آیا سوریه در آستانه جنگ داخلی قرار دارد؟

اقتصاد۲۴- احمد الشرع، رییس دولت موقت سوریه روز یکشنبه و پس از چند روز درگیری که به گفته گروه‌های نظارتی صد‌ها کشته برجای گذاشته، خواستار آرامش و وحدت شد. الشرع همچنین این درگیری‌ها را چالش‌هایی قابل پیش بینی توصیف و اعلام کرد که دولتش هر کسی را که در مرگ غیرنظامیان نقش داشته، مورد پیگرد قانونی قرار خواهد داد. الشرع در ادامه ضمن تکرار این ادعا که حامیان اسد را تحمل نخواهد کرد، مدعی شد آنها فقط یک گزینه دارند و آن اینکه فورا خود را تسلیم کنند.

همزمان با سخنرانی رییس دولت موقت سوریه، گزارش‌هایی مبنی بر آغاز درگیری‌های جدید در مناطق روستایی استان‌های ساحلی لاذقیه و طرطوس منتشر شد، به گونه‌ای که سرهنگ حسن عبدالغنی، سخنگوی وزارت دفاع دولت موقت سوریه گفت که نیروهایش در حال «پاکسازی» مناطق روستایی برای یافتن جنگجویان مسلح وفادار به اسد هستند. در عین حال دیدبان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا که از سال ۲۰۱۱ در حال نظارت بر جنگ سوریه است، گزارش داد که نیرو‌های دولتی روز یکشنبه با استفاده از پهپادها، تانک‌ها و توپخانه مناطق غیرنظامی را هدف قرار داده است. در ادامه گزارش این نهاد حقوق بشری آمده است که از آغاز این درگیری‌ها حدود هشتصد و سی نفر غیرنظامی و دویست و پنجاه جنگجوی علوی کشته شده‌اند. این درحالی است که همزمان دولت سوریه نیز مدعی است که از پنجشنبه تاکنون ۲۳۱ نفر از نیرو‌های امنیتی کشته و ۳۰۰ نفر نیز اسیر شده‌اند.

انتقام رادیکال‌ها از جامعه علوی

نشریه نیویورک‌تایمز با انتشار یادداشتی با تشریح خشونت‌های اخیر در سوریه آورده که این درگیری‌ها که ناظران آن را قتل عام توصیف کرده‌اند، انتقام دولت موقت سوریه از جامعه علوی است؛ جامعه‌ای که به شکل سنتی از حامیان اسد قلمداد می‌شود. در گزارش‌ها آمده، در جریان رویارویی‌های اخیر، خانه‌ها سوزانده شده و افراد به‌طور اجباری آواره شده‌اند. همزمان سکوت جوامع بین‌المللی شرایط را به مراتب بدتر و پیچیده‌تر کرده است.

گفتنی است به ادعای رسانه‌ها و بر اساس تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده درگیری‌ها عمدتا در استان‌های ساحلی رخ داده، جایی که بخش زیادی از اقلیت مذهبی علوی سوریه که در دوران حکومت اسد بر طبقه حاکم و رده‌های بالای نظامی تسلط داشتند و خانواده اسد نیز شامل آنها بود، زندگی می‌کنند.

 پیش‌تر ناظران مدعی بودند که درگیری‌ها از روز پنجشنبه در نزدیکی سواحل کلید خورد؛ درگیری‌هایی که به ادعای ناظران در جریانش مردان مسلح علوی با حمله به نیرو‌های دولتی ۱۶ نفر را در استان ساحلی لاذقیه کشتند. در پاسخ به این گزارش ادعایی بود که دولت موقت نیرو‌های نظامی‌اش را به لاذقیه اعزام کرد. پس از آن نیز جهان شاهد اعمال خشونت رادیکال‌های تحریرالشام بود که با هدف پاکسازی متحدان رییس‌جمهوری پیشین سوریه، غیرنظامی‌ها را سلاخی کردند، به گونه‌ای که طبق اظهارات شاهدان عینی و ویدیو‌های موجود، افراد وابسته به جولانی تعمدا تصاویری هولناک از سرکوب و کشتار‌های جمعی در رسانه‌ها به نمایش گذاشتند.

در همین راستا وب‌سایت سی‌ان‌ان با انتشار گزارشی با استناد به گفته‌های شاهدان عینی و بستگان کشته‌شدگان درگیری‌های اخیر در سوریه آورده که شام از زمان سقوط دولت بشار اسد شاهد بدترین موج خشونت‌ها بوده است. خاندان اسد که از اقلیت مذهبی علوی هستند، بیش از نیم قرن بر سوریه حکومت کردند تا اینکه در دسامبر گذشته توسط گروه‌های رادیکال مخالف به سرکردگی تحریرالشام سقوط کرد. پس از آن نیز حاکمان جدید به رهبری احمد الشرع وعده دادند که با جامعه متنوع سوری برابر رفتار کنند. با این همه علوی‌ها که حدود ۱۰ درصد از جمعیت سوریه و پایگاه سنتی حامیان اسد را تشکیل می‌دهند، هراسان بودند. 

بیشتر بخوانید:تسویه‌حساب جولانی و تحریرالشام با علویان

به ادعای این خبرگزاری و مستندات موجود اگرچه بسیاری از علوی‌ها از دسامبر گذشته سلاح‌های خود را تحویل داده‌اند، اما بسیاری دیگر به واسطه هراس از روز‌های انتقام همچنان سلاح‌های خود را حفظ کرده‌اند. انتقامی که تراژدی خونینی را رقم زد. به گزارش سی‌ان‌ان و به نقل از یکی از ساکنان شهر لاذقیه که نخواست نامش فاش شود در جریان درگیری اخیر افراد مسلح از خانه‌ای به خانه دیگر می‌رفتند و به مردم حمله می‌کردند، انگار که این کار برایشان نوعی سرگرمی بود. بشیر یکی از ساکنان لاذقیه در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان گفت: «مردم فرار می‌کردند و کسانی که نمی‌توانستند فرار کنند، کشته می‌شدند.» به گفته او «این حملات با هدف انتقام از خاندان وابسته به اسد انجام شد، اما در عمل مردم عادی قربانی شدند.» بشیر در ادامه گفت: «عموی هفتاد ساله من که استاد تاریخ بود و همسرش در خانه به طرز فجیعی به قتل رسیدند. هر دو علوی بودند و در شهر بانیاس در استان غربی طرطوس زندگی می‌کردند.»

چالش تازه جولانی!

یک منبع دولتی سوریه مدعی شده که کشتار‌های وحشیانه اخیر که نما‌هایی از آن در فضای مجازی پربازدید شده پس از آن رخ داده که جمعیت‌های بزرگ و البته سازمان نیافته به مناطق ساحلی سوریه سفر کردند.

به گونه‌ای که پیش از آغاز کشتار مردم، چندین ویدیو در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که کاروان‌هایی از مردان مسلح را نشان داد که با خودرو به سمت شهر‌های لاذقیه و طرطوس در حال حرکت بودند. حال مشخص نیست این ویدیو دقیقا چه زمانی ضبط شده است. تصاویر دیگری به صورت همزمان شرایط حاکم بر سواحل طرطوس و لاذقیه را به گونه‌ای که ده‌ها جسد روی زمین در روستای المختاریه را نشان می‌دهند، نشان می‌داد. در یکی از ویدیوها، صدایی شنیده می‌شود که فرد مسلح قبل از شلیک به جنازه‌ای که به نظر می‌رسد بی‌جان است، می‌گوید: «این‌ها علوی هستند.» هر چند که این ویدیو‌ها تاکنون توسط هیچ یک از رسانه‌ها به‌طور قطع تایید نشده، اما همگی صحنه‌های فجیع کشتار غیرنظامیان در سوریه را نشان می‌دهد.

 در این میان مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده در واکنش به اعمال خشونت توسط حامیان دولت موقت سوریه گفت که عاملان این کشتار‌ها علیه جوامع اقلیت سوریه باید مورد پیگرد قانونی قرار گیرند. ناظران نیز بر این باورند که آغاز اعمال خشونت‌های گسترده توسط عاملان دولت موقت، سوالاتی تازه و جدی را درباره رویکرد احمد الشرع مطرح کرده؛ چهره‌ای که تلاش دارد تا از پیشینه سیاسی‌اش فاصله بگیرد. گفتنی است هیات تحریرالشام (HTS) که فرماندهی عملیات علیه دولت بشار اسد را در دسامبر برعهده داشت، ریشه در شاخه سوری القاعده دارد. این گروه هنوز توسط ایالات‌متحده و دیگر دولت‌ها به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود.

هر چند که طی سال‌های اخیر تلاش کرده تا تصویری معتدل‌تر از خود ترسیم کرده و از زمان پیروزی شورشیان وعده داده که از اقلیت‌های مذهبی و قومی سوریه محافظت کند. حال، اما به فاصله‌ای کوتاه پس از قدرت گرفتن تحریرالشام در سوریه، مناطق علوی‌نشین قربانی خشونت رادیکال‌های عضو این جریان شدند؛ گزاره‌ای که به نظر نشان از شکاف حاکم بر تحریرالشام نیز دارد و اگر این شکاف ترمیم نشود این احتمال بالاست تا بعد از علوی‌ها، دیگر اقلیت‌ها، چون مسیحیان و ایزدی‌ها نیز قربانی‌های بعدی باشند.