نوروز تلخ تورلیدرها

اقتصاد۲۴- کاهش سفر با تور، شرایط کسانی را که در این بخش از زنجیره گردشگری حضور دارند، تحت‌تاثیر خود قرار داده است. به عنوان مثال راهنمایان گردشگری یا تورلیدر‌ها در سال‌های اخیر با کاهش سفر مردم به‌ویژه با تور، دچار مشکل جدی شده‌اند. این موضوع بار دیگر در تعطیلات سال نو ۱۴۰۴ خود را نشان داد. به علاوه برخی ادارات کل گردشگری در استان‌های مختلف تصمیم گرفتند که از خدمات راهنمایان گردشگری استفاده نکنند. مجموع این دو عامل سبب شد شاهد نوروزی تلخ برای تورلیدر‌ها باشیم.

محسن حاجی‌سعید رئیس هیات‌مدیره تشکل حرفه‌ای راهنمایان گردشگری به «دنیای‌اقتصاد» درباره شرایط راهنمایان گردشگری می‌گوید: برای همه فعالان گردشگری موضوع شرایط اقتصادی مردم ملموس است و می‌دانیم سفر برای گروه بزرگی از مسافران با کاهش هزینه از طریق چادرخوابی و خانه اقوام و اقامت در مدارس در نوروز ۱۴۰۴ امکان‌پذیر شد. تنها حدود ۱۰‌درصد از کسانی که سفر کردند از خدمات تور‌ها و اقامت‌های رسمی بهره گرفتند که شکل حداقلی استفاده از زنجیره‌های تامین گردشگری بود.

به گفته این فعال حوزه توریسم، انجمن‌های راهنمایان گردشگری در استان‌های مختلف پیش از آغاز تعطیلات سال نو مجموعه کارگاه‌هایی را برای آموزش تورلیدرها، به‌روزرسانی اطلاعات و... برگزار کردند. او اضافه می‌کند: همچنین در این بازه زمانی قرارداد‌هایی با ادارات کل میراث فرهنگی و گردشگری در استان‌های مختلف بسته شد، اما شاهد بودیم که برخی ادارات کل تصمیم گرفتند از خدمات این گروه در نوروز ۱۴۰۴ استفاده نکنند.

او با اشاره به اینکه در استان‌هایی مانند فارس، اصفهان و یزد، ادارات کل میراث فرهنگی و گردشگری همکاری خوبی با راهنمایان گردشگری داشتند، می‌گوید: استقرار راهنمایان در بنا‌های تاریخی ضروری است، بدون حضور آنها هم امکان آسیب رساندن به بنا‌ها وجود دارد و هم شناخت بازدیدکنندگان و گردشگران به حداقل می‌رسد.

متاسفانه در تعطیلات سال شاهد بودیم در برخی استان‌ها نه راهنما حضور داشت و نه نظارت و برخوردی با تور‌های غیرمجاز صورت می‌گرفت. در مقابل در این استان‌ها مدیران اعلام کردند که از راهنمایان افتخاری کمک گرفته‌اند در حالی که این گروه خدمات استاندارد ارائه نمی‌دادند و حرفه‌ای نبودند.

حاجی‌سعید اضافه می‌کند: استقرار افرادی به اسم راهنمایان افتخاری که فاقد کارت راهنمای گردشگری هستند و تسلط و سواد کافی در این حوزه ندارند، باعث مشکلاتی در برخی بنا‌ها و سایت‌های تاریخی شد.

به گفته این فعال حوزه توریسم، برخی مدیران دلیل استفاده از راهنمایان افتخاری را نداشتن بودجه عنوان کردند. حاجی‌سعید می‌گوید: اگر قرار است توسعه گردشگری در ایران اتفاق بیفتد باید در تمام ابعاد آن باشد. استفاده نکردن از راهنمای گردشگری باعث گسسته شدن زنجیره توریسم و پایین آمدن کیفیت خدمات می‌شود. یک ماه قبل از عید مدیران کل میراث فرهنگی و گردشگری قول دادند که راهنمایان را در سایت‌ها و بنا‌های تاریخی مستقر می‌کنند. چند روز مانده به عید ۱۴۰۴ گروهی از آنها بحث کمبود بودجه را مطرح کردند. در آستانه نوروز بار دیگر خواستار استفاده از خدمات راهنمایان شدند و در نوروز مطرح کردند که هزینه این خدمات را پس از تعطیلات پرداخت می‌کنند. چنین شیوه و برخوردی باعث ناامید کردن تورلیدر‌ها و سخت شدن کار روسای انجمن‌های راهنمایان گردشگری در استان‌های مختلف می‌شود.

او خواستار تخصیص بودجه مشخص برای خدمات راهنمایان شده و اضافه می‌کند: خدمات تورلیدر‌ها می‌تواند به تجربه مطلوب سفر منجر شود و در مقابل هر گونه اختلالی در این بخش، عملکرد مدیران را زیر سوال می‌برد.

حاجی‌سعید همچنین به رکود سفر در ایران اشاره کرده و می‌گوید: به واسطه کرونا و بحران‌های مختلف، دوره طولانی بیکاری را راهنمایان تجربه می‌کنند. در این بازه زمانی پنج تا شش‌ساله، برخی تورلیدر‌ها از این صنعت خارج و جذب ادارات و بخش خصوصی شده‌اند، البته ما هنوز داریم نفس می‌کشیم و هنوز موجودیت خود را به شکل کامل از دست نداده‌ایم.

او در آخر از متولی گردشگری بابت پیگیری بیمه راهنمایان گردشگری تشکر کرد و خواستار استقرار راهنمایان در استان‌های مختلف شد تا زنجیره توریسم گسسته نشود.

خروج راهنمایان از بازار گردشگری

مهدی گوهری راهنمای گردشگری از کاهش تور‌ها به‌ویژه برای آژانس‌های گردشگری کمتر شناخته‌شده خبر می‌دهد و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: با تورم و بالا رفتن هزینه‌های زندگی، سفر از سبد خانوار بخشی از مردم خارج شده است.

او می‌افزاید: هزینه سفر با افزایش قیمت هتل، اقامتگاه، اتوبوس و... بالا رفته که این موضوع در نوروز یعنی فصل داغ سفر رشد بیشتری هم دارد. همین موضوع سبب می‌شود، گروهی گزینه سفر آن هم با تور را در تعطیلات سال نو کنار بگذارند. این امر مشکلاتی را نه‌تنها برای صاحبان آژانس‌های توریستی بلکه برای راهنمایان گردشگری در نوروز ۱۴۰۴ ایجاد کرد. به گفته این فعال حوزه توریسم در ایران به واسطه نوساناتی که بازار توریسم دارد، به شغل راهنمای گردشگری نمی‌توان به شکل یک حرفه ثابت نگاه کرد. او توضیح می‌دهد: صنعت توریسم در کشورمان بالا و پایین‌های زیادی دارد.

توریست ورودی ما به شدت کاهش یافته و سرمایه‌گذاران نیز با توجه به بازار سفر یا به آن ورود نمی‌کنند یا از آن خارج می‌شوند. در این شرایط راهنمایان گردشگری که برای بیش از یک دهه در این حوزه بوده‌اند نیز ترجیح می‌دهند سراغ سایر مشاغل بروند.

او اضافه می‌کند: راهنمای گردشگری بودن یک کار حرفه‌ای است و نیاز به داشتن اطلاعات در حوزه‌های مختلف اعم از روان‌شناسی، تاریخ، طبیعت و مهارت ارتباط برقرار کردن با دیگران و مدیریت بحران دارد. اما به واسطه شرایطی که راهنمایان گردشگری در ایران دارند، به این حرفه به عنوان شغل دوم نگاه می‌کنند و همین امر کیفیت کار گروهی از آنها را کاهش می‌دهد.

به گفته گوهری، صنعت گردشگری در حال از دست دادن راهنمایان گردشگری حرفه‌ای است، زیرا نمی‌توانند در این بازار هزینه‌های خود را تامین کنند، آینده کاری ندارند، بیمه نیستند و.... او می‌گوید: مجموع این مشکلات باعث دلسردی راهنمایان گردشگری شده است. در پنج تا شش سال گذشته یعنی از سال ۹۸ تاکنون صنعت گردشگری بحران‌های مختلف مانند کرونا و... را داشت و شرایط هنوز به وضعیت قبل از آن برنگشته است. همین موضوع باعث شده با خروج راهنمایان باتجربه شاهد حضور کسانی باشیم که به صرف علاقه به سفر وارد حرفه راهنمایی گردشگری شده‌اند. این افراد تجربه لازم را ندارند و همین امر باعث می‌شود نتوانند به خوبی سفر را مدیریت کنند.

او می‌افزاید: در تعطیلات سال نو امسال شاهد بودیم برخی آژانس‌ها با مشکل نیروی باتجربه مواجه بودند و در مواردی تور‌ها بدون دستیار راهنما برگزار شد. همین امر مسوولیت سنگینی را به دوش راهنمای گردشگری می‌اندازد که باید یک سفر چند‌روزه را بدون کمک گرفتن مدیریت و بحران‌ها را به تنهایی مرتفع کند. 

بیشتر بخوانید: ارزان‌ترین سفر خارجی؛ ۳ پایه حقوق یک کارگر/ حذف سفر از سبد هزینه‌های خانوار

راهنمایان تور‌های ورودی در بحران

رسول فرمانی در بخش عملیات یک آژانس گردشگری فعالیت می‌کند، او به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ما چند دسته تور لیدر داریم، یکی از آنها راهنمایان گردشگری ورودی هستند. زندگی و معیشت این گروه به واسطه کاهش جدی ورود گردشگران خارجی به ایران دچار مشکل شده است. در دسته دوم تور‌های داخلی قرار می‌گیرند. به واسطه اینکه سفر به مناطق مختلف ایران همچنان رونق دارد، در این حوزه حداقل آژانس‌های گردشگری شناخته‌شده مشکل ویژه‌ای ندارند و راهنمایان گردشگری هم می‌توانند فعالیت کنند.

دسته سوم تور‌های خروجی هستند که با افزایش قیمت ارز دچار افت شده‌اند و به این ترتیب راهنمایان گردشگری در این بخش هم مشابه تور‌های ورودی دچار چالش شده‌اند، هر چند وضعیت آنها به دشواری دسته اول راهنمایان نیست. به گفته فرمانی ماهیت شغل تورلیدری فصلی و غیرثابت بودن است.

او می‌افزاید: در عین حال به واسطه مشکلاتی که در دوران کرونا ایجاد شد، شاهد خروج برخی راهنمایان گردشگری از این بازار بودیم، به شکلی که به این حرفه به عنوان شغل اصلی نگاه نکردند. البته با پایان یافتن کرونا تور‌ها اندکی رونق یافت و تورلیدر‌های جدید به بازار سفر اضافه شدند.

او با اشاره به اینکه توریسم ایران هنوز به شرایط پیش از کرونا بازنگشته است، ادامه می‌دهد: در موضوع راهنمایان گردشگری هم دچار افت کیفیت شده‌ایم. از این بازار تورلیدر‌هایی خارج شدند که یک دهه و بیش از آن، سابقه فعالیت داشتندو طبیعتا کیفیت کار کسی که تنها دو سال کار کرده با آنها قابل قیاس نیست.