آیا ترامپ علیه ایران وارد جنگ خواهد شد؟؛ کارشناسان پاسخ می‌دهند/ به این دلیل شانس بالایی برای مصالحه وجود دارد

اقتصاد ۲۴- "صلاح نصراوی" کارشناس مسائل خاورمیانه در یاداشت تازه‌ای در روزنامه مصری "الاهرام" با اشاره به نگرانی کشور‌های منطقه درباره آغاز جنگ احتمالی بین ایران و آمریکا می‌نویسد: "کشمکش بین "دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا و ایران بی وقفه ادامه دارد و خطرات در خاورمیانه را افزایش می‌دهد و ترس از درگیری گسترده‌تر را تشدید کرده است. تنش‌ها از زمان بازگشت ترامپ به قدرت در ماه ژانویه افزایش یافته است و دولت او فشار بر ایران را برای جلوگیری از دستیابی به سلاح هسته‌ای افزایش داده و آن کشور را تحت فشار قرار داده تا حمایت خود از نیرو‌های نیابتی در منطقه را قطع کند. بحران در هفته‌های اخیر زمانی به اوج خود رسید که ترامپ ایران را تهدید به بمباران کرد و رهبر ایران نسبت به "پاسخ قوی" در صورت حمله آمریکا به ایران هشدار دادند. فراتر از لفاظی ها، هر دو طرف قدرت خود را با نمایشی از آمادگی‌ای نظامی به رخ یکدیگر کشیدند که هدف از آن نشان دادن سرپیچی از خواسته یکدیگر یا تقویت بازدارندگی بود".

اقدام نظامی؛ یک قمار استراتژیک خطرناک

او در ادامه می‌نویسد: "با این وجود، آیا هر یک از طرفین در موقعیتی هستند که به اهداف اعلام شده خود از طریق نیروی نظامی دست یابند؟ این یک قمار استراتژیک خطرناک است که هر دو طرف باید حین بازی قدرت در نظر بگیرند. اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ با دوره‌ای خاص در روابط ایالات متحده با تهران همراه بود و او به طور یکجانبه ایالات متحده را از توافق هسته‌ای مهم بین ایران و قدرت‌های جهانی خارج کرد. هم چنین، ترامپ به‌طور یکجانبه تحریم‌های اقتصادی شدیدتری را علیه ایران اعمال کرد و بخش‌های انرژی، تجارت و مالی این کشور را دچار مشکل کرده بود. او دستور حمله‌ای را صادر کرد که در ژانویه ۲۰۲۰ میلادی در جریان آن ژنرال "قاسم سلیمانی" در بغداد ترور شد. ایران با افزایش تاسیسات هسته‌ای خود و افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده تا سطح نزدیک به درجه غلظت مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای به اقدام تلافی جویانه متقابل پرداخت. هم چنین، ایران حمایت خود را از گروه‌های شبه نظامی فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی و شبه نظامیان شیعه در سراسر خاورمیانه افزایش داد".

اهداف ترامپ در مورد ایران فراتر از برنامه هسته‌ای هستند

این کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد اهداف ترامپ در قبال ایران می‌نویسد: "ترامپ از زمان روی کار آمدن مجددش در ماه ژانویه به شدت به ایران حمله لفظی کرده و منتقد سیاست‌های منطقه‌ای ایران است چرا که این سیاست‌های تهران علیه اسرائیل هستند. طی سه ماه گذشته ترامپ ایران را تحت فشار قرار داده تا از طریق مذاکرات مستقیم به توافق جدیدی با واشنگتن در مورد برنامه هسته‌ای خود دست یابد. هم چنین، ترامپ امیدوار است که تهران به چارچوب سیاسی مدنظر او در قبال خاورمیانه تن دهد که اولویت‌بندی امنیت اسرائیل را شامل می‌شود و در سطح گسترده‌تر شامل عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با اسرائیل چیزی شبیه "توافق ابراهیم" است که او برای حصول آن بین اسرائیل و چندین کشور عربی در سال ۲۰۱۸ میانجی‌گری کرد.

از سوی دیگر، ایران مذاکره مستقیم با دولت ترامپ را به دلیل عدم اعتماد به رئیس جمهور آمریکا و ترس از نقض عهد در غیاب بازیگری ثالث و فقدان تضمین‌های قراردادی رد کرده است. ترامپ برای تعدیل رد مذاکرات پیشنهادی از سوی ایران، سندی را در ۴ فوریه امضا کرد که حاکی از اعمال "فشار حداکثری" علیه ایران به منظور تشدید چالش‌های اقتصادی ایران و تشدید مخالفت‌های داخلی داشت. در نتیجه، او سیاست خصمانه اولین دوره ریاست‌جمهوری خود علیه ایران را احیا کرد. با شروع زمزمه‌ها درباره احتمال درگیری خطرناک، ترامپ به صراحت اعلام کرد که در صورتی که تهران از دستیابی به توافق با واشنگتن در مورد برنامه هسته‌ای خود خودداری ورزد اقدام نظامی علیه ایران یک امکان واقعی است".

بیشتر بخوانید:  گزارش نشریه غربی از نظرات مردم کوچه و بازار تهران درباره تأثیر ترامپ بر اقتصاد ایران/ نگاه حسرت‌آمیز ایرانیان به اقتصاد همسایگان شریک آمریکا

پرسش‌های بی پاسخ درباره احتمال اقدام نظامی آمریکا علیه ایران 

نصراوی در ادامه با اشاره به اینکه در میانه تشدید تنش میان ایران و آمریکا چند سوال مهم مطرح می‌شود، می‌نویسد:"یکی از پرسش‌ها آن است که آیا ایالات متحده به تنهایی به ایران حمله خواهد کرد، آیا اسرائیل و ایالات متحده همراه با یکدیگر به آن کشور حمله خواهند کرد، آیا ایران با حمله به متحدان ایالات متحده در خلیج فارس که میزبان پایگاه‌های ایالات متحده هستند به اقدام تلافی جویانه مبادرت خواهد ورزید، آیا نیرو‌های نیابتی ایران در منطقه در یک رویارویی گسترده‌تر شرکت خواهند کرد و آیا دیپلماسی در اولویت باقی خواهد ماند. افزایش استقرار نیرو‌ها و تجهیزات نظامی ایالات متحده در اقیانوس هند و منطقه جایی که ایالات متحده در حال حاضر حدود ۵۰۰۰۰ نیرو در آنجا مستقر کرده ممکن است نشان دهنده جدی بودن تهدیدات ترامپ مبنی بر اقدام نظامی علیه ایران باشد.

پنتاگون نیرو‌ها و تجهیزات هوایی بیش تری را در منطقه مستقر کرده و دو ناو هواپیمابر آمریکایی به نام‌های "ترومن" و "وینسون" در منطقه باقی مانده‌اند. بمب افکن‌های رادارگریز بی-۲ به پایگاه نظامی دیه گو گارسیا آمریکا در اقیانوس هند اعزام شده‌اند. در صورت هدف حمله قرار گرفتن ایران، مقام‌های ایرانی ممکن است تولید اورانیوم بسیار غنی شده را به عنوان نشانه‌ای از سرپیچی از دولت ترامپ در دستور کار قرار دهد. در نشانه دیگری از سرپیچی، "علی لاریجانی" مشاور ارشد رهبر انقلاب هشدار داده که ممکن است فتوای ایشان مبنی بر جایز نبودن تولید سلاح هسته‌ای در صورت مورد تعرض قرار گرفتن ایران لغو شود و نظر ایشان تغییر کند. در نتیجه، بسیاری از ناظران بر این باورند که در صورت شکست مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای تهران رویارویی نظامی با ایران تقریبا اجتناب ناپذیر خواهد بود".

پیامد‌های جنگ ایران و آمریکا وحشتناک خواهد بود

این کارشناس مسائل خاورمیانه در بخش پایانی یادداشت خود درباره پیامد‌های جنگ ایران و آمریکا می‌نویسد:" پیامد‌های حمله نظامی به ایران وحشتناک خواهد بود چرا که مطمئنا خاورمیانه را بی‌ثبات می‌کند و تاثیرات عمیقی بر استراتژی متحدان ایالات متحده در خلیج فارس و پویایی‌های منطقه‌ای گسترده‌تر خواهد داشت. نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارند مبنی بر آن که گروه‌های شیعه مورد حمایت ایران در سراسر منطقه می‌توانند به طور فعال در هر رویارویی نظامی با هدف قرار دادن منافع ایالات متحده در صورت وقوع جنگ گسترده‌تر شرکت کنند. یک جنگ گسترده‌تر می‌تواند منجر به واکنش‌های فرقه‌ای در سراسر منطقه شود، زیرا شکاف شیعه و سنی پس از حملات اسرائیل علیه حزب شیعه حزب‌الله در لبنان، سقوط حکومت تحت تسلط علوی‌ها به ریاست "بشار اسد" در سوریه و یورش آمریکا علیه انصارالله مورد حمایت ایران در یمن در حال بدتر شدن است. تشدید تنش نظامی در خلیج فارس می‌تواند جریان جهانی انرژی را مختل کند و تاثیرات جدی بر اقتصاد جهانی بگذارد که از تصمیم ترامپ برای اعمال تعرفه بر شرکای تجاری آمریکا به شدت آسیب دیده است".

چرا شانس قابل توجهی برای مصالحه وجود دارد؟

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه با اشاره به این که در پس زمینه تشدید تنش بین تهران و واشنگتن امکان مصالحه وجود دارد، می‌نویسد:"در این مرحله به نظر می‌رسد به جرات بتوان گفت که هیچ یک از طرفین در موقعیتی نیستند که از طریق نیروی نظامی به اهداف اعلام شده خود دست یابند. این بدان معناست که شانس قابل توجهی وجود دارد که آنان بتوانند به مصالحه‌ای دست یابند که به بن بست پایان دهد. تهدید‌های ترامپ علیه ایران به عنوان یک نشانه خوشایند در اسرائیل تلقی شده، زیرا هرگونه حمله به ایران آن کشور را تضعیف کرده و بی ثباتی را گسترش می‌دهد. اسرائیل در حال بررسی اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران بوده است، اما یکی از ملاحظات اصلی در برابر چنین اقدامی نگرانی ایالات متحده از پیامد‌های احتمالی آن اقدام بوده است".

 

چرا مذاکره با ایران و نه بمباران آن کشور گزینه مناسب است؟

"پل ایتون" ژنرال بازنشسته آمریکایی نیز در یادداشتی در نشریه "نیوزویک" با اشاره به این که در شرایط فعلی مذاکره با ایران بهترین گزینه ممکن است به چرایی استدلال خود در این باره پرداخته است.

این نظامی ارشد سابق آمریکایی می‌نویسد: "ایران یک بار در دوره دوم ریاست جمهوری "باراک اوباما" با ایالات متحده و متحدانش موافقت کرده بود. آن توافق ایران را از بلندپروازی‌های هسته‌ای اش دور می‌کرد و برنامه هسته‌ای آن کشور را تحت نظارت بازرسان بین‌المللی نگه می‌داشت. ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود آن توافق را لغو کرد و ایالات متحده را از آن خارج ساخت و به ایران اجازه داد تا برنامه اتمی خود را تشدید کند. ترامپ به دروغ مدعی شد که می‌تواند به توافق بهتری با ایران دست یابد. او هرگز این کار را نکرد و "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا نتوانست ایرانی‌ها را به رعایت مفاد برجام متقاعد کند. اگر ترامپ آمریکا را از برجام خارج نمی‌ساخت ما در موقعیت فعلی قرار نمی‌گرفتیم. با این وجود، توافق دیگری با ایران و اجتناب از درگیری به نفع آمریکا و کل جهان است.

شعار‌های ترامپ و انتقال تجهیزات نظامی برای تحت فشار قرار دادن ایران به منظور آمدن پای میز مذاکره طراحی شده‌اند. با این وجود، بلوف زدن از سوی آمریکا خطر تضعیف این کشور برای ایجاد اهرم فشار در نقاط دیگر جهان را به همراه خواهد داشت. ایران می‌تواند به گرینلند، کانال پاناما، مکزیک و جا‌های دیگر نگاه کند تا پوچی تهدیدات نظامی ترامپ را درک کند. حتی اگر ترامپ واقعا بخواهد تهدید نظامی را در قبال ایران عملی کند این وظیفه وزارت دفاع آمریکا است که گزینه‌های نظامی قابل قبولی را که شامل ارزیابی‌های واقعی ریسک می‌شود، در اختیار او قرار دهد. با این وجود، با توجه به اینکه غنی‌سازی اورانیوم ایران در آستانه تبدیل به درجه ساخت سلاح هسته‌ای، برنامه هسته‌ای آن کشور به احتمال زیاد بسیار دورتر از آن است که تنها از طریق اقدامات نظامی به عقب برگردد. دیپلماسی تنها راه بلندمدت برای مدیریت برنامه هسته‌ای ایران است. به جای کشاندن ایران پای میز مذاکره حملات علیه ایران احتمالا آن کشور را به اقدام تلافی جویانه علیه نیرو‌ها و منافع آمریکا در منطقه سوق می‌دهد".

بیشتر بخوانید:  ۶ فرصت و دلیل که نشان می‌دهند توافق ایران و آمریکا امکانپذیر است/ ۳ سناریوی محتمل در چشم انداز مذاکرات دو کشور

شمشیر بازی ترامپ با ایران نمونه دیگری از بی نظم و فاقد تمرکز بودن اوست

این نظامی ارشد آمریکایی که بیش از سه دهه در ارتش آن کشور از جمله در ماموریت‌های رزمی در عراق، بوسنی و سومالی فعالیت داشته است، می‌افزاید: "دولت ترامپ سر و صدای زیادی در مورد تغییر تمرکز دفاعی ما به سمت چین و منطقه هند و اقیانوس آرام به راه انداخته است. شروع جنگ با ایران و به‌طور بالقوه به راه انداختن آتش‌سوزی منطقه‌ای، حجم عظیمی از منابع را از این تلاش دور خواهد کرد. برخی در دولت ترامپ استدلال خواهند کرد که این موضوع فقط در مورد سلاح‌های هسته‌ای نیست بلکه در مورد فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز است. واقعیت، اما آن است که از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی به این سو، حملات حماس و نیرو‌های نیابتی ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. ترامپ در هفته جاری در جریان یک گفتگوی مطبوعاتی با "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل همگان را به شگفتی واداشت و اعلام کرد که آمریکا و ایران در حال مذاکره مستقیم هستند. اگر این طور باشد، این خبر خوشایندی است. با این وجود، همزمان رسانه‌ها اعلام کردند که ترامپ بار دیگر از بمباران به عنوان جایگزینی برای توافق یاد کرد. ترامپ به جای تهدید به بمباران و جنگ و حذف تمرکز ارتش آمریکا از اقیانوس هند و اقیانوس آرام، باید بر روی دیپلماسی تمرکز کند، مگر آن که آماده باشد جنگ پرهزینه‌ای با ایران دستاورد اصلی او در آستانه انتخابات میان دوره‌ای ۲۰۲۶ باشد"!

 

اختلاف نظر میان ترامپ و نتانیاهو آشکار است

در همین حال، "ولی نصر" استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز در گفت‌و‌گو با رسانه آمریکایی "یو اس نیوز" درباره چشم انداز مذاکرات ایران و آمریکا با اشاره به اینکه روابط تهران و واشنگتن ارتباط زیادی با امنیت اسرائیل دارد، می‌گوید: "بنیامین نتانیاهو" نخست‌وزیر اسرائیل نیز به شدت از توافق حاصل شده در دوره اوباما انتقاد می‌کرد. این واقعیت که ترامپ در هفته جاری آغاز گفت‌و‌گو‌های جدید با ایران را در حالی که درست در کنار نتانیاهو بود اعلام کرد نشانه‌های خاص خود را داشت. در صورت پیشرفت مذاکرات، چالش‌هایی وجود خواهند داشت. از آنجایی که ترامپ تقریبا می‌خواهد توافقی سرسختانه‌تر از توافق اوباما را با ایران داشته باشد موضوع برنامه موشکی ایران و نیرو‌های نیابتی مانند حماس و حزب الله نقش مهمی در این مذاکرات خواهند داشت. مانند دولت ترامپ که مذاکرات غیر مستقیم بین روسیه و اوکراین را تسهیل می‌کند، تعامل مجدد ایالات متحده با ایران به عنوان "ابتکارعمل بزرگ دیپلماتیک" بعدی رئیس‌جمهور آمریکا عمل می‌کند و موفقیت یا شکست آن حائز اهمیت است." 

نصر می‌افزاید: "این دور از گفت‌و‌گو‌ها یک آزمایش بزرگ برای "استیو ویتکاف" فرستاده ویژه ترامپ است که ظاهرا رهبری هیئت مذاکره کننده آمریکایی را بر عهده خواهد داشت، اما دانش هسته‌ای شناخته شده‌ای ندارد. این هم چنین آزمونی برای ایران است که اقتصادش پیش‌تر توسط تحریم‌ها آسیب دیده و با چشم‌انداز اقدامات بین‌المللی درباره بازگشت "مکانیسم ماشه" مواجه است. این گفت‌و‌گو‌ها شواهدی را ارائه می‌دهند که نشان دهنده آن است که ترامپ ترجیح می‌دهد راه حل دیپلماتیک با ایران را دنبال کند، در حالی که اسرائیل برای اقدام نظامی فشار می‌آورد. اگر مذاکرات به نتیجه برسد، به معنای تنش‌زدایی بزرگ در خاورمیانه خواهد بود و به دولت آمریکا اجازه می‌دهد بر روی مسئله چین و مسائل داخلی تمرکز کند. اگر مذاکرات با شکست همراه شود شروع جنگ را شاهد خواهیم بود و خاورمیانه برای مدت زمان نامعلومی گرفتار خواهد شد. آن وضعیت خطرات بسیار زیادی برای ترامپ، برای ریاست جمهوری او و برای ایالات متحده به همراه خواهد داشت و همه چیز را از تعرفه‌ها گرفته تا مسائل داخلی را تحت الشعاع قرار داده و پویایی همه چیز را تغییر خواهد داد".

منبع: نیوزویک، الاهرام، یو اس نیوز