پیش‌بینی هولناک از هم‌زمانی کاهش زاد و ولد با ظهور هوش مصنوعی فراانسانی/ آیا نقطه اوج جمعیت بشر نزدیک است؟

اقتصاد۲۴- با عبور جمعیت جهان از مرز ۸ میلیارد نفر در سال گذشته، دغدغه درباره آینده رشد جمعیت، به‌ویژه در کنار پیشرفت سریع فناوری هوش مصنوعی، دوباره به مرکز توجه محافل علمی و آینده‌پژوهی بازگشته است.

بر اساس آخرین پیش‌بینی سازمان ملل، جمعیت جهان در مسیر افزایش تا حدود ۸.۵ میلیارد در سال ۲۰۳۰ و ۹.۷ میلیارد در سال ۲۰۵۰ قرار دارد. اوج این رشد در دهه ۲۰۸۰ با رسیدن به رقم ۱۰.۴ میلیارد نفر خواهد بود، اما پس از آن، روندی معکوس آغاز می‌شود که انتظار می‌رود تا حدود سال ۲۱۰۰ ادامه یابد. با این حال، پژوهشی که توسط دانشگاه واشنگتن و با حمایت مالی بنیاد بیل و ملیندا گیتس انجام شده، پیش‌بینی می‌کند که جمعیت جهان شاید زودتر از انتظار، در همین دهه به اوج خود برسد و تا سال ۲۱۰۰ از ۸.۸ میلیارد نفر فراتر نرود.

کاهش نرخ باروری؛ دلیل اصلی توقف رشد جمعیت

یکی از مهم‌ترین عوامل این تغییر مسیر، کاهش شدید نرخ باروری در سراسر جهان است. طبق گزارش سازمان ملل، هم‌اکنون دو سوم جمعیت جهان در کشور‌هایی زندگی می‌کنند که نرخ فرزندآوری در آنها کمتر از ۲.۱ فرزند به‌ازای هر زن است؛ نرخی که برای ثبات جمعیتی در بلندمدت ضروری تلقی می‌شود. به گفته «جان ویلموث»، مدیر بخش جمعیت در سازمان ملل، «در صورت تداوم این نرخ پایین، در نیمه دوم قرن شاهد کاهش شتاب رشد جمعیت جهانی خواهیم بود.»

تکینگی هوش مصنوعی؛ تهدید یا تسریع‌کننده کاهش جمعیت؟

اما هم‌زمان با این تحولات جمعیتی، کارشناسان به روندی دیگر نیز هشدار می‌دهند: رسیدن به «تکینگی فناوری» یا لحظه‌ای که هوش مصنوعی از کنترل انسان فراتر رود و با سرعتی نمایی مسیر جامعه را دگرگون کند. برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهد ممکن است این لحظه حیاتی طی پنج سال آینده فرا برسد.

بیشتر بخوانید:هوش مصنوعی جای چه مشاغلی را می‌گیرد؟

این پرسش مطرح می‌شود که آیا ظهور هوش مصنوعیِ فوق‌هوشمند، خود می‌تواند به کاتالیزوری برای کاهش جمعیت تبدیل شود؟ به‌ویژه اگر بخش بزرگی از مشاغل، تصمیم‌گیری‌ها و ساختار‌های اجتماعی به‌دست الگوریتم‌ها بیفتد. در چنین سناریویی، برخی ناظران نسبت به احتمال شکل‌گیری دنیایی با جمعیتی کنترل‌شده یا حتی محدودشده از سوی ماشین‌ها هشدار می‌دهند.

جمعیت کمتر، جامعه‌ای متفاوت؟

در حالی که برخی خوش‌بینان این روند را فرصتی برای بهبود کیفیت زندگی و بهره‌وری می‌دانند، بسیاری نیز نگران‌اند که کاهش جمعیت، به‌ویژه در کنار سلطه تکنولوژی، به بحران‌هایی تازه در ساختار خانواده، روابط انسانی، نظام آموزشی و بازار کار منجر شود.

با درنظر گرفتن هم‌زمانی کاهش باروری، تغییرات اقلیمی و تحولات فناورانه، به‌نظر می‌رسد که بشر در آستانه قرنی سرنوشت‌ساز قرار گرفته است؛ قرنی که نه‌فقط تعداد ما، بلکه تعریف «انسان‌بودن» را نیز ممکن است دستخوش تغییر کند.