تحریم چگونه بازار ارز ایران را تحت سلطه خود درآورد؟

اقتصاد۲۴- مذاکرات ایران و امریکا در سال ۲۰۲۵ در شرایطی برگزار می‌شود که تنش‌های تاریخی بین دو کشور بر سر برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌ها و نقش منطقه‌ای ایران همچنان پابرجاست. این مذاکرات در حالی صورت می‌گیرد که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا پس از بازگشت به قدرت در دور دوم ریاست‌جمهوری خود، سیاستی ترکیبی از فشار حداکثری و دیپلماسی تهاجمی را در پیش گرفته است. آن‌گونه که در خبر‌ها اعلام شده زمان و مکان مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا روز شنبه، ۲۳ فروردین ماه ۱۴۰۴ (۱۲ آوریل ۲۰۲۵) در عمان برگزار خواهد شد و «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، ریاست هیات ایرانی را بر عهده دارد و «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، به عنوان مذاکره‌کننده اصلی امریکا معرفی شده است و «بدر البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان نقش میانجی را ایفا خواهد کرد.

واکنش مثبت بازار‌ها به خبر آغاز مذاکرات ایران و امریکا

بازار ایران پس از انتشار خبر مذاکرات واکنش نشان داد و همین خبر باعث کاهش نرخ دلار از ۱۰۶ هزار تومان به ۹۹ هزار تومان و افت قیمت سکه طلا شد. در بازار روز، ۱۹ فروردین ماه قیمت سکه امامی با کاهش هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی در نرخ ۸۹ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان معامله شد. همچنین حباب سکه امامی نیز با کاهش سه میلیون و ۶۳۰ هزار تومانی به ۹۱ میلیون و ۵۳۰ هزار تومان رسید. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار هم با این میزان کاهش قیمت به هفت میلیون و ۳۱۰ هزار تومان رسید.

نرخ دلار امریکا پس از آنکه در معاملات روز دوشنبه رکورد تاریخی تازه‌ای را ثبت کرد در پی افشای مذاکره ایران و امریکا توسط دونالد ترامپ، سیر نزولی به خود گرفت. دلار بازار آزاد که روز دوشنبه در محدوده ۱۰۵ هزار تومان معامله می‌شد، دیروز در کریدور ۹۰ هزار تومانی بازگشایی و و روز گذشته با رقم ۹۹ هزار و ۱۰۰ تومان معامله شد. بورس تهران هم که سال را قرمز آغاز کرد، سه‌شنبه نوزدهم فروردین ماه، با رشد ۵۹ هزار و ۲۴۱ واحدی در ارتفاع ۲ میلیون و ۸۰۶ هزار و ۱۰۲ واحدی قرار گرفت و بازار سهام پس از اینکه طی ۳ روز گذشته، روندی نزولی داشت، سبزپوش شد. در مجموع تحلیلگران معتقدند که صرف شروع مذاکرات برای بهبود وضعیت بازار‌های سرمایه و به دنبال آن اقتصاد ایران کافی نیست، آنچه اهمیت دارد سرانجام مثبت مذاکرات و رسیدن به ثبات است.

اختلاف‌نظر در شیوه مذاکره

آن‌گونه که ترامپ ادعا کرده است، مذاکرات به صورت مستقیم و در سطح بالا انجام خواهد شد، اما عراقچی به رسانه‌ها اعلام کرده که مذاکرات ابتدا به صورت غیرمستقیم و با واسطه‌گری عمان برگزار می‌شود، اما در صورت پیشرفت مثبت، امکان تغییر به مذاکرات مستقیم وجود دارد. تحلیل کارشناسان این است که این تناقض ظاهری ممکن است به الگوی مذاکرات دوران اوباما شباهت داشته باشد، جایی که ابتدا مذاکرات غیرمستقیم آغاز و سپس به گفت‌وگوی مستقیم تبدیل شد.

مواضع طرفین و چالش‌های پیش‌رو

امریکا در این مذاکرات خواستار محدودیت‌های گسترده‌تر بر برنامه هسته‌ای ایران نسبت به برجام است ضمن آنکه درخواست بررسی دقیق‌تر فعالیت‌های هسته‌ای ایران با بازرسی‌های بیشتر را نیز دارد. برخی مقامات امریکایی مانند مایک والتز، (مشاور امنیت ملی) و مارکو روبیو، (وزیر خارجه) خواستار برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران هستند.

این در حالی است که در مقابل ایران تاکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای و عدم تمایل به ساخت سلاح هسته‌ای دارد. عراقچی نیز اعلام کرده است که «توپ در زمین امریکاست» و ایران عجله‌ای برای پاسخگویی به پیشنهادات ندارد. آن‌گونه که امریکایی‌ها نیز اعلام کرده‌اند بر اساس ارزیابی‌ها، ایران هنوز تصمیمی برای ساخت سلاح هسته‌ای نگرفته است.

سناریو‌های احتمالی

یک سناریو در مورد توافق محدود وجود دارد که در این صورت ممکن است توافقی موقت با افزایش بازرسی‌ها و کاهش تحریم‌ها حاصل شود.

سناریوی دوم، بن‌بست مذاکرات و افزایش تنش‌هاست که اگر مذاکرات شکست بخورد، امریکا ممکن است به گزینه نظامی متوسل شود، همان‌طور که ترامپ نیز به آن اشاره کرده است.

بیشتر بخوانید: قیمت طلا و سکه در دست فضای روانی مذاکرات

 سناریوی سوم، ادامه مذاکرات غیرمستقیم است که در این صورت توافق فوری حاصل نخواهد شد، اما گفت‌و‌گو‌ها ممکن است به صورت پلکانی ادامه یابد. به هر صورت مذاکرات ایران و امریکا در عمان آزمونی مهم برای کاهش تنش‌ها و یافتن راه‌حلی دیپلماتیک است. با وجود اختلاف‌نظر‌ها در شیوه مذاکره و خواسته‌های طرفین، حضور مذاکره‌کنندگان مجرب مانند «عراقچی» و «ویتکاف» امیدواری‌هایی برای پیشرفت ایجاد کرده است. نتیجه این مذاکرات نه تنها بر روابط دوجانبه، بلکه بر ثبات منطقه و اقتصاد ایران تاثیرگذار خواهد بود.

مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم؟ مسیر پیچیده دیپلماسی تهران- واشنگتن

آلبرت بغزیان، اقتصاددان در خصوص مذاکرات ایران و امریکا و تاثیر آن بر بازار‌های ایران به «اعتماد» گفت: این مساله که ترامپ به موضوع مذاکرات اشاره کرده است و ایران نیز تا حدودی آن را تایید کرده مثبت ارزیابی می‌شود، چه این مذاکرات مستقیم باشد یا غیرمستقیم. البته سیاستمداران اغلب با این کلمات بازی می‌کنند که باعث سردرگمی کارشناسان و مردم نیز شده است. این اقتصاددان در ادامه افزود: مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم به هر حال در روز شنبه صورت می‌گیرد و تنها انتشار این خبر باعث شد تا بازار‌های مختلف (طلا و ارز و ...) با ریزش خوبی همراه شود و این کاهش رخ داده است. بغزیان تصریح کرد: بنابراین این موضوع نشان‌دهنده آن است که بحث تحریم‌ها روی بازار‌های ما اثرگذار بوده است و روی کالا‌هایی هم که با ارز مرتبط هستند همین تاثیر را دارد. این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: البته در بخش خرید قطعات لوازم یدکی هنوز این کاهش دیده نمی‌شود، چراکه هنوز مطمئن نیستند که نرخ ارز ۸۰ هزار تومان خواهد بود یا ۹۰ هزار تومان و در همین محدوده باقی خواهد ماند یا خیر.

واکنش بازار طلا و ارز به مذاکرات

این اقتصاددان گفت: بنابراین تنها کالا‌هایی که از خبر مذاکرات متاثر شده‌اند، فلز طلا و ارز است و اگر این روز‌ها به نمایشگاه خودرو هم مراجعه کنید و بپرسید فلان خودرو چه قیمتی است، اعلام می‌کنند ما این خودرو را با ارز گران تهیه کرده‌ایم و نمی‌توانیم با ارز کنونی نرخ‌گذاری کنیم و فعلا معلوم نیست وضعیت مذاکرات به کدام سمت و سو برود.

بیشتر بخوانید:  ادعای کاخ سفید درباره مذاکرات روز شنبه با ایران

او ادامه داد: همه این موارد نشان‌دهنده این است که بازار‌ها چه میزان به شایعات و اخبار حساس هستند و البته برعکس این مساله هم امکان‌پذیر بود، یعنی کافی بود که ترامپ اعلام می‌کرد نه مذاکره مستقیم و نه غیرمستقیم و اصلا مذاکره نخواهیم کرد یا ایران مذاکرات را تکذیب می‌کرد مسلما قیمت ارز و طلا ۱۰ درصد هم بالاتر می‌رفت. بغزیان تصریح کرد: البته نرخ طلا جهانی است و به واسطه افزایش قیمت جهانی طلا رشد داشته است و بیشترین تاثیر این خبر روی نرخ دلار بود که اگر چنین گشایشی رخ دهد، فروش نفت هم بیشتر می‌شود و عده‌ای نیز فروشنده خواهند شد.

مسکن رویایی دست‌نیافتنی

این کارشناس اقتصادی افزود: در نهایت این ذخایر در دست مردم است، از طلا تا ارز بالاخره با هر تغییری ممکن است آن را بفروشند هر چند ارزان‌تر، البته هنوز اتفاقی هم نیفتاده است و تنها اعلام مذاکره شده است که امیدواریم به یک جمع‌بندی مثبت برسند. بغزیان در مورد وضعیت مسکن نیز گفت: موضوع مسکن به مصالح ساختمانی و هزینه ساخت برمی‌گردد، مسکن نوساز که ارزان نشده البته ممکن است با چانه‌زنی ارزان‌تر بخرند، اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که خانه‌های قبلا ساخته شده نیز وجود دارد که حالا چند ساله شده‌اند، اما دیگر قدرت خریدی برای آنها هم نیست.

توان خرید مسکن افت شدیدی داشته است

این اقتصاددان افزود: اگر در گذشته شوکی به بازار ارز و طلا وارد می‌شد مسکن نیز ارزان یا گران می‌شد، اما این روز‌ها اصلا توان خرید وجود ندارد و حتی با وام مسکن و با نرخ‌های ۱۸ و ۲۴ هم نمی‌توان مسکن خرید و اگر هم افرادی بازدهی ارز و طلا را بیشتر دیده‌اند و به آن سمت رفته‌اند باید به منویات رهبری و شعار امسال که سرمایه‌گذاری در تولید است هم توجه کنند و به سمت تولید بروند. او تصریح کرد: البته در این مدت افراد برای حفظ ارزش دارایی‌شان به سمت خرید طلا رفتند و نه برای سوداگری و مردم عامل افزایش نرخ ارز و طلا نیستند و تنها درصدد حفظ قدرت خرید خودشان هستند. بغزیان گفت: هر چند نرخ طلا ممکن است پایین آمده باشد، اما مهم این است که آیا مردم به سمت فروش طلا رفته‌اند تا مسکن یا کالای دیگری تهیه کنند یا خیر که البته همه این موارد به موضوع مذاکرات در روز شنبه برمی‌گردد.

کاهش ریسک‌های سیستماتیک

ابوذر مشایخی، کارشناس حوزه اقتصادی نیز بر این باور است که با توجه به شرایط موجود اخبار مربوط به شروع مذاکرات روی بازار‌های مختلف اثرگذار بوده و مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم، چندان فرقی ندارد آنچه مهم است جنگ رسانه‌ای است که به وجود آمده است. مشایخی به «اعتماد» گفت: همین خبر باعث کاهش ریسک‌های سیستماتیک شده و ریسک‌های امنیتی را نیز کاهش داده، این در حالی است که در این مدت بسیاری از بازار‌ها تحت تاثیر این ریسک‌ها بودند، اما امروز با این فضا ممکن است کمی آرام شوند. او ادامه داد: این در حالی است که در طول دو تا سه ماه گذشته تنش‌ها رشد داشتند، خطر جنگ و افزایش تحریم‌ها نیز وجود داشت که باعث افزایش نرخ دلار و طلا هم شد و تقریبا در طول شش ماه گذشته، طلا نزدیک به ۱۰۰ درصد رشد داشت، اما فعلا با این خبر نرخ دلار و طلا حدود ۷ تا ۱۰ درصد افت داشته است.

طلا در زمان تنش تبدیل به دارایی امن می‌شود

این کارشناس حوزه اقتصادی افزود: علاوه بر دلار، اونس جهانی طلا هم رشد کرده است و معمولا طلا در زمان تنش تبدیل به دارایی امن می‌شود. مخصوصا در ایران که دلار، اونس جهانی و تورم همسو با ریسک‌های سیاسی رشد می‌کنند. مشایخی تصریح کرد: حال با شروع مذاکرات، به نظر می‌رسد حباب طلا کم‌کم در حال تخلیه شدن است و قیمت‌ها به تعادل خواهند رسید که در بازار ارز هم احتمالا به همین شکل باشد. در بازار بورس نیز درروز گذشته شاهد افزایش حدود ۵۰ هزار واحدی شاخص‌ها بودیم که اگر محدودیت ۳ درصدی نبود شاید تا ۱۰۰ هزار واحد هم بالا می‌رفت و بازار سرمایه واقعا پتانسیل رشد بیشتر را هم دارد، این در حالی است که در این مدت از همه بازار‌ها جا مانده بود و بیشترین تاثیر منفی را از فضا‌های سیاسی گرفته بود. حال که امید به کاهش ریسک‌ها به وجود آمده است، به نظر می‌رسد رشد خوبی داشته باشد. این کارشناس اقتصادی در مورد مسکن نیز خاطرنشان کرد: بازار مسکن تا حدودی مبهم است، چراکه در طول دو سال اخیر تقریبا حبابش تخلیه شده و امروز در رکود قیمتی و معاملاتی گیر افتاده و حتی با وجود آنکه نرخ دلار رشد داشته، مسکن چندان رشدی نداشته است.

او در خاتمه گفت: همه در انتظار روز شنبه هستند که اولین دور مذاکرات شروع می‌شود و باید واکنش بازار‌ها را پس از آن مورد ارزیابی قرار داد.