تکه تکه کردن قرآن‌های تاریخی برای فروش/ گزارشی عجیب درباره فروش نسخ خطی قاجاری به‌صورت عمده در اینستاگرام + سند

اقتصاد۲۴- چندین برگ از نسخ خطی و قدیمی متعلق به دوره قاجار توسط یکی از پیج‌های کتابفروشی در اینستاگرام به‌صورت عمده به فروش گذاشته شد. این نخستین بار نیست که آثار و مواریث تاریخی ایران بدون نظارت دستگاه‌های متولی در فضا‌های مجازی به‌ویژه سایت دیوار و اینستاگرام در معرض فروش گذاشته می‌شود. نداشتن نظارت کافی روی چرخه خرید و فروش کتاب‌ها و نسخ خطی ایران سبب شد، کتاب‌ها و قرآن‌های تاریخی در نبود ساز و کار مشخص و قانونی طی سال‌های متمادی تکه تکه و برگ برگ شوند تا با مبلغ بیشتری فروخته شوند.

 چندین برگ از نسخ خطی متعلق به دوره قاجار که از آنها تحت‌عنوان مصالحه‌نامه‌های قاجاری نام برده می‌شود با عناوین سوپر کلکسیونی و مناسب دکور و گالری، به صورت عمده در یکی از پیج‌های اینستاگرام به فروش گذاشته شد.

این آگهی فروش درحالی توسط پیج اینستاگرام یک کتابفروشی در میدان انقلاب با هدف جذب مشتری به فروش گذاشته شد که کارشناسان میراث‌فرهنگی هیچ اطلاعی نسبت به اینکه این نسخ خطی از موزه‌ای خارج شده یا اینکه مربوط به مجموعه‌ای شخصی است، ندارند. برخی از کارشناسان با رصد این پیج اینستاگرام در طی سال‌های اخیر به ایلنا گفته‌اند که این صفحه در چند سال اخیر اسناد قاجاری و عکس‌های قدیمی زیادی را برای فروش گذاشته است.

«علی شکاری» نگارگر، مرمتگر و کارشناس نسخ خطی است. او در رابطه با وضعیت پیچیده فروش نسخ خطی، کتاب‌ها و قرآن‌های خطی در شبکه‌های مجازی به ایلنا اینطور می‌گوید: با توجه به اینکه کتاب‌های قدیمی و نسخ خطی جزو آثار زیر‌خاکی محسوب نمی‌شود، بسیاری از این آثار عموما خانوادگی و به‌صورت ارثیه نسل به نسل منتقل شده‌اند که فروش آنها هم قانونی بوده است. هر چند که آثار بیش از صدسال به‌لحاظ قانونی ممنوع است، اما باید توجه داشت که برخی دیگر از این آثار نیز متعلق به دوره تیموری و سلجوقی و حتی قدیمی‌تر از ۴۰۰ سال است که جزو میراث‌ملی کشور محسوب می‌شود و باید از خرید و فروش آنها جلوگیری کرد.

او گفت: در حال‌حاضر نسخ خطی قاجاری که در فضای مجازی به‌فروش گذاشته شده و از آن به‌عنوان مصالحه‌نامه نام برده شده بسیار زیاد است. تعداد این مصالحه‌نامه‌ها به‌قدری زیاد است که نمی‌توان این آثار را جمع‌آوری کرد. تا جایی که اطلاع دارم حتی جایی هم برای نگهداری از این آثار پیش‌بینی نشده است.

او در خصوص اینکه آیا فضایی برای خرید و فروش نسخ خطی به‌صورت قانونی وجود دارد تا مشخص شود فروشنده و خریدار چه کسانی هستند و نسخ خطی توسط چه کسانی نگهداری می‌شود ادامه داد: خیر چنین ساز و کاری وجود ندارد چراکه این فضا تاحدودی مافیایی است و از یک سو خریدار نمی‌خواهد کسی متوجه شود که به چه طریقی و چگونه این آثار را خریداری کرده است و با وجود آنکه این آثار در فضای مجازی آگهی می‌شود، اما خریدار و فروشنده گمنام هستند و به‌صورت شفاف مشخص نیست چه کسانی هستند.

متخلفان و سودجویان آثار تاریخی سالهاست با درج آگهی اقدام به فروش آثار تاریخی کرده‌اند از قرآن قدیمی و تاریخی گرفته تا انگشتر و سکه و کاشی‌های دوره زندیه و سنگ قبر‌ها و کوبه‌های خانه‌های تاریخی!

کارشناسان میراث‌فرهنگی بار‌ها از وضعیت افسارگسیخته خرید و فروش آثار تاریخی ایران و صفحات باز خرید و فروش اشیاء عتیقه در فضای مجازی انتقاد کرده‌اند، اما تا این لحظه هیچ اقدام موثری در این رابطه صورت نگرفته است.

قرآن‌های تیموری و سلجوقی برگ برگ می‌شد تا فروش بهتری پیدا کند

درحال‌حاضر هیچ آمار روشنی از تعداد قرآن‌ها، کتاب‌های تاریخی و نسخ خطی در ایران وجود ندارد. متخصصان این حوزه نیز بر این باورند که بازار خرید و فروش این آثار نابسامان و به‌هم ریخته است. در غیر اینصورت افرادی که در زمینه خرید و فروش نسخ خطی فعالیت می‌کنند به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسند.

بیشتر بخوانید:ساخت ورزشگاه روی استخوان‌های تاریخ

شکاری می‌گوید: نسخ‌خطی باید توسط کسانی نگهداری و حفاظت شود که حداقل مکانی برای نگهداری از این آثار داشته باشند. لازم است که این افراد که علاقمند به جمع‌آوری کتاب‌های تاریخی و نسخ خطی هستند به‌لحاظ مالی برخوردار باشند تا مشکلی برای حفاظت و نگهداری از این گنجینه‌های ارزشمند نداشته باشند طبیعتا این آثار اگر در دست افرادی بیفتد که دارای دغدغه‌های مالی هستند و قصد خرید و فروش و سودجویی دارند اصلا صلاح نیست و باید جلوی این روند گرفته شود.

این کارشناس نسخ خطی ادامه داد: بازار کتاب‌های تاریخی و نسخ خطی ایران نابسامان و بهم‌ریخته است چراکه اگر بازار خرید و فروش این آثار مناسب بود کسی در فضای مجازی و در پیج‌های اینستاگرام اقدام به خرید و فروش نسخ خطی نمی‌کرد. از آنجایی که چرخه اقتصادی کشور به‌هم ریخته است این افراد با این روش درصدد یافتن خریداران تازه با قیمت‌های بالاتر هستند چراکه خریدار‌های این نوع اجناس کاملا مشخص هستند و اصلا افراد گُم و ناشناسی نیستند.

شکاری می‌گوید: افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند به تعداد انگشتان دست نمی‌رسند. من یادم است سال‌هایی که مجموعه‌دار‌های شخصی در این چرخه وارد نشده بودند و بگیر و ببند زیاد بود و کسی نمی‌توانست معامله کند، قرآن‌های دوره تیموری و سلجوقی و کتاب‌های قدیمی متعلق به شعرای نامدار ایران برگ برگ می‌شدند تا فروشندگان با تک برگی کردن آنها بهتر بتوانند این آثار را بفروشند. تعدادی از این کتاب‌ها نیز در انبار‌ها از بین می‌رفت و کسی آنها را نمی‌خرید بعد از مدتی افرادی، چون دکتر محفوظی وارد این چرخه شدند و شروع به خرید کتاب‌ها و نسخ خطی و قرآن‌هایی کردند که تقاضایی برای آنها وجود نداشت، در انباری‌ها مانده بود و ورقه ورقه شده بود. آنها را جمع‌آوری و بازسازی کرد و یک مقداری را وقف کرد و برخی را حفاظت و نگهداری کرد و این آثار را با حفظ شان و منزلت‌شان نگه داشت.

او می‌گوید: اگر دکتر محفوظی نبود بالغ بر ۴۰ هزار جلد کتاب قدیمی از بین رفته بود. اما او کتاب‌ها را خریداری، مرمت و بازسازی کرد و اکنون این نسخ خطی ارزشمند در مکانی مشخص درحال حفاظت است و گروه‌های مطالعاتی مختلف درحال مطالعه و بررسی آنها هستند. در واقع ما شاهد این داستان‌ها بودیم و می‌دیدیم این کتاب‌ها به‌دلیل ممنوعیت خرید و فروش چگونه نابود می‌شد.

علی شکاری تاکید کرد: تا قبل از سال ۷۹ که دکتر محفوظی به جمع‌آوری کتاب‌ها و نسخه‌های خطی بپردازد، این آثار در خیابان منوچهری تهران برگ برگ شده و به خریداران فروخته می‌شد. فروشندگان آثار تاریخی در این منطقه حتی برخی برگ‌های نسخ خطی و ارزشمند را تابلو می‌کردند تا بتوانند از آنها پولسازی کنند. چون هیچکس آنزمان به این آثار حتی نگاه هم نمی‌کرد.