هلندی‌ها هم به سمت هفته کاری ۴ روزه رفتند/ بررسی نتایج مدل آلمان در کاهش روز‌های کاری

اقتصاد ۲۴- از نظر طرفداران هفته کاری چهار روزه، تقریبا هیچ مشکلی در زندگی مدرن وجود ندارد که این ایده نتواند آن را حل کند یا دست کم آن را بهبود بخشد. فرسودگی شغلی؟ تیک سبز، کاهش نابرابری جنسیتی؟ تیک سبز، کاهش نرخ بیکاری؟ تیک سبز، کاهش انتشار آلاینده‌های کربنی؟ تیک سبز.

در مقابل، مخالفان فقط مشکلات ناشی از آن را می‌بینند: کاهش تولید اقتصادی، آسیب به رقابت‌پذیری کسب‌وکار، خدمات عمومی تحت فشار و اخلاق کاری ضعیف تر. با این وجود، به جای بحث در مورد این پیش‌بینی‌ها یا ایراد گرفتن از نتایج آزمایش‌ها در کسب‌وکار‌های انفرادی، چرا به کشوری که در این مسیر راه درازی را پیموده است، بدون آن که سایر جهان واقعا متوجه آن شوند، نگاه نکنیم؟

هلند بالاترین نرخ کار پاره وقت را در میان کشور‌های عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) دارد. طبق گزارش یوروستات، میانگین ساعات کاری هفتگی در هلند برای افراد ۲۰ تا ۶۴ ساله در شغل اصلی خود فقط ۳۲.۱ ساعت است که کوتاه‌ترین زمان در اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. هم چنین، برای کارگران تمام‌وقت، فشرده‌سازی ساعات کاری‌شان در چهار روز به جای تقسیم آن در پنج روز، به طور فزاینده‌ای رایج شده است.

همه چیز با زنان آغاز شد!

وضعیت کاهش روز‌های کار هفتگی در هلند با زنان آغاز شد. هلند یک مدل سنتی نان‌آوری مردانه داشت تا آن که زنان در دهه‌های ۱۹۸۰، ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی شروع به پیوستن به نیروی کار در نقش‌های پاره وقت کردند و این روند منجر به چیزی شد که بسیاری آن را مدل "یک و نیم درآمدی" می‌نامیدند. سیستم مالیات و مزایا این ترتیب را تشویق می‌کرد. با گذشت زمان، با عادی شدن این الگو‌های کاری، کار پاره وقت در بین مردان نیز محبوب‌تر شده است، به ویژه زمانی که آنان صاحب فرزندان خردسال می‌شوند.

چگونه تجربه هلند می‌تواند بحث کاهش روز‌های کاری در کشور‌های دیگر را تحت تاثیر قرار دهد؟

برای آغاز، این موضوع نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌های مربوط به خودآزاری اقتصادی در نتیجه کاهش روز‌های کاری اغراق‌آمیز هستند. هلند علیرغم میانگین ساعات کاری کوتاه‌تر به ازای هر نفر، یکی از ثروتمندترین اقتصاد‌های اتحادیه اروپا از نظر تولید ناخالص داخلی سرانه است. دلیل این امر آن است که ساعات کاری کوتاه‌تر با بهره‌وری نسبتا بالا در ساعت و نسبت بالای افراد شاغل ترکیب شده است: طبق داده‌های سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، ۸۲ درصد از افراد در سن کار در هلند در پایان سال ۲۰۲۴ شاغل بودند، در حالی که این رقم در بریتانیا ۷۵ درصد، در ایالات متحده ۷۲ درصد و در فرانسه ۶۹ درصد است.

به طور خاص، زنان در هلند به ویژه در مقایسه با کشور‌هایی مانند ایالات متحده که میانگین ساعات کاری طولانی‌تری دارند، از نرخ اشتغال بالایی برخوردار هستند. علاوه بر این، مردم هلند تمایل دارند نسبتا دیر بازنشسته شوند. بنابراین، این گونه نیست که جمعیت سخت‌کوش نباشد بلکه واقعیت آن است که در هلند کار، بیش‌تر در بین جمعیت و در طول زندگی پخش و تقسیم شده است.

کار پاره وقت کماکان مانع پیشرفت شغلی زنان است

با این اوصاف، این امر منجر به برابری بین جنسیت‌ها نشده است. اگرچه برای کودکان داشتن "روز پدر" که در آن پدر از کودک مراقبت می‌کند، رایج‌تر شده است، اما نرخ کار پاره وقت برای زنان هنوز بسیار بالاتر است.

اگرچه کار پاره وقت به معنای پذیرش شغل کم‌درآمد یا ناامن در هلند نیست، اما کماکان به نظر می‌رسد که مانع پیشرفت شغلی زنان می‌شود. گزارشی از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در سال ۲۰۱۹ میلادی نشان داد که هلند در برخی از ابعاد برابری جنسیتی "عملکرد ضعیفی" دارد. برای مثال، تنها ۲۷ درصد از مدیران زن بودند که یکی از پایین‌ترین نرخ‌ها در میان کشور‌ها عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی محسوب می‌شود.

 

تاثیر کار چهار روزه بر روی سلامت روان هلندی‌ها

هفته کاری چهار روزه چیزی که در مقطعی برای بسیاری شبیه یک رویای دور از دسترس به نظر می‌رسید، به سرعت برای کارگران در کشور‌های اروپایی به واقعیت تبدیل می‌شود و آنان از مزایای آن به طور گسترده بهره‌مند می‌شوند. تعدادی از کشور‌های اروپایی، از جمله هلند، با معرفی یک مدل چهار روزه، انقلابی در نحوه کار خود ایجاد می‌کنند و طبق برخی مطالعات انجام شده بر روی این آزمایش، مشخص شده که این مدل برای سلامت روان و سلامت کلی کارکنان بسیار موثر است.

هلند به همراه آلمان در حال پیشروی در کاوش برای هفته کاری چهار روزه هستند و سلامت روان کارکنان، تعادل بین کار و زندگی و رویکردی انعطاف‌پذیرتر به یک شغل سنتی را در اولویت قرار می‌دهند. در بسیاری از نقاط هر دو کشور، سبک زندگی سنتی ۹ صبح تا ۵ عصر با هفته کاری چهار روزه جایگزین شده است، به طوری که کارمندان تصمیم می‌گیرند در طول این چهار روز، تمام ۴۰ ساعت را بدون دریافت حقوق کمتر کار کنند. برخی از شرکت‌ها حتی دورکاری را به عنوان یک گزینه در نظر گرفته‌اند و برخی تلاش کرده‌اند تا نقش‌های پاره وقت بیشتری ارائه دهند. نتیجه آن دستور کار تاثیر بسیار مثبتی بر سلامت روان، آزادی‌ها و فعالیت‌هایی داشته که کارکنان در اوقات فراغت خود انتخاب می‌کنند.

مهم‌تر از همه آن که هفته کاری چهار روزه برای الگو‌های خواب کارمندان بسیار مفید بود. الگوی جدید کار منجر به کاهش مشکلات خواب و خستگی شد و اهمیت خواب را برای سلامت کلی جسمی و روانی برجسته ساخت.

بیشتر بخوانید: معیشت کارگران و تجارت ایران حلقه گمشده در کشمکش بر سر روز‌های تعطیل هفته/ تعطیلات، با نسخه جهانی یا روایت ایرانی؟

هم چنین، شرکت‌های شرکت‌کننده در آزمایش دریافتند که در مدل کاری چهار روزه کارمندان شادتر هستند و احتمال کمتری دارد که مرخصی استعلاجی بگیرند. در آلمان، در بخش‌های فناوری، خلاقیت و شرکت‌ها، صاحبان کسب و کار‌ها به راحتی برنامه‌های ترکیبی را به عنوان یک گزینه در نظر گرفته‌اند و هم چنین سختی برنامه‌های موجود را کاهش داده‌اند تا ببینند کارمندان چگونه می‌توانند زمان خود را مدیریت کنند. نتایج کاملا به نفع کارمندان بوده‌اند.

در مورد هلند، هلندی‌ها موفقیت را نه با مدت زمانی که کارمندانشان پشت میز‌های خود می‌نشینند، بلکه با میزان کاری که می‌توانند در زمان کار خود انجام دهند می‌سنجند. در هر دو کشور، نه تنها استارت‌آپ‌ها بلکه مشاغل متوسط و بزرگ نیز به این آزمایش پیوسته‌اند.

علاوه بر این، با یک روز اضافی برای جدا شدن از کار، آن کشور‌ها دریافتند که کارمندان تمایل بیشتری به شرکت در رویداد‌های اجتماعی و هم چنین ارتباط نزدیک‌تر با اعضای خانواده و دوستان خود دارند. با زمان بیشتر، والدین آن زمان را با فرزندان خود، مراقبت از والدین مسن خود، داوطلب شدن یا شرکت در هر تعداد فعالیت اجتماعی صرف می‌کنند. علاوه بر این، آلمان و هلند در حال برداشتن گام‌هایی برای مبارزه با فرسودگی شغلی هستند، چرا که مراکز سلامت روان را برای کارمندانشان آسان‌تر در دسترس قرار می‌دهند و هم چنین تعطیلات اجباری را اجرا می‌کنند.

در نهایت، به طرز شگفت‌آوری، هر دو کشور دریافته‌اند که تحت این ساختار هفته کاری چهار روزه، نه تنها بهره‌وری تغییر نکرده بلکه در واقع بهبود یافته است. از آنجایی که کارمندان با فرسودگی شغلی، افسردگی، اضطراب و کمبود خواب کمتری دست و پنجه نرم می‌کردند، توانسته‌اند در مدت زمان کوتاه‌تری کار بیشتری انجام دهند.

نتایج مدل آلمان در کاهش روز‌های کاری

آلمان مدت‌هاست که به خاطر نیروی کار کارآمد خود شناخته می‌شود. با این وجود، اکنون بسیاری از شرکت‌های آلمانی با آزمایش و اجرای هفته‌های کاری ۴ روزه با پرداخت کامل و بدون کاهش در خروجی در حال تغییر رویه هستند.

برخی از روند‌های کلیدی در تکامل فرهنگ کار آلمان عبارتند از:

۱- برنامه‌های آزمایشی که نشان می‌دهد کارگران شادتر، متمرکزتر و کم‌تر احتمال دارد که مرخصی استعلاجی بگیرند.

۲- ساعات کاری انعطاف‌پذیر و تنظیمات ترکیبی در بخش‌های فناوری، خلاقیت و حتی شرکت‌ها به یک هنجار تبدیل می‌شوند.

۳- روز‌های سلامت روان و سیاست‌گذاری سم‌زدایی دیجیتال برای مقابله با فرسودگی شغلی معرفی می‌شوند.

شرکت‌هایی که مدل ۴ روزه را آزمایش کردند، دریافتند که نه تنها بهره‌وری ثابت ماند، بلکه در واقع بهبود یافت. کارمندان انگیزه بیشتری داشتند، بهتر استراحت می‌کردند و به محل کار خود وفادارتر بودند. این صرفا مختص استارتاپ‌ها نیست. حتی کسب‌وکار‌های متوسط و ادارات دولتی نیز در حال پیوستن به این طرح هستند.

سلامت به عنوان یک استاندارد در محل کار

در آلمان و هلند، سلامت دیگر صرفا یک مزیت نیست بلکه بخش اصلی ساختار کار است. این چیزی است که در آن دو کشور به نظر می‌رسد:

حمایت از سلامت روان: پوشش درمانی، برنامه‌های ذهن آگاهی و روز‌های سلامت روان

طراحی محل کار: نور طبیعی، میز‌های انعطاف‌پذیر، اتاق‌های آرام، حضور گیاهان در همه جا

برنامه‌های مناسب برای حرکت: استراحت‌های طولانی‌تر ناهار برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا حتی چرت زدن

مرز‌های دیجیتال: سیاستگذاری‌های مبتنی بر "ممنوعیت کار از طریق ایمیل پس از ساعات کاری" به قوانینی در سطح شرکت تبدیل می‌شوند.
این رویکرد جامع نه تنها به کارمندان کمک می‌کند بلکه کسب‌وکار‌ها را تقویت کرده است. تیم‌های کاری سالم و شاد خلاق‌تر، انعطاف‌پذیرتر و مشارکتی‌تر هستند.

چگونه خانواده‌ها از فرهنگ کاری جدید بهره‌مند می‌شوند؟

یکی از بزرگترین برندگان این تغییر، خانواده‌ها هستند. والدین اکنون زمان بیش تری برای گذراندن با فرزندان خود، مدیریت مسئولیت‌های خانه یا صرفا استراحت دارند. برای مثال، در هلند، معمول است که پدر و مادر چهار روز در هفته کار کنند و برنامه‌های خود را به طور متناوب تغییر دهند و زندگی خانوادگی متعادل‌تری ایجاد کنند. در آلمان، والدین از مرخصی اضافی برای مراقبت از اعضای مسن خانواده، داوطلب شدن یا دنبال کردن سرگرمی‌هایی که باعث تقویت سلامت روان می‌شوند، استفاده می‌کنند. در نتیجه، مسئله کمتر کار کردن نیست بلکه زندگی بهتر است.

 

 

 هلند بالاترین نرخ اشتغال پاره وقت زمان و مردان را در مقایسه یا سایر کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی دارد

تصویر بزرگتر: یک روند اروپایی در حال حرکت

علیرغم آن که آلمان و هلند در زمینه کاهش روز‌های کاری پیشرو هستند، سایر کشور‌های اروپایی نیز در حال حرکت در این مسیر بوده‌اند:

بلژیک در سال ۲۰۲۲ قانونی را تصویب کرد که به کارمندان اجازه می‌دهد بدون کاهش حقوق، درخواست هفته کاری ۴ روزه داشته باشند. طرح آزمایشی موفق ایسلند به خبر جهانی تبدیل شد و نشان داد که هفته‌های کاری کوتاه‌تر می‌تواند برای همگان مفید باشد. فرانسه شاهد ظهور شرکت‌های بیشتری با رویکرد دورکاری، به ویژه در بخش‌های خلاق و فناوری است. فنلاند کماکان به بررسی مدل‌های کاری انعطاف‌پذیر و مناسب خانواده که بر اساس اعتماد ساخته شده‌اند، ادامه می‌دهد. در نتیجه، این دیگر یک آزمایش خاص نیست. این جنبشی است که آینده کار را در سراسر قاره اروپا تغییر شکل می‌دهد.

تجربه اروپایی کاهش ساعت کار چه معنایی برای سایر نقاط جهان دارد؟

اگر اروپا بتواند ثابت کند که هفته‌های کاری کوتاه‌تر و انعطاف‌پذیرتر منجر به افراد سالم‌تر و شادتر بدون کاهش بهره‌وری می‌شود، ممکن است الگویی ایجاد کند که سایر مناطق از آمریکای شمالی گرفته تا آسیا و آفریقا نیز شروع به پیروی از آن مدل کنند.

کووید-۱۹؛ یک پاندمی که نحوه تفکر ما در مورد کار را تغییر داد

پس از پاندمی کووید-۱۹، شرکت‌ها و کارمندان به طور یکسان شروع به زیر سوال بردن هفته کاری سنتی کردند. گذراندن چنین مدت زمان طولانی‌ای در داخل خانه و کار از خانه، به کارمندان و شرکت‌ها دیدگاه جدیدی در مورد جنبه‌های زندگی کاری مانند رفت و آمد‌های طولانی، حجم کاری ناشی از فرسودگی شغلی، برنامه‌ها و کار از خانه داد.

یکی از بزرگ‌ترین درس‌های قابل توجه از پاندمی جهانی کووید-۱۹ آن بود که ساعات بیش تر، برنامه‌ریزی سخت گیرانه‌تر و کار بیش‌ تر در دفتر لزوما به معنای بهره‌وری بیشتر نیست. در آن دوره زمانی، بسیاری از افراد متوجه شدند که کاملا قادر به انجام کار خود از خانه و مهم‌تر از آن قادر به مدیریت زمان خود نیز هستند و کشور‌هایی مانند آلمان و هلند به این موضوع توجه کردند.

یک آزمایش، در مقیاس جهانی

از دیگر کشور‌هایی که ساختار چهار روزه را آزمایش می‌کنند می‌توان به لهستان، ایسلند و پرتغال اشاره کرد. به کارگران بلژیکی نیز حق درخواست هفته‌ای چهار روزه اعطا می‌شود. اخیرا یک آزمایش شش ماهه با این ساختار با شرکت‌هایی در استرالیا، کانادا، ایرلند، نیوزیلند، انگلستان و ایالات متحده نیز انجام شد. در کل، کارمندان تغییر مثبتی را در سلامت روان، سلامت جسمی، برنامه خواب، پیشگیری از فرسودگی شغلی و رضایت شغلی خود مشاهده کردند.

با این تلاش گسترده، کشور‌های اروپایی مانند هلند و آلمان در حال تغییر نحوه تفکر ما در مورد تعادل کار و زندگی خود هستند و نشان می‌دهند که هفته کاری چهار روزه می‌تواند به آینده‌ای روشن‌تر برای کارگران، با استرس کمتر، افسردگی کمتر و فرسودگی شغلی کمتر منجر شود.

چالش‌های پیش روی کاهش روزهای کاری در هلند

اقتصاد هلند از کمبود نیروی کار به ویژه در بخش‌هایی مانند تدریس رنج می‌برد. این واقعیت می‌تواند به یک دور باطل منجر شود، به طوری که کمبود کارکنان، ساعات مدارس را آشفته‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر می‌کند و این امر تعهد به برنامه‌های کاری طولانی‌تر را برای والدین، حتی اگر بخواهند، دشوارتر می‌سازد.

با این وجود، در مورد آموزش و مراقبت، پاسخ‌های آسانی وجود ندارد. اگر همه هلندی‌ها پنج روز در هفته کار کنند، به تعداد بیشتری از کارکنان مراقبت از کودکان و سالمندان نیاز خواهد بود، زیرا افراد کمتری برای مراقبت از خانواده‌های خود در دسترس خواهند بود.

 

آن چه مدل هلندی را خاص می‌کند، "فرهنگ مبتنی بر اعتماد" است

با این وجود، بسیاری از هلندی‌ها معتقدند آن کشور از لحاظ نظری با ساعات کاری کم‌تر خود را عقب نگه می‌دارد، اما همزمان می‌گویند نمی‌خواهند شاهد جامعه‌ای دیستوپیایی (ویران شهری) باشند که در آن همه افراد جامعه بیشتر از ساعات کاری تعیین شده کار می‌کنند، فقط به این دلیل که تولید ناخالص داخلی را افزایش دهند.

تجربه هلند نشان می‌دهد که یک هفته چهار روزه، اکسیر نیست. اما بلیت سریعی برای حرکت به سوی نابودی اقتصادی نیز نیست. درس واقعی این است که کاملا می‌توان کار را به روش‌های مختلف ترتیب داد و توزیع کرد. این فقط مربوط به بده‌بستان‌هایی است که شما مایل به انجام آن هستید، چه در حوزه اقتصادی و چه فراتر از آن. در صحبت پیرامون فراتر رفتن از اقتصاد، یک استدلال دست کم گرفته شده برای هفته کاری چهار روزه مطمئنا این است: کودکان در هلند به عنوان شادترین کودکان در جهان ثروتمند رتبه‌بندی می‌شوند. آن چه مدل هلندی را خاص می‌کند، فرهنگ مبتنی بر اعتماد آن است. کارفرمایان موفقیت را با مدت زمان نشستن پشت میز نمی‌سنجند، بلکه آنان به آن چه واقعا انجام می‌دهید اهمیت می‌دهند.

این تغییر طرز فکر در سراسر اروپا در حال گسترش است، اما هلند به عنوان نمونه‌ای پیشرو در این زمینه محسوب می‌شود. تغییر به سمت فرهنگ کاری سالم‌تر در آلمان و هلند چیزی بیش از یک روند جدید منابع انسانی است، این یک بازنشانی اجتماعی است. این تغییر، فرضیات قدیمی در مورد موفقیت، بهره‌وری و ارزش زمان را به چالش می‌کشد.

این تغییر می‌گوید: می‌توانید بدون فرسودگی شغلی سخت کار کنید. می‌توانید بلندپرواز باشید و کماکان زندگی داشته باشید و شاید مهمتر از همه، به ما یادآوری می‌کند که کیفیت کار ما عمیقا با کیفیت زندگی مان مرتبط است. با گسترش این روند، یک نکته واضح است: اروپا فقط نحوه کار مردم را تغییر نمی‌دهد، بلکه نحوه زندگی مردم را نیز تغییر می‌دهد. 

منبع: فایننشال تایمز، یورو ویکلی نیوز، وُکال