کندی اینترنت ایران زیر سایه جنگ/ حمله اسراییل و بررسی تاثیر تنش‌های نظامی بر زیرساخت ارتباطی ایران

اقتصاد۲۴- تنها با گذشت چند ساعت از حمله اسراییل به ایران، کاربران در شبکه‌های اجتماعی با کاهش سرعت اینترنت و اختلال در عملکرد فیلترشکن‌ها روبه‌رو شدند و اینترنت برخی از اپراتور‌های اصلی، مانند «مخابرات» و «شاتل»، در بسیاری از نقاط استان تهران از کار افتاد و اینترنت موبایل نیز با اختلال همراه شد. کاربران از فیلترشدن پیام‌رسان «واتساپ» (WhatsApp) نیز گلایه داشتند، از طرفی برخی از تــحلیلگران و کارشناسان فناوری، از محــدودشدن اینترنت بین‌الملل و ایجاد محدودیت روی (Cloudflare) کلادفر خبر دادند، که این اختلال‌ها تقریبا از ساعت ۳۳: ۹ روز (مصادف با ۲۳ خرداد ۱۴۰۴) شدت گرفت.

پس از آن وزارت ارتباطات با انتشار اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد؛ در پی حملات گسترده اسراییل در ۲۳ خرداد‌ماه به صورت موقت اینترنت در کشور با محدودیت همراه شده است و عنوان شد این تصمیم که با تدبیر مراجع ذی‌صلاح اتخاذ شده، به صورت «موقتی» است و هدف از آن مدیریت شرایط ویژه کشور و جلوگیری از سوءاستفاده دشمن از فضای مجازی است. مسوولان وزارت ارتباطات تأکید کردند که به محض بازگشت اوضاع به حالت عادی، این محدودیت‌ها برداشته خواهد شد، با این حال، به نظر می‌رسد تا تثبیت کامل شرایط امنیتی، این اقدام ادامه خواهد یافت.

فیلترشکن تهدید یا فرصت

امیرشکاری، کارشناس اقتصاد دیــجــیتال در خصوص محدودیت‌های به وجود آمده می‌گوید: حق دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از حقوق پایه هر شهروند در بسیاری از کشور‌های جهان، به‌ویژه در کشور‌های غربی، به‌شمار می‌رود چرا که این موضوع نه تنها به آزادی فردی مربوط است، بلکه مستقیما با شفافیت و پاسخگویی در حکمرانی ارتباط دارد. این در حالی است که در کشور ما متأسفانه چنین مدلی از شفافیت، چه در سطح تصمیم‌گیری‌های درون حاکمیتی و چه در سطح دسترسی شهروندان به اطلاعات، وجود نداشته یا بسیار محدود است. این کارشناس اقتصاد دیجیتال در ادامه می‌گوید: یکی از نمود‌های این محدودیت، وضعیت فعلی استفاده از فیلترشکن‌ها و نحوه برخورد با آنهاست. فیلترشکن‌ها به‌جای اینکه صرفا ابزاری برای دسترسی به محتوای سانسورشده باشند، اکنون خود به یک تهدید امنیتی برای کاربران ایرانی تبدیل شده‌اند.

خطرات امنیتی «وی پی ان»

او ادامه می‌دهد: زمانی که کاربران به‌طور ناپایدار و ناهماهنگ از ابزار‌های مختلف مانند VPN استفاده می‌کنند، شناسایی آنها ساده‌تر می‌شود و دستگاه‌های آنها در معرض خطرات امنیتی و جاسوسی قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، این شیوه دسترسی ناپایدار موجب می‌شود که حتی سیستم‌های هوش مصنوعی یا موتور‌های جست‌و‌جو هم نتوانند کاری کنند. این کارشناس حوزه اقتصاد دیجیتال توضیح می‌دهد: در اقتصادی که مبتنی بر مقیاس است، تنها آن دسته از پلتفرم‌ها می‌توانند بقاء داشته باشند که قادر به ارایه خدمات به طیف وسیعی از جمعیت جهانی باشند. کشور‌هایی مانند چین یا هند با جمعیتی بالغ بر یک‌چهارم جمعیت جهان توانسته‌اند پلتفرم‌های بومی مقیاس‌پذیر توسعه دهند؛ اما در ایران با جمعیتی محدود، چنین مقیاسی فراهم نیست و یک اپلیکیشن داخلی اگر صرفا برای ۱۰ یا ۲۰ میلیون نفر طراحی شده باشد، به‌سختی می‌تواند رقابت‌پذیر و ماندگار باشد.

ضرورت آزادسازی اطلاعات

او می‌گوید: در شرایط بحرانی امروز، به‌جای تمرکز بر محدودسازی دسترسی، بهتر است سیاست‌ها به سمت آزادسازی اطلاعات، افزایش آگاهی عمومی و توسعه کانال‌های اطلاع‌رسانی امن و معتبر سوق پیدا کند. کانال‌هایی که اطلاعات دقیق و غیرهیجانی در اختیار مردم قرار می‌دهند، می‌توانند اضطراب عمومی را کاهش دهند و فضای فکری سالم‌تری ایجاد کنند.

بیشتر بخوانید:توضیح معاون وزیر ارتباطات درباره محدودیت‌های اینترنتی

شکاری می‌گوید: در مورد قطع و وصل شدن مداوم فیلترشکن‌ها نیز باید توجه داشت که سامانه‌های فیلترینگ هوشمند، به‌ویژه با تمرکز بر پروتکل‌های VPN، همچنان بر اساس مدل‌های قدیمی و با دستور‌های ساده اجرایی عمل می‌کنند. کافی است سیستم از مدار خارج شود تا بسیاری از این محدودیت‌ها برطرف شوند. این کارشناس حوزه اقتصاد دیجیتال می‌افزاید:، اما نکته مهم‌تر این است که آگاهی کاربران از نحوه استفاده امن از بستر‌های دیجیتال باید افزایش یابد تا بتوانند از خود و داده‌هایشان محافظت کنند. فیلترشکن، به خودی خود، راه‌حل مقابله با بدافزار و تهدیدات سایبری نیست. در نهایت، مسیر درست، آگاهی‌بخشی و شفاف‌سازی است؛ نه فیلتر بیشتر و محدودیت افزون‌تر.

تصمیم‌گیری در شرایط جنگی

رضا الفت‌نسب، عضو هیات‌مدیره اتحادیه کشوری کسب و کار مجازی نیز در این باره می‌گوید: در شرایط فعلی کشور، که با برخی مسائل امنیتی و ناآرامی‌ها روبه‌رو هستیم، شاهد کندی محسوس سرعت اینترنت و فیلتر شدن بسیاری از شبکه‌های اجتماعی هستیم که طبیعتا این وضعیت بر روی فعالیت کاربران، کسب‌وکار‌های آنلاین و حتی ارتباطات روزمره مردم تأثیرمی‌گذارد. این کارشناس حوزه فناوری ادامه می‌دهد:، اما باید بپذیریم که این موضوعات متولیان مشخصی در حوزه امنیت کشور دارد و تصمیم‌گیری در این زمینه‌ها در اختیار افرادی خارج از حوزه ارتباطات یا بخش خصوصی است. من هم، مانند بسیاری از مردم، به عنوان یک کاربر اینترنت در این روز‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستم و با سختی از فیلترشکن یا ابزار‌های دیگر برای ارتباط استفاده می‌کنم.

استفاده از اپلیکیشن‌های داخلی راه‌حل مناسبی است

او می‌گوید: قطعا ما در اتحادیه و محافل مرتبط، این موضوعات را پیگیری می‌کنیم و در جلسات و تماس‌هایی که با مسوولان داریم، دغدغه‌ها را منتقل می‌کنیم. اما در نهایت، در شرایط خاص فعلی، مهم‌ترین مساله حفظ جان و امنیت مردم است. الفت نسب می‌گوید: امیدوارم هرچه زودتر اوضاع به حالت عادی برگردد و شاهد آرامش و رفع محدودیت‌ها باشیم. در این میان، اگرچه دسترسی به برخی اپلیکیشن‌های داخلی هم با مشکلاتی همراه بوده، اما در شرایط فعلی باید راه‌حل‌های جایگزین را مدنظر قرارداد تا ارتباط مردم و فعالیت‌های روزمره قطع نشود.