدیکان‌شان واکسن آسترازنکا تزریق کرده بودند، شکایت‌هایی علیه این شرکت مطرح کردند و مدعی شدند که تزریق داروی آن عوارض و مشکلات جسمی برایشان به دنبال داشته یا باعث سکته مغزی عزیزانشان شده است. دعوای حقوقی بین مدعیان و آسترازنکا ادامه دارد و به نظر می‌رسد این شرکت ناچار شود بر اساس قوانین کشور‌های اروپایی یا آمریکا به بعضی از آنها خسارت بدهد ولی تیتر‌های جنجالی که در رسانه‌ها زده شد، ربطی به واقعیت نداشت.

مثلا مشرق‌نیوز نوشت: اعتراف آسترازنکا به عوارض مرگبار واکسن/ رشوه، دروغ و پنهان‌کردن حقیقت برای تجارت با سلامتی انسان‌ها!

یا عصر ایران تیتر زد: واکسن کرونای آسترازنکا چقدر تهدیدتان می‌کند؟ / اشتباهاتی که مردم را به تزریق این واکسن ترغیب کرد

دنیای اقتصاد با بازنشر گزارش مشرق‌نیوز نوشت: اعتراف به عوارض واکسن کرونا آسترازنکا / اگر این واکسن را زده‌اید بخوانید

این تیتر‌ها حتی با متن کاملی که همین رسانه‌ها منتشر کردند، تناسب نداشت؛ متن‌هایی که ترجمه‌ی گزارش‌های رسانه‌های انگلیسی زبان بودند. این گزارش‌ها ضمن اشاره به سوابق شرکت آسترازنکا و بعضی تخلف‌های این مجموعه می‌پردازد، مانند عرضه واکسن با قیمت بالا، قرارداد‌های غیرشفاف، قرارداد‌های محرمانه با دولت‌ها، فساد و... و میزان جریمه‌هایی که به این دلیل پرداخت کرده است. اما عوارض احتمالی واکسن‌های کرونا و به‌ویژه آسترازنکا در همان دوران اعلام و گفته شد خطر مرگ ناشی از TTS (ایجاد لخته خون و کاهش تعداد پلاکت‌های خون) یک در یک میلیون نفر است و به همین دلیل پس از مدتی توصیه شد این واکسن به افراد زیر ۴۰ سال تزریق نشود.

بیشتر بخوانید:ذخیره ۵۰ میلیون دوز واکسن کرونا در کشور

عده‌ای دیگر از مخالفان واکسیناسیون، بیمار شدن پس از تزریق را دلیل می‌آوردند در حالی‌که بار‌ها اعلام شده بود هیچ‌کدام از واکسن‌های کرونا، ایمنی ۱۰۰ درصدی ندارند و همان‌طور که واکسن آنفلو‌آنزا سالانه تکرار می‌شود، این واکسن هم باید برای سویه‌های جدید دوباره تزریق شود. سایت نیچر در مقاله‌ای درباره عوارض طولانی و پرشمار بیماری (در نسبت با عوارض کم و کوتاه‌مدت واکسن) نوشت: نتایج مطالعات بریتانیا و اسرائیل نشان می‌دهد واکسیناسیون خطر ابتلا به کووید طولانی‌مدت را کاهش می‌دهد، اما به گفته ادلشتاین حتی کسانی که به‌طور کامل واکسینه شده‌اند، در خطر ابتلا به بیماری هستند. همچنین، هنوز مشخص نیست که آیا واکسیناسیون از افراد در برابر کووید طولانی ناشی از اومیکرون محافظت می‌کند.

از سوی دیگر واکسن‌ستیزها، افراد ضدعلم و مدعیان طب اسلامی و سنتی مردم را از عوارض احتمالی و کم واکسن کرونا می‌ترساندند که عوارض و آسیب‌های ابتلا به کرونا و درگیری شدید ریه، برای بیماران خیلی زیاد بود. آسیب مغزی بر اثر درگیری شدید ریه، از بین رفتن بافت استخوانی و سیاه شدن مفاصل، آسیب غیرقابل درمان به ریه حتی با درگیری کم، مشکلات تنفسی، خستگی مزمن، نارسایی قلبی، مسکلات گوارشی، آسیب به روده، اختلال خواب، تغییر خلق و... فقط بعضی از عوارضی بودند که بعضی افراد حتی پس از درمان کرونا تا پایان عمر با آن درگیر خواهند بود.

خبر بد برای مبتلایان به کرونا

مشکلات بینایی و نزدیک‌بینی به دلیل ابتلا به کرونا

آیا باید نگران عوارض واکسن باشیم؟

دکتر علی احمدی -متخصص اپیدمیولوژی- مرداد ۱۴۰۰ در گفت‌و‌گو با ایسنا ضمن تاکید بر این‌که برای تولید واکسن و تزریق عمومی قوانین بسیار سختگیرانه‌ای وجود دارد، افزود: «اگر تمامی مجوز‌ها گرفته نشود، اجازه استفاده عمومی از آن واکسن صادر نمی‌شود. برخی عوارض مانند تب، لرز، سردرد، سرگیجه و... بعد از تزریق واکسن کاملا طبیعی و نشان‌دهنده واکنش طبیعی بدن به واکسن است. هیچ واکسنی بدون عارضه نیست و علائم پس از تزریق باید گزارش شود تا اگر غیرطبیعی بودند، مورد پیگیری قرار گیرند.»

دکتر احمدی درمورد ایمنی و اثرگذاری واکسیناسیون گفت: «یکی از اهداف اصلی تزریق واکسن کاهش مرگ و میر و بستری‌های بدحال ناشی از ابتلا به ویروس کروناست.»

همچنین کیانوش جهانپور که در دوره کرونا سخنگوی وزرات بهداشت بود، پس از تایید ایجاد لخته به دلیل تزریق آسترازنکا به همشهری آنلاین گفت: هر واکسنی می‌تواند، عوارضی جانبی داشته باشد، اما همین واکسن‌ها بسیاری از اپیدمی‌های مزمن را نابود کرده‌اند. تبعا مجوز مصرف اضطراری در شرایط خاص و اضطراری پاندمی و همه‌گیری کرونا صادر شده و قابل قیاس با وضعیت عادی یا مطالعات پسینی درمورد یک واکسن نیست.

جهانپور با یادآوری این‌که میزان حفاظت ایجاد شده از واکسن‌ها با عوارض احتمالی قابل مقایسه نیست، ادامه داد: اطلاعات و یافته‌های آن زمان هم نشان می‌داد که واکسن آسترازنکا و جانسون و جانسون برای گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال پرعارضه‌تر از واکسن‌های ایرانی ارزیابی می‌شدند، چنانکه شواهد و یافته‌های بعدی واکسیناسیون با این واکسن و واکسن‌های ایرانی بودند. ولی هنوز هم واکسن آسترازنکا به‌رغم عوارض جانبی نادر آن یکی از موثرترین واکسن‌ها در محافظت از جان میلیون‌ها نفر به‌شمار می‌رود و با توجه به گستره تولید و توزیع انبوه آن در ۵ قاره نقش موثری در مهار همه‌گیری کرونا در بسیاری از کشور‌ها داشته است.

جهانپور نگرانی کسانی را که آن زمان آسترازنکا تزریق کردند، بی‌مورد دانست و گفت: عوارضی مانند لخته شدن خون محدود به ساعات، روز‌ها و هفته‌های نزدیک به تلقیح بود. نزدیک دو سال بعد، احتمالا برای هیچ‌کدام از کسانی که آن زمان دچار عوارض نشده‌اند، جای نگرانی وجود ندارد. اگر کسی این واکسن را ترزیق کرده و طی ماه‌های گذشته عوارضی نداشته، انتظار بروز عوارض خاص نمی‌رود.