تغییرات دلاری حداقل دستمزد در ایران

اقتصاد۲۴- براساس محاسبات انجام شده حداقل دستمزد دلاری کارگران که در سال ۹۱ نزدیک به ۳۰۰ دلار بوده در سال ۱۴۰۴ به پایین‌تر از ۱۵۰ دلار رسیده و تقریبا نصف شده است. به عبارتی می‌توان گفت قدرت خرید کارگران ایرانی در این مدت کاهش شدیدی را تجربه کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در دو دوره حداقل دستمزد دلاری کاهش شدیدی را تجربه کرده است. به بیان دقیق‌تر در سال‌های ۹۲ و ۹۸ این کاهش اتفاق افتاده است. همچنین در بازه سال‌های ۹۳ تا ۹۷ حداقل دستمزد دلاری روندی صعودی داشته است.

حداقل دستمزد دلاری براساس میانگین نرخ دلار در هر سال محاسبه شده است.

توضیحاتی در مورد حداقل دستمزد در ایران

حداقل دستمزد در ایران، رقمی است که شورای عالی کار سالانه برای حمایت از معیشت کارگران تعیین می‌کند. این میزان بر اساس ماده ۴۱ قانون کار و با در نظر گرفتن دو معیار اصلی نرخ تورم و سبد معیشت خانوار مشخص می‌شود. هدف از تعیین حداقل دستمزد، تأمین زندگی حداقلی برای کارگران و جلوگیری از کاهش قدرت خرید آنها در برابر تورم است.

فرایند تعیین حداقل دستمزد در قالب مذاکرات سه جانبه میان نمایندگان دولت، کارگران و کارفرمایان انجام می‌شود. در این مذاکرات، نرخ تورم سالانه و هزینه‌های ضروری زندگی یک خانوار متوسط (معمولاً ۳.۳ نفره) مورد بررسی قرار می‌گیرد تا رقمی متناسب با شرایط اقتصادی کشور تصویب شود. با این حال، به دلیل نوسانات اقتصادی و افزایش مداوم قیمت کالا‌ها و خدمات، افزایش دستمزد‌ها معمولا از نرخ واقعی تورم عقب می‌ماند که این امر موجب کاهش قدرت خرید کارگران می‌شود.

یک از مهمترین چالش‌های اجرای حداقل دستمزد، عدم توانایی برخی کارفرمایان در پرداخت آن به ویژه در کسب‌وکار‌های کوچک است. این موضوع گاهی منجر به تعدیل نیرو، عدم ثبت بیمه‌ای کارگران یا پرداخت دستمزد‌های غیررسمی می‌شود. همچنین، برخی کارشناسان معتقدند که تعیین حداقل دستمزد بدون در نظر گرفتن بهره‌وری و شرایط اقتصادی، ممکن است منجر به افزایش هزینه‌های تولید و رشد بیکاری شود.

بیشتر بخوانید:افزایش دستمزد کارگران یخ روی آب شد

در سال‌های اخیر، به دلیل افزایش تورم، حداقل دستمزد رشد چشمگیری داشته است، اما همچنان تناسبی با هزینه‌های واقعی زندگی کارگران ندارد. به همین دلیل، سیاست‌هایی نظیر افزایش حق مسکن، بن کارگری و یارانه‌های معیشتی برای جبران این نابرابری اجرا شده است. با این‌وجود، بهبود شرایط معیشتی کارگران مستلزم اصلاح سیاست‌های اقتصادی، کنترل تورم و رشد پایدار اقتصادی است تا دستمزد‌ها به صورت واقعی و متناسب با هزینه‌های زندگی افزایش یابند.

حداقل دستمزد دلاری و قدرت خرید براساس شاخص برابری قدرت خرید (PPP)

حداقل دستمزد دلاری یکی از شاخص‌های مقایسه‌ای برای سنجش میزان دستمزد در کشور‌های مختلف است. این شاخص با تبدیل حداقل دستمزد ماهانه کشور‌ها به دلار (معمولاً با نرخ رسمی یا بازار آزاد) به‌دست می‌آید. در ایران، به دلیل نوسانات نرخ ارز، حداقل دستمزد دلاری متغیر است و در دوره‌های جهش ارزی کاهش شدیدی را تجربه می‌کند. برای مثال، اگر حداقل دستمزد ریالی افزایش یابد، اما نرخ ارز با سرعت بیشتری رشد کند، حداقل دستمزد دلاری کاهش خواهد یافت، که نشان‌دهنده کاهش ارزش واقعی درآمد کارگران در مقایسه با استاندارد‌های بین‌المللی است.

اما برای مقایسه واقعی‌تر، شاخص برابری قدرت خرید معیار بهتری است. این شاخص نشان می‌دهد که با درآمد داخلی هر کشور چه میزان کالا و خدمات می‌توان خرید. در واقع، شاخص برابری قدرت خرید تلاش می‌کند اثرات تفاوت قیمت‌ها در کشور‌ها را خنثی کند و یک مقیاس واقعی‌تر از قدرت خرید ارائه دهد.

در ایران، اگرچه حداقل دستمزد دلاری در مقایسه با بسیاری از کشور‌های توسعه یافته بسیار پایین‌تر است، اما به دلیل هزینه‌های کمتر زندگی نسبت به این کشورها، قدرت خرید کارگران نسبت به دستمزد اسمی آنها بالاتر است. به همین دلیل، مقایسه صرف حداقل دستمزد دلاری بدون در نظر گرفتن شاخص PPP می‌تواند گمراه‌کننده باشد.

با این‌حال در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تورم و کاهش ارزش ریال حتی با در نظر گرفتن شاخص PPP، قدرت خرید کارگران کاهش یافته است. این موضوع باعث شده است که هزینه‌های معیشت بیش از حداقل دستمزد افزایش یابد و بسیاری از خانوار‌های کارگری برای تأمین نیاز‌های اولیه خود با مشکل مواجه شوند.

ارزش دلاری حداقل دستمزد در ۱۴ سال

محاسبات اکوایران حاکی از این امر است که حداقل دستمزد دلاری که در سال ۹۱ برابر با ۲۸۶ دلار بوده، در سال ۱۴۰۴ به رقم ۱۴۸ دلار رسیده است.

آمار و ارقام نشان می‌دهد که بعد از شروع تحریم‌ها در سال ۹۰ و نمایان شدن آثار این محدودیت‌ها بر اقتصاد ایران نرخ دلار افزایشی شده و حداقل دستمزد دلاری که در سال ۹۱، ۲۸۶ دلار بود، در سال ۹۲ به رقم ۱۸۶ دلار کاهش یافته است. البته این کاهش ادامه‌دار نبوده و بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و زمزمه‌های توافق میان ایران و آمریکا، ثبات در بازار ارز برقرار شده و از همین‌رو حداقل دستمزد دلاری روندی صعودی را پی گرفته است. به زبان اعداد ارزش حداقل دستمزد که در سال ۹۳، ۱۹۱ دلار برآورد شده، در سال ۹۷ به رقم ۲۷۵ دلار رسیده است. با این‌وجود ارزش دلاری حداقل دستمزد همچنان پایین‌تر از سال ۹۱ بوده است.

روند افزایشی در مقدار حداقل دستمزد دلاری با خروج آمریکا از برجام معکوس شد. در واقع بعد از این رخداد و شوک به اقتصاد ایران و افزایش شدید نرخ دلار، ارزش دلاری حداقل دستمزد دلاری از ۲۷۵ دلار در سال ۹۷ به ۱۴۷ دلار در سال ۹۸ سقوط کرد. این کاهش ارزش دلاری حداقل دستمزد به جایی رسید که حتی در سال ۱۴۰۰، این رقم به ۱۱۵ دلار نیز کاهش یافت. در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز ارزش دلاری حداقل دستمزد کمی بالاتر از ۱۵۰ دلار بوده است. با این‌حال در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ مقدار حداقل دستمزد دلاری ۱۳۹ دلار و ۱۴۸ دلار محاسبه شده است.

منبع: اکوایران