رافائل گروسی کیست؟/ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که آتش جنگ ایران و اسرائیل را روشن کرد

اقتصاد۲۴ ـ شیوا سپهری: کمتر کسی‌ست که نداند استارت جنگ ایران و اسرائیل آنجا زده شد که رافائل گروسی به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد و حاصل آن گزارشی از سوی آژانس شد که شدیدترین لحن را علیه برنامه هسته‌ای ایران داشت. همین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بهانه‌ای شد تا بنیامین نتانیاهو جنگی را آغاز کند که تاکنون شمار زیادی تلفات داشته است. کار به جایی رسید که علی لاریجانی در حساب کاربری خود در توییتر با تهدید مدیر کل آژانس نوشت: جنگ تمام شود به حساب رافائل گروسی خواهیم رسید.

رافائل گروسی چگونه به مدیرکلی آژانس رسید؟ 

اما رافائل گروسی کیست و چگونه به جایگاه کنونی‌اش رسید؟
رافائل ماریانو گروسی، دیپلمات از سال ۲۰۱۹ ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را بر عهده دارد. او نخستین فرد از آمریکای لاتین است که توانسته به این مقام بین‌المللی حساس دست یابد؛ جایگاهی که بیش از هر زمان دیگری، در میانه بحران‌های هسته‌ای از خاورمیانه تا شرق اروپا، در کانون توجه جهانی قرار دارد. او متولد آرژانتین است و در سال ۱۹۸۳ از دانشگاه پاپی کاتولیک آرژانتین با مدرک کارشناسی علوم سیاسی فارغ‌التحصیل شده است. دو سال بعد، در سال ۱۹۸۵، به سرویس خارجی آرژانتین پیوست و فعالیت خود را در عرصه دیپلماسی آغاز کرد. در ادامه، برای تکمیل تحصیلات عالی خود به اروپا رفت و در سال ۱۹۹۷، موفق به دریافت کارشناسی ارشد و دکترای خود در رشته‌های تاریخ، روابط بین‌الملل و سیاست بین‌الملل از دانشگاه ژنو و انستیتو عالی مطالعات بین‌المللی این شهر شد.

گروسی چگونه وارد حوزه سیاست‌گذاری هسته‌ای شد؟

گروسی نخستین بار از طریق همکاری میان سرویس خارجی آرژانتین و شرکت فناوری هسته‌ای INVAP وارد حوزه سیاست‌گذاری هسته‌ای شد و خیلی زود جایگاهش را در سطح بین‌المللی ارتقاء داد. از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۰، او به‌عنوان رئیس گروه کارشناسان دولتی سازمان ملل در زمینه ثبت بین‌المللی سلاح‌ها فعالیت کرد. سپس به سمت مشاور معاون دبیرکل سازمان ملل در امور خلع سلاح منصوب شد.

گروسی در دوره رئیس دفتری مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

یکی از مهم‌ترین دوره‌های کاری گروسی، از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ بود که به‌عنوان رئیس دفتر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین سازمان منع سلاح‌های شیمیایی فعالیت کرد. در همین دوره، گروسی از نزدیک با پرونده‌های هسته‌ای حساس همچون کره شمالی و ایران درگیر بود. او از معدود دیپلمات‌هایی بود که به بازدید از تأسیسات هسته‌ای کره شمالی رفت و در مذاکرات متعدد با مقام‌های ایرانی شرکت کرد.

نقش گروسی در سیاست خارجی آرژانتین و نمایندگی در سازمان ملل

گروسی در کشورش سمت‌های مهمی در وزارت امور خارجه آرژانتین بر عهده گرفت. او مدیرکل هماهنگی سیاسی این وزارتخانه شد و پس از آن به‌عنوان سفیر آرژانتین در بلژیک و نماینده دائم این کشور در دفتر سازمان ملل در ژنو منصوب شد. بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، گروسی معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد و سپس در سال ۲۰۱۳، کریستینا فرناندز، رئیس‌جمهور وقت آرژانتین، او را به‌عنوان سفیر این کشور در اتریش و سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین معرفی کرد. این مأموریت به‌طور هم‌زمان، کشور‌های اسلواکی و اسلوونی را نیز شامل می‌شد.

تلاش‌های نافرجام گروسی برای ریاست آژانس

در سپتامبر ۲۰۱۵، دولت آرژانتین گروسی را به‌عنوان نامزد ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معرفی کرد. این تصمیم با حمایت گسترده کشور‌های آمریکای لاتین و حوزه کارائیب مواجه شد. با این حال، در سال ۲۰۱۶، دولت جدید آرژانتین به رهبری مائوریسیو ماکری حمایت خود را از گروسی برداشت تا از نامزدی سوزانا مالکورا برای ریاست دبیرکلی سازمان ملل پشتیبانی کند.

با وجود این ناکامی، گروسی در همان سال به ریاست گروه تأمین‌کنندگان مواد هسته‌ای رسید و در سال ۲۰۱۷ نیز نامزد ریاست کنفرانس بازبینی معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) شد؛ اقدامی که نشان از تداوم نفوذ او در سطوح عالی دیپلماسی هسته‌ای داشت.

نقش گروسی در عملیات جست‌وجوی یک زیردریایی

در نوامبر ۲۰۱۷، پس از ناپدیدشدن زیردریایی آرژانتینی ARA San Juan، گروسی ایده‌ای نوآورانه مطرح کرد که شامل بررسی داده‌های صوتی ایستگاه‌های پایش سازمان پیمان منع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBTO) بود. او با تماس با لاسینا زربو، دبیر اجرایی سازمان، موفق شد مجوز این بررسی‌ها را دریافت کند. نتیجه بررسی‌ها به شناسایی یک "رویداد ضربه‌ای زیرآبی" منجر شد که در نزدیکی آخرین موقعیت ثبت‌شده زیردریایی رخ داده بود. بقایای زیردریایی یک سال بعد در فاصله بیست کیلومتری از همان نقطه کشف شد.

انتخاب گروسی به‌عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

در ۲ اوت ۲۰۱۹، گروسی بار دیگر به‌عنوان نامزد آرژانتین برای تصدی پست مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معرفی شد. در رأی‌گیری اول که ۲۸ اکتبر برگزار شد، هیچ‌کدام از نامزد‌ها به اکثریت دو سوم دست نیافتند، اما در رأی‌گیری دوم در ۲۹ اکتبر، گروسی با کسب ۲۴ رأی از ۳۵ رأی لازم، انتخاب شد. او در تاریخ ۳ دسامبر ۲۰۱۹ رسماً سکان هدایت آژانس را در دست گرفت و تبدیل به نخستین فرد از آمریکای لاتین شد که ریاست این نهاد مهم بین‌المللی را بر عهده می‌گیرد.

دوران ریاست گروسی در آژانس؛ از بحران اوکراین تا تنش با ایران

دوران ریاست گروسی همزمان با بحران‌های ژئوپلیتیک بزرگی بود. در اوت ۲۰۲۲، او شخصاً تیمی از بازرسان آژانس را برای ارزیابی وضعیت نیروگاه هسته‌ای زاپروژیا در جنوب اوکراین، که در اشغال نیرو‌های روسی بود، رهبری کرد. این مأموریت با وجود خطرات بالا، انجام شد.

همچنین از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، گروسی تلاش کرده است نقش تسهیل‌گر میان ایران و قدرت‌های غربی را ایفا کند. او بار‌ها درباره آثار اورانیوم کشف‌شده در سه سایت اعلام‌نشده ایران ابراز نگرانی کرده و گفته است که تحت فشار‌های سیاسی قرار دارد. البته با وجود این، همواره تأکید کرده که مأموریت آژانس "فنی" است، نه سیاسی!