آیا دالان اقتصادی هند- خاورمیانه- اروپا می‌تواند جایگزین کانال سوئز شود؟/ اعراب منطقه برای کریدور جدید آماده می‌شوند

اقتصاد ۲۴- دهه‌هاست که کانال سوئز به عنوان نقطه کانونی تجارت شرق و غرب عمل کرده است. با این وجود، شکنندگی این مسیر در سالیان اخیر آشکار شده است. بی‌ثباتی ژئوپولیتیکی و حملات مکرر به کشتی‌ها در دریای سرخ، حق بیمه ریسک جنگ را به اوج تاریخی رسانده و خطوط کشتیرانی را مجبور به دور زدن دماغه امید نیک کرده و هفته‌ها و میلیون‌ها سفر ترانزیتی را افزایش داده است.

با ادامه اختلالات در مسیر کانال سوئز، کریدور یا دالان اقتصادی هند-خاورمیانه- اروپا به عنوان یک جایگزین قانع‌کننده در حال ظهور است. آن کریدور که برای نخستین بار در اجلاس جی-۲۰ در سال ۲۰۲۳ میلادی در دهلی نو معرفی شد، به عنوان یک جاده "ابریشم مدرن"، یک ابتکارعمل هماهنگ که بنادر هند را از طریق ترکیبی از بنادر خلیج فارس، ارتباطات ریلی زمینی و گذرگاه‌های مدیترانه‌ای به اروپا متصل می‌کند، معرفی شده بود.

برای کشور‌های خلیج فارس که بلندپروازی‌های لجستیکی گسترده‌ای دارند، کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا فرصتی را برای تغییر موقعیت آن کشور به عنوان قطب‌های ضروری در یک شبکه زنجیره تامین جهانی مقاوم‌تر و متنوع‌تر فراهم می‌کند.

 

کریدوری در مقیاس استراتژیک

کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا مسیری را ترسیم می‌کند که از هند آغاز می‌شود، از طریق دریا به امارات متحده عربی و عربستان سعودی متصل می‌شود، از طریق راه آهن از شبه جزیره عربستان عبور می‌کند و سپس از طریق اردن و اسرائیل وارد اروپا می‌شود. سپس محموله‌ها به بنادری مانند پیرائوس در یونان و جیویا تاورو در ایتالیا منتقل می‌شوند و یک کریدور ساده برای تجارت شرق و غرب ایجاد می‌کنند.

برآورد‌های اسناد برنامه‌ریزی اولیه نشان می‌دهند که کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا می‌تواند زمان حمل و نقل را تا ۴۰ درصد و هزینه‌های حمل و نقل را تا ۳۰ درصد در مقایسه با مسیر سنتی کانال سوئز کاهش دهد.

در حالی که روایت سیاسی پیرامون کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در بحبوحه درگیری اسرائیل و غزه آرام شده است، کشور‌های خلیج فارس در حال آماده شدن هستند. امارات متحده عربی در حال استفاده از بنادر عمیق، مناطق آزاد و روابط تجاری دیرینه خود با هند است تا خود را به عنوان دروازه دریایی طبیعی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا از طریق بندر جبل علی، که در حال حاضر جزو شلوغ‌ترین بنادر جهان است، از طریق اتوماسیون پیشرفته و گسترش ظرفیت برای جذب حجم جدید از شبه قاره معرفی کند.

در همین حال، عربستان سعودی در تلاش است تا به پل زمینی آن کریدور تبدیل شود. طرح جامع چشم‌انداز ۲۰۳۰ پادشاهی سعودی شامل بیش از ۴۰ میلیارد دلار تخصیص یافته به پروژه‌های ریلی و لجستیکی است. در حال حاضر، شرکت راه‌آهن عربستان سعودی در حال پیشبرد کریدور‌های حمل بار است که می‌توانند به مرور زمان بنادر خلیج فارس را به دریای سرخ متصل کنند.

 

بیشتر بخوانید:  منافع عربستان و امارات از کریدور اقتصادی هند به اروپا چیست؟

چه موانعی بر سر راه تکمیل پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا وجود دارند؟

علیرغم وعده‌های ارائه شده، کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا با موانع متعددی رو‌به‌رو است که بزرگترین آن‌ها موانع سیاسی هستند. آن کریدور به روابط پایدار و مشارکتی بین اسرائیل و همسایگان عرب آن بستگی دارد، شرایطی که با تشدید اخیر در غزه زیر سوال رفته است. مذاکرات عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل، که زمانی به عنوان یکی از عوامل کلیدی فعال‌سازی بخش ریلی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا تلقی می‌شد، اکنون متوقف شده است.

با این وجود، تمام پیشرفت‌ها متوقف نشده است. امارات متحده عربی و هند چندین توافق‌نامه دوجانبه با تمرکز بر تجارت دیجیتال، ترخیص گمرکی مبتنی بر بلاکچین و همکاری بندر به بندر امضا کرده‌اند. عمان که روابط بیطرفانه‌ای با بازیگران منطقه‌ای دارد، به طور فزاینده‌ای به عنوان یک پل زمینی جایگزین بالقوه در نظر گرفته می‌شود، زیرا بندر دُقم و مناطق آزاد آن کشور سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی جدیدی را به سوی خود جذب می‌کنند.

حتی بدون یک کریدور کاملا متصل، فعال‌سازی جزئی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا مانند حمل‌ونقل دریایی بین هند و جبل علی و به دنبال آن ترانزیت دریایی به مصر یا اروپا، کماکان می‌تواند وابستگی به کانال سوئز را کاهش داده و امکان مسیریابی اختیاری را برای حمل‌کنندگان بهبود بخشد.

بیشتر بخوانید:  جایگاه ایران در کریدور هند – خاورمیانه – اروپا کجاست؟

آیا کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا جایگزین کانال سوئز خواهد شد؟

کانال سوئز کماکان عملیاتی و ضروری است. با این وجود، جذابیت یک جایگزین در حال افزایش است. کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا بیش از آن که واکنشی به درگیری باشد، یک شرط‌بندی بلندمدت برای تنوع تجاری است، شرط بندی‌ای که با بلند پروازی‌های خاورمیانه برای تبدیل شدن به چیزی بیش از یک نقطه عبور روی نقشه همسو است.

هم چنین، آن کریدور پاسخی به تغییر اولویت‌های تجارت جهانی است. اتحادیه اروپا، هند و ایالات متحده همگی از آن ابتکارعمل حمایت کرده‌اند و آن را به مثابه وزنه تعادلی در برابر ابتکارعمل کمربند و جاده چین و مسیری برای زنجیره‌های تامین امن‌تر می‌دانند.

برای صنعت لجستیک، این موضوع سوالات مهمی را مطرح می‌کند: کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا چه زمانی از نظر تجاری قابل اجرا خواهد بود؟ آیا هماهنگی نظارتی با گسترش زیرساخت‌ها همگام خواهد بود؟ و چه فرصت‌هایی برای ارائه دهندگان خدمات، کارگزاران گمرکی و شرکت‌های حمل و نقل شخص ثالث که به دنبال ورود به مسیر جدید هستند، پدیدار خواهد شد؟

 

آنچه در ادامه باید به آن توجه کرد

جنبش پیرامون کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به آرامی در حال شکل‌گیری است، حتی اگر تحولات سیاسی مانع از انتشار اخبار جذاب شده باشد.

در عربستان سعودی انتظار می‌رود فرصت‌های مناقصه برای زیرساخت‌های لجستیکی در امتداد کریدور ریلی پیشنهادی در ماه‌های آینده آشکار شوند و مذاکرات اولیه بین نهاد‌های دولتی و شرکت‌های مشاوره مهندسی در حال انجام است. در عین حال، شرکت‌های حمل و نقل بار هندی در حال آغاز مذاکرات با ارائه دهندگان لجستیک مستقر در امارات متحده عربی و عربستان سعودی هستند و سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را بررسی می‌کنند که می‌توانند به عنوان ستون فقرات عملیات کریدور آینده عمل کنند.

هم چنین، انتظار می‌رود فناوری نقش کلیدی در پیشبرد قابلیت اطمینان کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا ایفا کند. مقام‌های بندری در سراسر خلیج فارس شروع به ادغام پلتفرم‌های تجاری هوشمند و سیستم‌های گمرکی دیجیتال کرده‌اند که برای پشتیبانی از یک کریدور بدون اصطکاک طراحی شده‌اند.

این اقدامات اولیه نشان می‌دهند که اگرچه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا ممکن است هنوز سال‌ها تا تحقق کامل فاصله داشته باشد، اما لایه‌های بنیادین آن از جمله زیرساخت‌ها، مشارکت‌ها و آمادگی دیجیتال امروزه به طور فعال در حال ساخته شدن هستند.

منبع: لجستیکس میدل ایست