آیا ایران با اسنپ بک مواجه خواهد شد؟/ مکانیسم ماشه علیه ایران فعال می‌شود؟

اقتصاد ۲۴- ایران به طور بالقوه با بازگشت همه تحریم های سازمان ملل که به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با قدرت‌های جهانی لغو شده بود، مواجه است. به عنوان بخشی از برجام، سازوکاری به نام "اسنپ بک" یا "مکانیسم ماشه" معرفی شده که به هر کشور امضا کننده آن توافق نامه اجازه می‌دهد در صورتی که مشکوک به عدم پایبندی ایران به تعهدات خود نسبت به مفاد برجام بود برای فعال کردن آن مکانیسم اقدام کند.

روند و چگونگی عملکرد مکانیسم ماشه

در صورت تصمیم گیری برای فعال کردن مکانیسم ماشه شرکت کنندگان در آن فرایند می‌توانند روندی را آغاز کنند که به طور خودکار ظرف مدت چند هفته منجر به اعمال مجدد تمام تحریم‌های سازمان مال متحد علیه ایران خواهد شد. هم چنین، برجام مانع از وتوی هر کشور دیگر امضا کننده آن توافق در مورد فعال سازی بازگشت فوری مکانیسم ماشه خواهد شد، مکانیسمی که برای ده سال اجرا می‌شود. بازگرداندن کامل تمام تحریم‌های بین المللی ضربه سختی به ایران وارد می‌کند.

بازگشت تمام تحریم‌های سازمان ملل متحد؛ تهدیدی برای اقتصاد گرفتار مشکلات عدیده ایران 

طبق قوانین بین المللی، تحریم‌های سازمان ملل برای همه کشور‌های عضو سازمان ملل الزام آور خواهند بود. این تحریم‌ها در اصل نه تنها بخش نفت و انرژی ایران بلکه حوزه‌هایی مانند بانک، بیمه و حمل و نقل را نیز هدف قرار داده‌اند. اقتصاد ایران در صورت اعمال مجدد تمامی تحریم‌ها به ویژه در زمینه صادرات نفت، سرمایه‌گذاری بین‌المللی و دسترسی به سیستم مالی جهانی، ضربه شدیدی را متحمل خواهد شد. تهران پیش‌تر تهدید کرده بود که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه اقدامات متقابل قاطعانه‌ای را انجام خواهد داد.

"مجید تخت روانچی" معاون وزیر امور خارجه ایران در دسامبر ۲۰۲۴ میلادی گفته بود: "یکی از اقدامات تلافی جویانه تهران می‌تواند خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی (ان پی تی) باشد. "عباس عراقچی" وزیر امور خارجه نیز هشدار داده بود که ایران می‌تواند در موضع خود در مورد این که آیا این کشور باید به تسلیحات هسته‌ای دست یابد یا خیر تجدیدنظر کند. عراقچی گفته بود: "اگرچه جمهوری اسلامی دانش لازم برای تولید تسلیحات هسته‌ای را در اختیار دارد، اما تاکنون از توسعه آن خودداری ورزیده است. ایران بار‌ها تاکید کرده که صنعت هسته‌ای آن کشور صرفا به منظور استفاده برای مصارف غیرنظامی است".

بیشتر بخوانید:  آیا می‌توان به نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا امیدوار بود؟/ استراتژی ترامپ در قبال تهران؛ چند هویج و یک چماق بزرگ؟

برجام؛ یک توافق شکست خورده 

تهران ده سال پیش پس از مذاکرات طولانی و پردردسر با پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده به علاوه آلمان) که مجموعا به عنوان گروه ۱+۵ شناخت می‌شوند، با توافق هسته‌ای موافقت کرد. اتحادیه اروپا نیز در آن مذاکرات شرکت داشت. هدف از آن توافق، محدود کردن برنامه هسته‌ای تهران و قرار دادن آن تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود. در عوض، تحریم‌های سازمان ملل متحد لغو می‌شد و ایران از نظر اقتصادی و سیاسی بار دیگر می‌توانست در نظام بین المللی ادغام شود. با این وجود، آن طرح با شکست مواجه شد.

"دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا در دوره نخست ریاست جمهوری خود در ماه مه ۲۰۱۸ میلادی به طور یکجانبه آمریکا را از برجام خارج ساخت و اعلام کرد که خواستار توافقی بهتر است. سپس ترامپ با اعمال تحریم‌های یکجانبه و تهدید شرکت‌های خارجی در صورت ادامه تجارت با تهران، استراتژی "فشار حداکثری" را علیه ایران اعمال کرد. تهران در پاسخ به آن به تدریج از تعهدات هسته‌ای خود دور شد و در زمینه غنی سازی اورانیوم با غلظت پایین از محدودیت‌های برجام فراتر رفت. هم چنین، ایران غنی سازی اورانیوم با غلظت بالاتر را نیز آغاز کرد. ایالات متحده قصد داشت مکانیسم ماشه را در ماه آوریل ۲۰۲۰ میلادی فعال کند. با این وجود، سایر اعضای گروه ۱+۵ با آن اقدام مخالف کرده و اعلام کردند که واشنگتن نمی‌تواند به طور یکجانبه آن سازوکار را اجرا کند، زیرا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ خارج شده است.

آیا قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل نقض شده است؟

به گفته کارشناسان مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران با سرمایه گذاری تهران بر روی سانتریفیوژ‌های جدید برای غنی سازی اورانیوم و افزایش نگرانی‌ها درباره احتمال ساخت بمب هسته‌ای از سوی تهران تشدید شده است. تهران همزمان برنامه موشکی خود را پیش می‌برد و زرادخانه موشکی خود را که ظاهرا شامل موشک‌های دوربرد نیز می‌شود شکل داده است.

ایران کماکان به طور رسمی این موضوع را اعلام کرده که تلاشی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای نداشته و برنامه موشکی خود را صرفا دفاعی توصیف می‌کند. با این وجود، چندین کشور مدعی شده‌اند که تهران با ساخت موشک‌های بالستیک، قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل را نقض کرده است.

این قطعنامه که در جولای ۲۰۱۵ میلادی به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای به تصویب رسید صراحتا از ایران می‌خواهد که هیچ فعالیتی را در رابطه با موشک‌های بالستیک که بتواند به عنوان سامانه‌های حمل سلاح هسته‌ای طراحی شود، انجام ندهد. مکانیسم ماشه نیز بخشی از آن قطعنامه است که پس از ده سال در تاریخ ۱۸ اکتبر منقضی خواهد شد.

منبع: بخش انگلیسی شبکه خبری آلمانی "دویچه وله"