تیغ دو لبه اصولگرایی؛ قاسمیان نماد شکاف در سیاست خارجی/ قاسمیان از سفارت‌ستیزی تا توهین در مدینه

اقتصاد۲۴-  حلقه گلی که بر گردنش بود، نمادی بود از دسته‌گل‌هایی که به آب داده است؛ حلقه گل بر گردن و در حلقه هواداران وارد فرودگاه بین المللی تهران شد تا خاتمه‌ای باشد بر حواشی روز‌های اخیرش؛ او «غلامرضا قاسمیان» است که در روز‌های اخیر بابت انتشار ویدئویی و بیان ادعا‌هایی علیه حاکمان عربستان و همچنین شهر‌های مکه و مدینه از سوی حکومت سعودی بازداشت شده بود.

او که در شهر مدینه این سخنان را بیان کرده بود، یکی دو روز بعد از انتشار گسترده سخنانش، توسط پلیس عربستان بازداشت شد و موجی از انتقاد را در میان افکار عمومی ایرانیان و البته مسئولان رده بالای ایران ایجاد کرد.

انتقاد‌ها از این بابت بود که سخنان این روحانی تندرو می‌توانست مانند تیری به روابط تازه ترمیم شده و در حال پیشرفت ایران و عربستان شلیک شود؛ تیری که با موضع‌گیری یکدست مقامات ارشد ایرانی در نقد سخنان این چهره جنجالی و شخصی دانستن مواضعش، به سنگ خورد؛ نهایتا با پیگیری‌های سفارت ایران در سعودی، وزارت خارجه و بعثه مقام معظم رهبری و با مساعدت مقامات عربستانی، او آزاد شد و از طریق دوبی به تهران بازگشت.

اما این روحانی جنجال آفرین کیست که سخنانش چنین تبعاتی به بار آورد؛ سخنانی که می‌توانست روابط تازه احیا شده‌ی تهران و ریاض بعد از ۸ سال را دوباره تحت‌الشعاع خود قرار دهد.

تحصیل در دانشگاه شریف چند سال پس از پایان جنگ

غلامرضا قاسمیان متولد سال ۱۳۵۲ در تهران است؛ در یک خانواده نسبتا پرجمعیت و البته مذهبی؛ برادرش «علیرضا» در جریان جنگ عراق علیه ایران به شهادت می‌رسد و آنطور که خودش روایت کرده، بعد از این واقعه، بار سنگینی بر دوش خود احساس کرده است.

جنگ تحمیلی سال ۱۳۶۷ و در ۱۵ سالگی قاسمیان به پایان رسید و او ۳ سال بعد که به ۱۸ سالگی رسید، توانست به دانشگاه صنعتی شریف راه یابد و در رشته عمران تحصیل کند. با پایان دوره لیسانس، عطای مهندسی را بر لقایش بخشید و راهی قم شد تا در دانشگاه این شهر و در مقطع کارشناسی ارشد، به تحصیل رشته فلسفه مشغول شود.

او در دوران دانشجویی همچنان با دبیرستان مفید، مدرسه‌ای که در آن تحصیل کرده در ارتباط بود؛ آنجا تدریس درس «بینش اسلامی» می‌کرد و با دانش‌آموزان ارتباط خوبی برقرار می‌کرد؛ چنان که وقتی دبیرستان اردو‌های جهادی راه‌اندازی کرد، قاسمیان پای ثابت این اردو‌ها بود.

بیشتر بخوانید:آزادی ۲ تبعه ایرانی از زندان‌های عربستان

او سال ۱۳۸۸ همراه با تعداد دیگری از روحانیون همفکر خود، حوزه علمیه‌ای با نام «مشکات» تاسیس کرد؛ او عضو هیات امنای این حوزه علمیه است؛ حوزه‌ای که دارای ۱۰ شعبه یا به عبارت دیگر ۱۰ مدرسه علمیه است که زیر نظر هسته مرکزی آن اداره می‌شود.

چند سال پیش مدیر یکی از مدارس مشکات در مصاحبه‌ای گفته بود «هدف کلیدی از ایجاد مجتمع حوزه‌ای صدر (مشکات) تحقق مطالبات مقام معظم رهبری در زمینه تحول در حوزه است».

و قرارگاه جهادی

قاسمیان در سال ۱۳۹۶ و در جریان انتخابات ریاست جمهوری، در حالی که محافظه‌کاران تا روز‌های پایانی تبلیغات انتخاباتی دو نامزد در رقابت‌ها داشتند، از میان ابراهیم رئیسی و محمدباقر قالیباف، او ترجیح داد که از شهردار وقت تهران یعنی قالیباف حمایت کند.

شاید روابط قرارگاه جهادی امام رضا (ع) که قاسمیان مسئول آن بود با شهرداری تهران که قالیباف در راس آن تکیه زده بود، بر این حمایت بی تاثیر نبوده باشد؛ روابطی که در زمان شهرداری قالیباف، با اعتراض برخی نمایندگان شورای شهر تهران رو‌به‌رو شده بود. اعتراضات نمایندگان از بابت واگذاری برخی مراکز به این قرارگاه بود که البته به گفته غلامرضا انصاری نماینده وقت شورای تهران، «با ترک تشریفات» انجام شده بود؛ مورد مدنظر انصاری، واگذاری مدیریت ۲۳ مرکز ترک اعتیاد بهاران به این قرارگاه بود.

قاسمیان سال ۱۳۹۷ بعد از اینکه قالیباف از شهرداری تهران رفته بود، در گفت‌وگویی تاکید داشت که این قرارگاه «ردیف بودجه» ندارد. بنا بر گفته این روحانی، «قرارگاه جهادی امام رضا (ع) یک مؤسسه مردم نهاد است که با استفاده از کمک‌های خیرین و برخی نهاد‌های حاکمیتی که می‌خواهند در این امر فعالیت کنند، اما راه و روش را نمی‌دانند، فعالیت می‌کند و سرمایه‌ها را برای سازندگی و ارائه خدمت به محرومان تسهیل می‌کند و از همین جا دست یاری به سوی خیرین دراز می‌کنیم».

او همچنین از اقدامات این قرارگاه در آنچه کارآفرینی خوانده، گفته است: «در یک سال و نیم اخیر با توجه به سخت بودن این فضا توانستیم در حوزه شیلات و تولید آبزیان اشتغال‌زایی کنیم که بسیار موفق و درآمدزا بود و درآمد حاصل از کار‌ها صرف توسعه همان فضا‌ها شد.

در حوزه شیلات و بسته بندی و صادرات محصولات دریایی ورود پیدا کردیم و زنان سرپرست خانوار و جوانان در این حوزه مشغول به کار شدند. همچنین در حوزه عسل و زنبورداری ورود کردیم که در این موضوع نیز موفق بودیم و عسل تولیدی یکی از بهترین عسل‌های موجود شناخته شد. پرورش آلوئه ورا را نیز تازه شروع شده که امیدواریم به نتیجه برسد، چون این محصول قدرت صادرات دارد.»

فهرست‌بند اصولگرایان

اما بیش از این فعالیت‌ها که قاسمیان مدعی انجام آنها شده، همکاری‌های آن قرارگاه با شهرداری تهران سوال برانگیز شده بود. سال ۱۳۹۸ و با فرارسیدن فصل انتخابات مجلس یازدهم، او در بستن فهرست انتخاباتی طیفی از اصولگرایان نقش آفرینی کرد؛ فهرستی که سرلیست آن محمدباقر قالیباف بود. نقش آفرینی قاسمیان به این شکل بود که او به انتخاب مجمع عمومی شورای ائتلاف اصولگرایان، جزو ۱۰ نفری بود که در «هیئت انتخاب کاندیدا‌های نهایی شورای ائتلاف اصولگرایان» عضو شدند.

بیشتر بخوانید:عکس/ اولین پیام قاسمیان در صفحه اجتماعی خودش

ایفای چنین نقشی نشاندهنده میزان نفوذ قاسمیان در میان طیف پرشماری از راست گرایان دارد. او در انتخابات ۱۴۰۳، اما وقتی باز هم قالیباف با یک رقیب دیگر یعنی سعید جلیلی در میدان حضور داشت، در چرخشی عجیب، با انتشار نوشتاری از سعید جلیلی حمایت کرد. او علاوه بر اعلام حمایت از جلیلی، از هواداران خود نیز خواست که به نامزد مدنظرش رای دهند.

ردپایی در حمله به کاروان حسن روحانی

اما قاسمیان به غیر از تحرکات سیاسی و چرخش در میدان سیاست، دستی هم بر اعتراضات دارد. سال ۱۳۹۲ که حسن روحانی از سفر به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل بازگشت، عده‌ای در اعتراض به گفت‌وگوی تلفنی ۲۰ دقیقه‌ای او و باراک اوباما همتای آمریکایی‌اش در هنگام ورود روحانی به مهرآباد دست به تجمع اعتراضی شدند و با پرتاب تخم مرغ، لنگه کفش و ... اعتراض خود را نشان دادند.

همان زمان وبسایت انصاف نیوز، گزارش داد که «در بین این ۴۰ نفر متعرض آقای روحانی، چهره‌هایی آشنایی از «حوزه مشکات» به چشم می‌خورد و نشان از ارتباط آنها با حمله به سفارت انگلیس و سیستماتیک بودن آن دارد.» او که از مخالفان سرسخت حسن روحانی به شمار می‌رود، از مدیران حوزه مشکات است.

سخنرانی برای مهاجمان به سفارت بریتانیا

این وبسایت در ادامه گزارش خود به خبری که سال ۱۳۹۰ از سوی وبسایت پارسینه منتشر شد اشاره کرده است؛ خبری که پس از حمله به سفارت بریتانیا در تهران و برهم خوردن روابط ایران و اروپا منتشر شده بود؛ در این خبر آمده «مراسمی در روز سه‌شنبه مورخ ۸ آذر ۱۳۹۰ مقابل سفارت انگلستان در سالروز شهادت استاد بزرگوار دکتر مجید شهریاری با حضور اتحادیه‌های دانشجویی برگزار شد.

در ابتدا چند تن از فعالان دانشجویی به نمایندگی از جمع دانشجویی و مردمی که در آنجا حاضر بودند به بیان سخنان خود پرداختند، سپس حجت‌الاسلام والمسلمین قاسمیان به سخنرانی پرداختند. پس از پایان سخنرانی ایشان تقریباً فشار حاضرین برای ورود به سفارت آغاز شد و موج اول دانشجویان وارد سفارت شدند و پرچم این کشور در سفارت پایین کشیده شد و پس از این اتفاق دانشجویان به ساختمان‌ها و اماکن سفارت وارد شدند».

سخنرانی برای مهاجمان به سفارت عربستان

اما این پایان کار قاسمیان در تحریک علیه سفارتخانه‌های خارجی نبود؛ سال ۱۴۰۲ وقتی قاسمیان در سخنانی عجیب، شلیک به هواپیمای اوکراینی را تقاص «عملیات فیک عین‌الاسد» دانست، جواد موگویی مستندساز اصولگرا، در متنی که در اکانت اینستاگرام خود منتشر کرد، قاسمیان را سخنران جماعت حمله کننده به سفارت عربستان پیش از آغاز حمله معرفی کرد.

درواقع به گفته موگویی او با سخنرانی خود مهاجمان را تحریک به حمله کرده است؛ «حجت الاسلام قاسمیان سخنران تجمع دانشجویی بود که منجر به حمله به سفارت انگلیس شد. (آذر ۹۰). حجت الاسلام قاسمیان سخنران هیئتی بود که بعد از سخنرانی آتشین دوگانه انقلابی‌گری-دیپلماسی راهی سفارت عربستان شدند و آن را به آتش کشیدند (دی ۹۴).»

موگویی در ادامه نوشته بود: «هر دو حادثه فوق، خسارت‌های فراوانی را به سیاست‌خارجه، امنیت‌ملی کشور و محور مقاومت در منطقه وارد کرد. حالا جناب قاسمیان برای بار سوم در یک دهه اخیر به میدان آمده و میدان‌دار تببین انقلابی‌گری و امنیت‌ملی شدند! آیا این سخنرانی‌ها در بزنگاه‌های تاریخی اتفاقی است؟! نهادی نمی‌خواهد پیگیر این رفتار‌های مبهم شود؟».

ماجرای حمله به سفارت سعودی و اشاره ظریف به روسیه

حمله به سفارت سعودی ۱۲ دی ماه ۱۳۹۴ پس از اعدام شیخ نمر روحانی شیعه و منتقد حکومت عربستان صورت گرفت. اما حمله به این سفارتخانه در بازه زمانی که انجام شده، مورد سوال و ابهام است.

بیشتر بخوانید: آزادی غلامرضا قاسمیان روحانی نزدیک به جلیلی توسط عربستان

کما اینکه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در فایل صوتی معروفش، درباره حمله به سفارت سعودی گفته بود: «حمله به سفارت عربستان به نظر من خیانت بود. چرا این حمله شکل گرفت؟ من اعتقاد دارم که از ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ (روز انعقاد برجام) تا روزی که برجام اجرایی شد حدود شش ماه، شما فقط کافیست اتفاقاتی که در طول این شش ماه رخ داده است را مرور کنید. آخرین آن حمله به سفارت سعودی و گرفتن دو کشتی آمریکایی بود ولی اولینش آنها نبود».

او این سخنان را در موضوع کارشکنی‌های روسیه علیه برجام گفته است. به عبارت دیگر از فحوای کلام ظریف می‌توان اینگونه برداشت کرد که روسیه پشت حمله به سفارت عربستان بوده است؛ ادعایی که کسی لااقل در رسانه‌ها پیگیر آن نشده است.

ممانعت از بحران‌سازی در روابط

حالا پس از ۱۰ سال که از حمله به سفارت سعودی و همچنین انعقاد برجام می‌گذرد، همان فردی که برای مهاجمان سخنرانی کرده بود، این بار در خاک عربستان به حکام و دو شهر مقدس مسلمانان توهین کرده است که با بازداشت سعودی‌ها رو‌به‌رو شد. گرچه این سخنان و بازداشت او، می‌توانست تبدیل به یک بحران در روابط دو کشور شود، اما با خویشتنداری طرفین و مساعدت سعودی‌ها، ماجرا فیصله پیدا کرد؛ ماجرایی که نزدیکان دولت قبل از آن دفاع می‌کنند و به مقامات می‌تازند که چرا از مواضع قاسمیان انتقاد کرده‌اید!

مشخص نیست اگر در دولت قبل چنین اتفاقی رخ می‌داد چه بر سر چینی بند زده روابط تهران و ریاض می‌آمد؛ اما سوال مهمتر این است؛ آیا اساسا چنین بحران‌آفرینی‌هایی در دولت‌های همسو با تندرو‌ها قابل رخ دادن است یا تنها در دولت‌هایی که درصدد تنش‌زدایی هستند، چنین رخداد‌هایی اتفاق می‌افتد؟ شاید هم می‌خواسته نشان دهد که اگر نمی‌توان به سفارتخانه حمله کرد، اما ویدئوی تحریک آمیز که می‌توان منتشر کرد!