عصر جدید خاورمیانه با پیام تازه اوجالان

اقتصاد۲۴- صابر گل عنبری (کارشناس روابط بین‌الملل) در کانال تلگرامی «آینده» درباره پیام جدید رهبر و بنیانگذار حزب کارگردان کردستان مطلبی را منتشر کرد:

عبدالله اوجالان دوشنبه گذشته در زندان امرلی، پیامی تحت عنوان «فراخوانی برای صلح و جامعه دموکراتیک» نوشت که پنجشنبه احمد تورک شهردار سابق ماردین (عزل شده توسط دولت) آن را در نشستی خبری قرائت کرد.

پیام اوجالان را می‌توان محصول دو عامل دانست؛ نخست بازنگری خود او در افکار و اندیشه‌هایش و مانیفست پ. ک. ک که البته اتفاق جدیدی نیست و دو فراخوان قبلی اوجالان در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ موید این مدعاست. اما عامل دوم هم گفت‌و‌گو‌های مستمر میان او و دستگاه اطلاعاتی ترکیه به ویژه در یک سال اخیر است.

اما پیام اوجالان از دو منظر یکی محتوا و دیگری بستر‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با دو نامه یک دهه قبل متفاوت است. دو فراخوان قبلی دعوت به توقف عملیات‌ها علیه ترکیه بود، اما تصریحی بر بر زمین گذاشتن سلاح نداشت. اما پیام جدید اوجالان هم خواستار خداحافظی همیشگی با سلاح و هم انحلال پ. ک. ک و ورود به یک فرایند سیاسی شده است.

رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه در پیام جدید خود تلاش کرده است که ماحصل بازاندیشی خود در این دو دهه و اندی را در چارچوبی نظری و در قالب یک مانفیست و نقشه راه جدید برای حل مساله کردی در ترکیه با بازنمایی تاریخی و عوامل شکل‌گیری این حزب ارائه دهد. از این جهت این پیام هر چند غیر مستقیم دولت و حاکمیت و ملت ترکیه را نیز خطاب قرار می‌دهد؛ اما مخاطب اصلی آن خود پ. ک. ک است.

اوجالان هر چند از اعضای حزب خواسته است که سلاح خود را زمین گذاشته و حزب را منحل کنند، اما فراخوانش در این باره به معنای اعتراف به اشتباه بودن حمل آن از ابتدای کار نیست؛ بلکه حتی آن را به نوعی برای برهه‌ای در واکنش به انکار واقعیت کرد‌ها در ترکیه و در سایه محدودیت‌های گسترده موجه هم می‌داند؛ اما بر این باور است که پ. ک. ک با فروپاشی سوسیالیسم واقع‌گرا در دهه نود و کاهش انکار هویت کرد‌ها در ترکیه و ... باید با کنار گذاشتن کار نظامی و انحلال خود با تئوری، برنامه، راهبرد و تاکتیک قبلی خود خداحافظی کند و مسیر کار سیاسی را با تشکیلات و برنامه و راهبردی جدید آغاز کند.

سپس هدف از کار سیاسی را ساخت یک جامعه و نظام سیاسی دموکراتیک اعلام می‌کند و اینجا مخالفت خود را با راهکارهایی، چون دولت-ملت جداگانه، فدرالیسم، خودمختاری اداری و راهکار‌های فرهنگی‌محور ابراز می‌دارد. 

بیشتر بخوانید:بازی تازه ترامپ زیر گوش ایران در خاورمیانه

واقعیت هم این است که آنچه پیشران اصلی دولت ترکیه و اوجالان به سمت صلح و آشتی بوده نوعی بن‌بست است که دو طرف واقف هستند. هر دو طرف به این جمع بندی رسیده‌اند که این مواجهه مسلحانه فراز و نشیب دارد؛ اما پایانی و برنده‌ای ندارد و یک وضعیت فرسایشی بی‌حاصلی را برای آنها رقم زده است. 

در این میان دولت ترکیه با درک شرایط نوین منطقه و بین‌الملل و نگرانی نسبت به عقب ماندن از چرخه توسعه در سایه دورخیز کشور‌های عربی خلیج فارس و چالش تداوم حکمرانی عدالت و توسعه در آینده، مساله کُردی و وجود پ. ک. ک را مهم‌ترین چالش و مانع فراروی خود در این زمینه می‌داند. کما این که اردوغان به دنبال اصلاحاتی داخلی از جمله اصلاح قانون اساسی است که بدون حمایت حدودا ۶۰ نماینده کُرد عضو حزب «برابری و دموکراسی خلق‌ها» میسر نیست. البته خود کرد‌ها هم از بخشی از این اصلاحات منتفع می‌شوند.

اما اکنون پرسش کانونی این است که سرنوشت فراخوان اوجالان چه می‌شود؟ 

آیا فرماندهان و اعضای پ. ک. ک به ندای رهبر حزب سلاح خود را بر زمین می‌گذارند و آن را منحل می‌کنند؟

فعلا پاسخ روشنی نمی‌توان داد و برای داوری هم زود است. پیام اوجالان با وجود اهمیت و تاریخی بودن آن، اما سرآغاز یک راه بسیار دشوار در مسیر صلح در ترکیه است که با چالش‌های پیچیده و فراوانی در دو عرصه داخلی و خارجی مواجه است. اما از واکنش هواداران پ. ک. ک در ترکیه پیداست که فراخوان رهبر این حزب موافقان و مخالفان خود را دارد و همین خود در سایه عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند مانعی در رسیدن رهبران و اعضای آن به یک جمع‌بندی واحد باشد و باعث انقسام و دو دستگی شود. مخالفان معتقدند که هنوز روشن نیست که دولت ترکیه در مقابل بر زمین گذاشتن سلاح و انحلال پ. ک. ک چه امتیازاتی می‌دهد و دست به چه اصلاحاتی می‌زند.

در این زمینه، اما به نظر می‌رسد که دولت ترکیه نظاره‌گر وضعیت و سبک سنگین کردن آن است. پلان بعدی می‌تواند آزادی اوجالان در آینده و سخنرانی او در پارلمان باشد که تحرکات ایشان با توجه به جایگاه خاصی که دارد، می‌تواند نوعی پویایی به سپهر سیاست کُردی در ترکیه در جهت پیشبرد مانیفست جدیدش ببخشد و در مقابل مخالفان آن را در منگنه و وضعیت سختی قرار دهد.

اوجالان به همراه دیگر بنیانگذاران حزب کارگران کردستان، این حزب را در ۲۷ نوامبر ۱۹۷۸ تأسیس کردند و حدود ۴۶ سال از ظهور آن می‌گذرد.

فعلا باید منتظر آزادی احتمالی اوجالان و آثار آن در جهت پیشبرد فراخوان و اهدافش ماند.

در پایان باید گفت همزمان با صحبت‌های جنجالی وزیر خارجه ترکیه علیه ایران، این حرکت اوجالان قطعا موجب خوشحالی سران ترکیه خواهد شد و خیال آنها را، از بحث تجزیه این کشور راحت خواهد کرد تا به برنامه‌های توهمی و بلندپروازانه خود در خارج از مرز‌ها ادامه بدهد.