دیپلماسی در میدان استانبول/ روایت رسمی ایران از تجاوز اسرائیل در اجلاس اسلامی با چاشنی رایزنی‌های محرمانه

اقتصاد۲۴- در روز‌هایی که تحولات میدانی و فشار‌های سیاسی به صورت هم‌زمان ایران را در معرض یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های چند سال اخیر قرار داده، مسئولیت دستگاه دیپلماسی کشور در بازتاب دقیق، مؤثر و به‌موقع مواضع رسمی، اهمیتی مضاعف یافته است. در چنین شرایطی، حضور وزیر امور خارجه ایران در اجلاس وزرای خارجه کشور‌های اسلامی، نه صرفا یک حضور تشریفاتی، بلکه بخشی از راهبرد کلان سیاست خارجی برای انتقال ارزیابی‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران به فضای چندجانبه منطقه‌ای و بازنمایی آن در محیط بین‌الملل تلقی می‌شود.

سیدعباس عراقچی، در مقام عالی‌ترین مقام دیپلماتیک کشور در این اجلاس، کوشیده است با استفاده از سازوکار‌های موجود در سازمان همکاری اسلامی، حضور در جمع خبرنگاران بین‌المللی و انجام مصاحبه‌های اختصاصی با رسانه‌های خارجی، تصویری مستند، متوازن و حقوق‌محور از وضعیت جاری ایران ارائه دهد؛ تصویری که متکی بر دفاع مشروع، تأکید بر ثبات منطقه‌ای و نقد دوگانگی‌های موجود در مواجهه با قواعد بین‌المللی است.

نشستی در سایه تحولات امنیتی

پنجاه‌و‌یکمین اجلاس وزرای امور خارجه سازمان همکاری اسلامی که به میزبانی ترکیه در استانبول برگزار شد، در فضایی متفاوت از دوره‌های پیشین آغاز به کار کرد. حمله اخیر رژیم صهیونیستی به خاک ایران، محور غالب رایزنی‌های حاشیه‌ای و موضوع اصلی ابتکار ایران برای تشکیل نشستی ویژه در چارچوب اجلاس بود؛ نشستی که بنا بر اعلام منابع رسمی دولت ترکیه، به درخواست ایران و به صورت غیرعلنی با مشارکت تمامی اعضا برگزار شد. این جلسه با حضور همه اعضا و بدون حضور رسانه‌ها برگزار شد و هدف آن، بررسی وضعیت امنیت منطقه و تقویت همگرایی اسلامی در مواجهه با تهدیدات مشترک عنوان شده است. این اقدام در چارچوب دیپلماسی چندجانبه قابل ارزیابی است؛ تلاشی برای بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های منطقه‌ای به منظور ارائه قرائتی مستند و منسجم از یک رویداد نظامی که می‌تواند بازتاب قابل توجهی در معادلات سیاسی منطقه داشته باشد. عراقچی طی سخنانی در این مراسم با ترسیم جنایات رژیم صهیونیستی در تجاوز به ایران به بیان مواضع رسمی کشورمان پرداخت.

رایزنی‌های دوجانبه در حاشیه اجلاس

در کنار حضور در نشست اصلی، وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه اجلاس با شماری از همتایان خود دیدار و گفت‌و‌گو کرد. دیدار‌های جداگانه با وزرای خارجه عراق، عربستان سعودی، قطر، اردن و ترکیه، بخشی از مسیر گفت‌وگوی سیاسی ایران با کشور‌های کلیدی منطقه در مورد تبعات حمله اخیر به شمار می‌رود. در این دیدار‌ها وزیر امور خارجه عراق بر ضرورت توقف فوری تجاوزات رژیم صهیونیستی به کشورمان و تشدید تلاش‌های دیپلماتیک از طریق کانال‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای آرام‌کردن اوضاع تأکید کرد.

همچنین معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر نیز در دیدار عراقچی مجددا تجاوز رژیم صهیونیستی علیه حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی ایران را به‌شدت محکوم کرد و مراتب تسلیت و تأثر عمیق امیر و دولت قطر را به مناسبت شهادت جمعی از شخصیت‌های عالی‌رتبه نظامی و دانشمندان و استادان دانشگاه و مردم بی‌گناه کشورمان ابراز داشت. وزیر امور خارجه کشورمان هم با تقدیر از مواضع امیر و نخست‌وزیر قطر در محکومیت تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران، تأکید کرد نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران به دفاع مشروع و صیانت قاطع از حاکمیت و امنیت ملی و تمامیت سرزمینی ایران تا توقف تجاوز رژیم صهیونیستی ادامه خواهد داد.

بیشتر بخوانید: آیا تعطیلی و دورکاری ادارات ادامه دار خواهد بود؟

عراقچی همچنین با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، دیداری اختصاصی داشت. طبق اعلام منابع دیپلماتیک، محور اصلی این دیدار، تحولات اخیر و راهکار‌های منطقه‌ای برای حفظ ثبات و جلوگیری از گسترش ناامنی بوده است. این مجموعه رایزنی‌ها، منعکس‌کننده تلاش فعال ایران برای اجتناب از انزوای دیپلماتیک در شرایط پرتنش فعلی است. از دیدار‌های دوجانبه مهم در استانبول، دیدار عراقچی با رئیس‌جمهور ترکیه بود که وزیر امور خارجه کشورمان با تشریح حملات رژیم صهیونیستی به تأسیسات عمومی و زیربنایی، تأسیسات هسته‌ای، منازل مسکونی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و سازمان صداو‌سیمای جمهوری اسلامی ایران، همچنین شهادت جمعی از شخصیت‌های عالی‌رتبه نظامی، نخبگان و استادان دانشگاه و مردم بی‌گناه کشورمان به‌ویژه زنان و کودکان بر اثر حمله‌های جنایتکارانه متجاوزان صهیونیست تأکید کرد: ماهیت جنگ‌افروز و توسعه‌طلب رژیم صهیونیستی منشأ ناامنی در منطقه است و جامعه بین‌المللی باید یک‌صدا با محکوم‌کردن صریح تجاوز این رژیم به ایران، شورای امنیت سازمان ملل متحد را متوجه مسئولیت خطیر خود در توقف تجاوز و پاسخ‌گو‌کردن متجاوز بنماید و نقش کشور‌های مؤثر و بزرگ اسلامی در اعمال فشار بر رژیم صهیونیستی و حامیان آن در این راستا حائز اهمیت است.

رئیس‌جمهور ترکیه نیز در این دیدار با ابلاغ سلام‌های گرم خود به مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور محترم کشورمان، ابراز اطمینان کرد دولت و مردم ایران با انسجام و همستگی ملی جنگ و تجاوز رژیم صهیونیستی را پشت سر خواهد گذاشت. اردوغان با اشاره به تماس‌های متعدد این کشور برای توقف درگیری‌ها و بازگشت به مسیر دیپلماسی، هشدار داد که منطقه تاب یک جنگ جدید را ندارد و توقف فوری اسرائیل ضروری است. او همچنین گفت حل‌وفصل مناقشه هسته‌ای ایران تنها از مسیر مذاکره ممکن است و ترکیه آماده است هر نقشی، از جمله نقش تسهیل‌گر را ایفا کند.

بیان موضع رسمی؛ از تریبون اجلاس تا رسانه‌های بین‌المللی

البته عراقچی در بدو ورود به استانبول تأکید کرد که هدف اصلی حضور در اجلاس، علاوه بر مشارکت در دستورکار رسمی، استفاده از فرصت فراهم‌شده برای تشریح مواضع ایران درباره حمله نظامی اخیر است. او همچنین ابراز امیدواری کرد که نتیجه این حضور، صدور بیانیه‌ای متوازن و صریح از سوی سازمان همکاری اسلامی در محکومیت تجاوز انجام شده باشد.

وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز بر مشروعیت اقدامات دفاعی ایران تأکید کرد و نسبت به پیامد‌های هرگونه دخالت نظامی آمریکا هشدار داد. او تصریح کرد که ایران بر مبنای قواعد شناخته‌شده بین‌المللی، از حق دفاع مشروع برخوردار است و افزود: «همبستگی داخلی و انسجام نیرو‌های دفاعی کشور در وضعیت کنونی در سطح مطلوبی قرار دارد».

همچنین در حاشیه این نشست وزیر امور خارجه و فرمانده ارتش پاکستان در دیدار با رئیس‌جمهوری ترکیه نیز ضمن محکومیت شدید تداوم حملات تروریستی رژیم صهیونیستی از حاکمیت و تمامیت ارضی ایران به‌ویژه حق ایران برای دفاع از خود حمایت کردند.

دیپلماسی در تراز بحران

اجلاس استانبول برای ایران فرصتی فراهم کرد تا از مسیر‌های دیپلماتیک، در میانه فضای متراکم نظامی، مواضع رسمی خود را در قالبی حقوق‌محور و مبتنی بر قواعد تعامل منطقه‌ای بیان کند. تلاش برای استفاده از ظرفیت‌های سازمان همکاری اسلامی، رایزنی با کشور‌های کلیدی و طرح مسئله در قالب نشست اضطراری، نشان می‌دهد که دیپلماسی ایران در عین قرار داشتن در شرایط اضطرار امنیتی، همچنان به مسیر گفت‌و‌گو، تبیین مواضع و بهره‌گیری از ابزار‌های چندجانبه پایبند است.