سفر عراقچی پیش از راند دوم به روسیه

اقتصاد۲۴- عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، اواخر هفته جاری در راس هیاتی به مسکو سفر خواهد کرد. این سفر درحالی انجام می‌شود که قرار است دور دوم مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و امریکا به میزبانی مسقط از سر گرفته شود. ایران و ایالات‌متحده در هفته گذشته دور نخست این مذاکرات که در عمان برگزار شد را «مثبت» و «سازنده» ارزیابی کردند. دو طرف همچنین توافق کردند روز شنبه، ۳۰ فروردین (۱۹ آوریل) گفت‌و‌گو‌های خود را ادامه دهند. اگرچه گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که رم میزبان این گفت‌و‌گو‌ها خواهد بود، اما به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، همچنان مسقط میزبان رایزنی‌های غیرمستقیم تهران و واشنگتن باقی خواهد ماند.

 مقامات رسمی کشورمان اعلام کرده‌اند که عباس عراقچی در جریان سفر خود به مسکو با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، دیدار و گفت‌و‌گو خواهد کرد. به باور گروهی از ناظران، احتمالا بررسی جزییات دور نخست مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در دستورکار رایزنی‌های ایران و روسیه قرار دارد. همزمان با انتشار این گمانه‌زنی‌ها، اسماعیل بقایی اعلام کرد که سفر عراقچی به مسکو از پیش برنامه‌ریزی شده بود و بررسی تحولات اخیر در مسقط نیز در دستور کار طرفین قرار دارد.

پای مسکو به مسقط باز می‌شود؟

در همین رابطه، وب‌سایت الجزیره با اشاره به گمانه‌زنی‌های مطرح‌شده درباره آینده روابط ایران و ایالات‌متحده نوشت: پیش از آغاز رایزنی‌ها در عمان، مقامات امریکایی و متحدان غربی‌شان بار‌ها ایران را به تلاش برای ارتقای توانایی‌های هسته‌ای که به ادعای آنها ممکن است منجر به عبور از آستانه گریز هسته‌ای شود، متهم کردند. این اتهامات ادعایی، به ویژه پس از خروج امریکا از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۸ و در پی پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در سال‌های بعد، شدت گرفت. با این حال، تهران همواره تاکید کرده است که برنامه هسته‌ای‌اش کاملا صلح‌آمیز و در چارچوب تعهدات بین‌المللی دنبال می‌شود.

در چنین فضایی، به نظر می‌رسد که تلاش‌های دیپلماتیک برای حل و فصل اختلافات هسته‌ای و لغو تحریم‌ها ازسوی هر دو طرف، شتاب گرفته است. در این میان، روسیه به عنوان یکی از اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد و دارای حق وتو، طی سال‌های اخیر نقش مهمی در مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب ایفا کرده است. از سوی دیگر، مسکو نیز که یکی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بوده، در بحبوحه تحولات منطقه‌ای و تهدید‌های ادعایی دولت ترامپ علیه ایران، همواره از طرفین خواسته است که تمرکز خود را بر ادامه گفت‌و‌گو‌های دیپلماتیک حفظ کنند و از هرگونه اقدام تنش‌زا بپرهیزند. با این حال، سفر عراقچی به مسکو، آن‌هم پیش از آغاز دور دوم مذاکرات، در شرایطی صورت می‌گیرد که استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، پیش از برگزاری دور نخست این مذاکرات، در تاریخ ۲۳ فروردین، سفری به روسیه داشت. همچنین پیش از آغاز گفت‌و‌گو‌های تهران و واشنگتن، نشست سه‌جانبه مشورتی میان روسیه، ایران و چین در مسکو برگزار شده بود.

نگرانی اروپا از سرنوشت مذاکرات ایران و امریکا

همزمان گروهی از ناظران ضمن اشاره به ابراز نگرانی اتحادیه اروپا از روند مذاکرات اخیر میان ایران و امریکا، مدعی‌اند که متحدان اروپایی واشنگتن که در جریان بحران اوکراین توسط دولت ترامپ در حاشیه قرار گرفته‌اند، تلاش دارند در باب مساله ایران از تکرار چنین سرنوشتی جلوگیری کنند. از این رو وزیر امور خارجه فرانسه به تازگی تاکید کرده است که کشور‌های اروپایی با دقت روند مذاکرات ایران و امریکا را پیگیری خواهند کرد. او همچنین مدعی شد: «ما به همراه دوستان و شرکای بریتانیایی و آلمانی خود مراقب خواهیم بود تا اطمینان حاصل کنیم هرگونه توافق احتمالی میان ایران و امریکا با منافع امنیتی ما در‌خصوص برنامه هسته‌ای ایران هم‌راستا باشد.» شایان ذکر است که توافق برجام در سال ۲۰۱۵ میان ایران، ایالات‌متحده، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، بریتانیا و اتحادیه اروپا به امضا رسید.

پشت پرده سفر گروسی به تهران

همزمان با افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره جزییات دور دوم رایزنی‌های غیرمستقیم ایران و امریکا، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امروز چهارشنبه به تهران سفر خواهد کرد. گروسی در این سفر قرار است با عباس عراقچی و دیگر مقامات ارشد ایران دیدار کند. مدیرکل آژانس که آخرین بار در نوامبر ۲۰۲۴ به تهران سفر کرده بود، بار‌ها تاکید کرده است که استمرار همکاری و تعامل میان ایران و آژانس در شرایطی که راه‌حل‌های دیپلماتیک بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسند، حیاتی است. 

بیشتر بخوانیدچرا چشم‌انداز مذاکرات ایران و آمریکا مثبت است؟

در همین راستا نیز ناظران بر این باورند که سفر گروسی به تهران، یکی از سرنوشت‌سازترین سفر‌های مدیرکل آژانس در سال‌های اخیر است؛ چراکه می‌تواند مسیر توافق هسته‌ای ایران را تا حد زیادی تعیین کند. در این میان مساله کلیدی، گزارشی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید تهیه و منتشر کند و شورای حکام نیز در اجلاس بهاره خود، آن را بررسی خواهد کرد. گزارشی که به نظر می‌رسد می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر مذاکرات هسته‌ای ایران با امریکا ایفا کند.

سیگنال‌های مبهم از مسقط!

به ادعای الجزیره و برخی از رسانه‌های منطقه‌ای در آستانه برگزاری دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در مسقط، همچنان سیگنال‌های ضد و نقیضی از جانب طرفین مخابره می‌شود. در همین رابطه، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان بار دیگر بر برگزاری مذاکرات غیرمستقیم با امریکا در عمان تاکید کرد و گفت: مذاکرات مستقیم «موثر» و «مفید» نیستند. او همچنین تصریح کرد که محور اصلی گفت‌وگوها، موضوع برنامه هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌هاست و ایران هیچ مذاکره‌ای درباره سایر مسائل با طرف امریکایی انجام نخواهد داد. از سوی دیگر، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، ساعاتی پس از پایان دور نخست مذاکرات، در اظهاراتی مدعی شد که روند گفت‌و‌گو‌ها به خوبی پیش می‌رود. اما در اظهاراتی متفاوت وظاهرا پس از مشورت با مشاوران ارشد خود، مدعی شد که انتظار دارد تصمیم نهایی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران در اسرع وقت اتخاذ شود. رییس‌جمهور امریکا همچنین بار دیگر مدعی شد که در صورت عدم دستیابی به توافقی برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران، «اقدام نظامی» ادعایی محتمل خواهد بود.

همزمان، خبرگزاری رویترز به نقل از استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه ادعا کرد که امریکا به دنبال محدود کردن سطح غنی‌سازی اورانیوم ایران است و هدف آن برچیدن برنامه هسته‌ای این کشور نیست. به گفته ویتکاف، اولویت مذاکرات با ایران، ابتدا راستی‌آزمایی برنامه غنی‌سازی و سپس بررسی برنامه تسلیحاتی ادعایی است.

او در ادامه افزود: «اگر نتوانیم برنامه ایران را راستی‌آزمایی کنیم، ناچار خواهیم بود گزینه‌های دیگری را بررسی کنیم؛ گزینه‌هایی که احتمالا به نفع هیچ‌یک از طرفین نخواهد بود.»