روز جهانی کودک چه روزیست؟ / از دستان کوچک تا فردایی بزرگ

اقتصاد۲۴- هشتم اکتبر، برابر با شانزدهم مهر، در تقویم جهانی به‌عنوان «روز جهانی کودک» شناخته شده است؛ روزی که سازمان ملل متحد آن را برای پاسداشت حقوق، کرامت و شادی کودکان در سراسر جهان تعیین کرده است. این روز در ایران نیز با عنوان «روز ملی کودک» گرامی داشته می‌شود و فرصتیست برای بازنگری در جایگاه کودکان در جامعه و چگونگی تأمین نیازهای جسمی، روانی و آموزشی آنان.

روز جهانی کودک صرفاً جشنی برای لبخند و بازی نیست، بل نشانه‌ایست از تعهد جهانی برای ساختن آینده‌ای امن‌تر، عادلانه‌تر و انسانی‌تر برای نسل فردا. این روز یادآور آن است که کودکان نه دارایی خانواده‌ها، بل آینده ملت‌ها هستند و حمایت از آن‌ها، سرمایه‌گذاری بر سرنوشت انسانیت است.

در این روز، نهادهای مدنی، فرهنگی و آموزشی در کشورهای گوناگون با برگزاری برنامه‌های هنری، کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی، بر اهمیت احترام به حقوق کودک و جلوگیری از هرگونه خشونت، تبعیض و بی‌توجهی تأکید می‌کنند. در ایران نیز، مدارس، سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها با اجرای برنامه‌های متنوع تلاش دارند تا صدای کودکان را بیش‌تر به گوش جامعه برسانند.

به‌هرروی، روز جهانی کودک فرصتیست تا همگان—از خانواده‌ها گرفته تا نهادهای دولتی—در اندیشه بازنگری در رفتارها و سیاست‌های خود باشند و بکوشند جهانی بیافرینند که در آن، هیچ کودکی از تحصیل، امنیت یا عشق محروم نماند.

فلسفه و مفهوم روز جهانی کودک

روز جهانی کودک در سال ۱۹۵۴ پایه‌گذاری شد تا نگاه جهان به کودک، از زاویه‌ای انسانی‌تر و عادلانه‌تر شکل گیرد. این روز که از سوی سازمان ملل متحد تعیین شده، برای یادآوری حقوق اساسی کودکان و توجه به نیاز آن‌ها در زمینه‌هایی مانند آموزش، سلامت، امنیت و رشد فردیست. هدف اصلی از تعیین چنین روزی، یادآوری مسئولیت بزرگ خانواده‌ها، جامعه و دولت‌ها در برابر نسلیست که آینده جهان در دستان آن‌هاست.

کودک، نسخه کوچک انسان بالغ نیست، بل انسانی کامل در مسیر رشد و شکوفاییست. او حق دارد بیاموزد، تجربه کند، رؤیا بسازد و در محیطی سرشار از مهر، احترام و امنیت زندگی کند. هنگامی‌که جامعه‌ای به حقوق و شأن کودکان خود توجه نشان دهد، در حقیقت برای آینده‌اش سرمایه می‌سازد؛ آینده‌ای که بر پایه عدالت، آگاهی و عشق استوار خواهد بود، نه بر بی‌توجهی و نابرابری.

به‌هرروی، روز جهانی کودک یادآور این حقیقت است که هیچ کودکی نباید قربانی فقر، جنگ یا بی‌عدالتی شود. هر لبخند کودک نشانه امید است و هر اندوه او هشداری برای وجدان جمعی ما. این روز فرصتیست برای بازنگری در رفتار و تصمیم‌های ما نسبت به نسلی که حق دارد در جهانی امن و انسانی رشد کند.

اهمیت کودک در ساختن آینده

کودک، آینه‌ای روشن از جامعه است. هر لبخند، هر نگاه پر از کنجکاوی و هر پرسش او نشانه‌ای از فردایی روشن‌تر و جامعه‌ای امیدوارکننده است. کشوری که برای تربیت و آموزش کودکانش تلاش کند، در واقع بنیان توسعه و پیشرفت واقعی خود را پی‌ریزی کرده است و نشان داده که برای آینده مردم و سرزمینش ارزش قائل است.

افزون‌بر تأمین نیاز‌های مادی، توجه به رشد روحی و عاطفی، تقویت اعتمادبه‌نفس و آموزش مهارت‌های اجتماعی در کودکان نقش کلیدی دارد. کودکانی که در محیطی امن، مهربان و پر از محبت پرورش یابند، در آینده به شهروندانی مسئول، آگاه و خلاق تبدیل خواهند شد. سال‌های کودکی نه تنها آغاز شکل‌گیری شخصیت انسان است، بل‌که دوره‌ای سرنوشت‌ساز برای شکل‌دهی به جامعه‌ای سالم و پویاست. هر غفلت یا بی‌توجهی در این سال‌ها می‌تواند زیانی ماندگار و جبران‌ناپذیر برای نسل‌های بعدی به همراه داشته باشد و فرصتی که برای رشد و پرورش آن‌ها فراهم شده است را هدر دهد.

به‌هرروی، مراقبت، آموزش و حمایت از کودکان، سرمایه‌گذاری روی آینده‌ایست که جامعه‌ای پایدار، انسانی‌تر و امیدوارکننده را تضمین می‌کند. هر قدمی که امروز برای کودکان برداشته شود، فردایی روشن‌تر برای همه مردم رقم خواهد زد.

حقوق کودک؛ از شعار تا واقعیت

کنوانسیون جهانی حقوق کودک که در سال ۱۹۸۹ به تصویب رسید، تلاش کرد تا نگاه جهان به کودکان را از زاویه‌ای انسانی و برابر شکل دهد و بر حق آموزش، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، امکان بازی و حضور فعال در زندگی اجتماعی تأکید کرد. این کنوانسیون کودکان را نه نسخه‌ای کوچک از بزرگسالان، بل انسان‌هایی کامل و در حال رشد می‌بیند که حق دارند در محیطی امن و پرمحبت زندگی کنند و استعدادهای خود را شکوفا سازند. بااین‌حال، میلیون‌ها کودک در سراسر جهان هنوز با محرومیت از این حقوق روبه‌رو هستند و بسیاری از آن‌ها از تحصیل بازمانده یا به کارهای سخت و طاقت‌فرسا واداشته می‌شوند.

در ایران نیز هرچند پیشرفت‌هایی در زمینه آموزش و سلامت کودکان رخ داده، اما هنوز کودکانی وجود دارند که به دلایل اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی از حق طبیعی خود برای آموزش و رشد محروم‌اند. بسیاری از این کودکان مجبورند ساعات طولانی کار کنند و فرصت‌های بازی و یادگیری سالم از آن‌ها گرفته می‌شود. افزون‌بر نیازهای مادی، پرورش روح، احساسات، خلاقیت و اعتمادبه‌نفس کودکان نقشی اساسی در شکل‌گیری آینده جامعه دارد؛ کودکانی که در محیطی آرام و مهربان رشد کنند، در بزرگسالی شهروندانی مسئول و آگاه خواهند شد.

فراموش کردن این واقعیت که هر کودک، فارغ از تبار، جنسیت یا جایگاه اجتماعی، سزاوار فرصت برابر برای یادگیری و رشد است، کم‌وبیش آسیب‌های جدی به نسل‌های آینده وارد می‌کند. جامعه‌ای که برای کودکان خود ارزش قائل شود و شرایط رشد و شکوفایی آن‌ها را فراهم کند، در حقیقت سرمایه‌گذاری مستقیم بر آینده خود انجام داده است و پایه‌های توسعه و عدالت در آن مستحکم خواهد شد.

بیشتر بخوانید: ۳۸ درصد کودکان ایران زیر خط فقر/ گسترش فقر چندبُعدی و تاثیر آن بر آینده کودکان در خانواده‌های نابرخوردار

خانواده؛ نخستین پناهگاه و نخستین مدرسه کودک

خانواده نخستین و مهم‌ترین محیط یادگیری برای کودک است. هنگامی‌که والدین به نیاز‌ها و احساسات کودک توجه می‌کنند و با او هم‌دلانه رفتار می‌کنند، به او می‌آموزند که عشق و احترام، پایه‌های زندگی سالم هستند. پدر و مادر نه‌تنها آموزگار فرزندان، بل پناه و تکیه‌گاه عاطفی آن‌ها نیز هستند و نقش‌شان در شکل‌گیری شخصیت، اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های اجتماعی کودک حیاتی است.

آسیب‌های ناشی از فشار‌های اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها، مستقیم بر کودکان اثر می‌گذارد و رشد آن‌ها را با مشکل روبه‌رو می‌کند. کودکانی که در محیطی پرتنش و ناسالم بزرگ شوند، در بزرگسالی کم‌تر توانایی مقابله با چالش‌های زندگی و حضور فعال در جامعه را خواهند داشت. ازاین‌رو، سیاست‌گذاری مؤثر در حمایت از خانواده‌ها و فراهم کردن وضعیت زندگی مناسب برای والدین و فرزندان، نه‌تنها به نفع کودکان است، بل آرامش و ثبات در آینده جامعه را نیز تضمین می‌کند.

توجه به پرورش عاطفی، تقویت مهارت‌های ارتباطی و ایجاد فضایی سرشار از محبت در خانه، پایه‌های یک جامعه سالم و آینده‌ای روشن برای نسل‌های بعدی را پی‌ریزی می‌کند. کودکانی که در چنین محیطی رشد می‌کنند، آماده می‌شوند تا در جامعه مسئولیت‌پذیر، خلاق و آگاه باشند و چرخه رشد و توسعه اجتماعی را تقویت کنند.

آموزش و بازی؛ دو رکن رشد در کودک

آموزش برای کودک تنها حفظ کردن کتاب و درس نیست، بل‌که راهیست برای کشف خود و جهان پیرامون. مدرسه باید محیطی امن و شاد باشد تا کودک بتواند با آرامش و آزادی، بیاموزد و بیافریند. محیط آموزشی باید فضایی ایجاد کند که کودک با کنجکاوی و علاقه به یادگیری بپردازد و فرصت تجربه‌های عملی و خلاقانه را داشته باشد.

بازی نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از رشد کودک است. کودک از خلال بازی، مهارت‌های اجتماعی، معنا، احساس و دوستی را می‌آموزد و به شناخت بهتری از خود و دیگران می‌رسد. بااین‌حال، در بسیاری از نظام‌های آموزشی، بازی هنوز جایگاه شایسته‌ای ندارد و به عنوان یک ابزار جدی برای یادگیری و توسعه شخصیت، نادیده گرفته می‌شود. در حالی‌که حتا چند ساعت بازی آزاد در روز می‌تواند ذهن و روح کودک را تازه کند، خلاقیت او را تقویت کند و مهارت‌های حل مسئله، همکاری و تصمیم‌گیری را در او پرورش دهد. ایجاد فرصت‌های بازی باکیفیت، نه‌تنها به رشد فردی کودک کمک می‌کند، بل جامعه‌ای پویا و نوآور را نیز شکل می‌دهد.

نقش جامعه و رسانه‌ها

جامعه و رسانه‌ها مسئول ارائه تصویری درست و واقعی از کودک و نیازهای او هستند. رسانه‌های مسئول باید از به‌کارگیری کلیشه‌های رایج درباره کودکان بپرهیزند و تمرکز خود را بر آموزش همگانی درباره حقوق و نیازهای آنان قرار دهند.

برگزاری جشن‌ها، نمایشگاه‌های نقاشی و برنامه‌های فرهنگی در روز جهانی کودک، فرصتیست تا کودکان احساس کنند دیده و شنیده می‌شوند و ارزش آنها در جامعه شناخته شده است. به‌هرروی، مسئولیت مراقبت و حمایت از نسل آینده تنها بر دوش خانواده نیست؛ دولت، رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و تمامی مردم نقش و سهم خود را در این مسیر دارند و همکاری جمعی می‌تواند زمینه رشد کودکان و شکوفایی استعدادهایشان را فراهم کند.

نتیجه‌گیری

روز جهانی کودک، که برابر با هشتم اکتبر و شانزدهم مهر، یادآور این نکته است که هیچ آینده‌ای بدون لبخند کودکان شکل نمی‌گیرد. این روز فرصتیست برای اندیشیدن به جهانی عادلانه‌تر و مهربان‌تر، جهانی که در آن هر کودک حق داشته باشد زندگی امن، شاد و پر از فرصت تجربه کند.اگر بخواهیم فردایی روشن بسازیم، باید امروز را برای کودکان بسازیم؛ با آموزش مناسب، حمایت عاطفی و ایجاد محیطی سرشار از صلح و احترام. کودک امروز، انسانی در حال رشد و شکوفاییست و فردای جامعه به دست کسانی ساخته خواهد شد که امروز فرصت دیدن رؤیا و تجربه کردن جهان را یافته‌اند.پاسداشت کودکان، پاسداشت زندگی و آینده‌ست. هر لبخند کودک، نه‌تنها شادی لحظه‌ایست بل نشانه‌ای از امید و انرژی برای ساختن دنیایی بهتر و انسانی‌تر است. هنگامی‌که جامعه به حقوق و نیاز‌های کودکان اهمیت دهد، در حقیقت سرمایه‌گذاری بر روی آینده خود انجام داده است.