خطر تخریب گنجعلی‌خان کرمان در کمین است

اقتصاد۲۴- در هفته‌های اخیر موجی از مخالفت با ساخت‌وسازی در بافت تاریخی کرمان، از سوی فعالان میراث‌فرهنگی در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده یافته است. پای استاندار کرمان به پروژه باز شده و فعالان میراث‌فرهنگی از استاندار می‌خواهند پروژه متوقف شود. ماجرا از این قرار است که اداره‌کل امور مالیاتی استان کرمان می‌خواهد ساختمانی هفت‌طبقه در ۵۰۰ متری میدان تاریخی ارگ و میدان گنجعلی‌خان و کاروانسرای ثبت جهانی گنجعلی‌خان بسازد و یک اسکلت آبی هفت‌طبقه را در منظر تاریخی این اماکن تاریخی علم کرده است. درصورتی‌که قوانین میراث برای این محدوده دو طبقه را اجازه می‌دهد. ساختمان بانک مسکن مرکزی هم کنار این اسکلت وجود دارد که پنج طبقه است و اگر ساختمان اداره امور مالیاتی کمتر از پنج طبقه بود، می‌توانست پشت ساختمان بانک مسکن پنهان شود و در منظر تاریخی کاروانسرای گنجعلی‌خان چیز دیگری اضافه نکند. اما مجوز ساختمان، شش طبقه روی پیلوت و درواقع هفت طبقه است.

اسکلت آبی‌رنگی که نوید یک ساختمان مدرن هفت‌طبقه را می‌دهد، در خیابان معلم کرمان بین ساختمان مرکزی بانک مسکن و اداره آموزش‌وپرورش در حال ساخت است.

ساختمان دو بخش است. در هر دو بخش ابتدا اسکلت چهار طبقه بالا آمده و بعد ظرف مدت کوتاهی دو طبقه باقیمانده را روی آن ساختند. از سمت میدان ارگ هم این ساختمان مشخص است، احتمالاً از تمامی حجره‌های میدان ارگ هم این اسکلت معلوم باشد. از خیابان گلبازخان که به‌سمت خیابان معلم بایستید، اصطلاحاً در آکس خیابان اسکلت آبی هفت‌طبقه را می‌بینید. وارد میدان گنجعلی‌خان که شوید، از روی سکو‌های کاروانسرای گنجعلی‌خان هم این اسکلت فلزی مشخص است. اما فاجعه زمانی است که وارد مهمترین اثر تاریخی شهر کرمان می‌شوید؛ کاروانسرای ثبت جهانی گنجعلی‌خان. اگر از پله‌های کاروانسرا بالا بروید و وارد حجره‌های کاروانسرا شوید و از پنجره‌ها و ایوان‌های این بنای باشکوه به منظره میدان گنجعلی‌خان نگاهی بیندازید، چندین ساختمان معارض خط آسمان را به‌هم می‌ریزند. یکی از بلندترین و به‌چشم‌آمدنی‌ترین سازه‌ها همین اسکلت‌های آبی هفت‌طبقه است. اگر کمی سختگیر باشید، دیگر زیبایی‌ها به چشمتان نمی‌آید و چیزی به‌جز آلودگی بصری نمی‌بینید. آسمان اینجا کاملاً مخدوش است.

بانک مسکن، دکل‌های مخابراتی و یکی‌دو ساختمان دیگر نیز پیش از ثبت جهانی کاروانسرا آسمان را مخدوش کرده بودند، اما اسکلت‌های آبی جدید هستند و بعد از ثبت جهانی در چشم کاروانسرا فرو می‌روند.

تخلفی آشکار پشت مجوز‌های قانونی

اینجا تخلفی آشکار رخ داده. البته روی کاغذ همه‌چیز درست است. کپی از رأی کمیسیون ماده ۵ به دست «پیام‌ما» رسیده که نشان می‌دهد مصوبه کمیسیون ماده ۵ برای تغییر ضوابط میراثی بنا، با امضای همه اعضا به تصویب رسیده است. پنج عضو این کمیسیون مهم به شش طبقه روی پیلوت در نزدیکی کاروانسرای جهانی و بازار تاریخی گنجعلی‌خان کرمان مجوز داده‌اند. یعنی مجوز ساخت بیش از ۲۲ متر ارتفاع در محلی که باید نهایتاً تا هفت متر ارتفاع اجازه ساخت‌وساز داده شود.

براساس قانون، مدیران می‌توانند در قالب کمیسیون ماده ۵ ضوابط را تغییر دهند، اما چرا تصمیم گرفتند این تغییر را ایجاد کنند؟

تمام اعضای کمیسیون ماده ۵، این مصوبه را امضا کرده‌اند. رئیس کمیسیون ماده ۵ نماینده استاندار و معاون عمرانی او، «مصطفی آیت‌الهی موسوی»، است. «رضا حافظی» رئیس وقت اداره راه‌وشهرسازی، «ریحانه‌سادات تهامی» نماینده شهردار کرمان یعنی معاون معماری و شهرسازی وقت، «فریدون فعالی» مدیرکل وقت میراث‌فرهنگی و «علی باقری» مدیرکل جهادکشاورزی استان کرمان، همگی امضا کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:عکس/ دورهمی حافظ و شاعران روی دیوارنگاره میدان ولیعصر

حالا که قضیه حساس شده، هیچ‌کدام از این پنج نفر امضایشان را گردن نمی‌گیرند و هرکسی تلاش می‌کند بار امضایش را به دوش اداره و مدیر دیگر بیندازد.

اما باید خطای اصلی را از اداره‌کل میراث‌فرهنگی دانست. مدیرکل میراث باید پاسدار بافت تاریخی باشد. در زمان همین مدیرکل، کاروانسرای گنجعلی‌خان ثبت جهانی شده. او حتماً در این مسیر تلاش کرده، اما به‌نظر می‌رسد دلواپسی این تلاش را ندارد و احتمالاً حالا که دوران مدیرکلی‌اش تمام شده و از کرمان رفته، دیگر قرار نیست از ایوان‌های کاروانسرای جهانی به نتیجه امضایش نگاه کند.

اما مسئله فقط این نیست. از زمانی که سروصدا و مطالبات مردمی در فضای مجازی زیاد شده، سرعت کار در این پروژه بالاتر رفته و پیمانکار و کارفرما به‌سرعت در حال تکمیل پروژه هستند.

بیشتر بخوانید:کشف پادشاه ۴هزارساله در صخره‌های ایذه

بسیاری از فعالان میراث‌فرهنگی کرمان در شبکه‌های اجتماعی از استاندار کرمان خواسته‌اند جلوی پیشرفت این پروژه را بگیرد. استاندار کرمان پنجم مهر ماه و در مراسم بزرگداشت روز جهانی گردشگری در نزدیکی میدان گنجعلی‌خان به‌صراحت گفت از ضوابط میراث‌فرهنگی حمایت می‌کند. او در پاسخ به درخواست‌های مردمی هم گفته بود تصمیم‌گیری در مورد این پروژه را به شورای تخصصی وزارت میراث‌فرهنگی سپرده است و نظر تخصصی آنها را اجرا خواهد کرد.

اظهارات مسئولان؛ ابهامات قانونی

اما این پرونده پیچیدگی‌های دیگری هم دارد. صبح روز دوشنبه، ۱۴ مهرماه، «محمد امینی‌زاده»، عضو شورای شهر کرمان، در نشست عمومی شورای شهر کرمان اعلام کرد این پرونده در موارد بسیاری تخلف داشته و استاندار برای توقف پروژه نیازی به نظر اداره‌کل میراث‌فرهنگی ندارد. امینی‌زاده گفت: «گزارشی از این پرونده را از شهرداری بافت تاریخی کرمان دریافت کردم. مالک یعنی اداره‌کل امور مالیاتی سال ۱۴۰۲ به شهرداری مراجعه می‌کند برای دریافت پروانه و نقشه‌هایش سه طبقه روی پایلوت بوده که، چون بیش از ضوابط درخواست داشتند، پرونده به کمیسیون ماده ۵ ارسال می‌شود.»

امینی‌زاده این را هم گفت که «با وجود موافقت نکردن اداره‌کل میراث‌فرهنگی این مصوبه رسیدگی می‌شود؛ درصورتی‌که تا زمان کامل نبودن پرونده نباید رسیدگی انجام می‌شد و در زمانی کمتر از مهلت قانونی برای تأیید مصوبه، این رأی به شهرداری ابلاغ شده و یک ماه بعد از مصوبه هم مدیرکل راه‌وشهرسازی مکاتبه‌ای را با معاونت عمرانی استانداری انجام می‌دهد و خبر می‌دهد مصوبه کمیسیون ماده ۵ نباید برای اجرا به شهرداری ابلاغ می‌شده است.»

این عضو شورای شهر کرمان همچنین ادامه داد: «اتفاق بعدی در شهرداری رخ داده و این پروژه بدون صدور پروانه آغاز به کار کرده است؛ درصورتی‌که نباید بدون صدور پروانه ساخت‌وساز صورت گیرد.» شهردار کرمان در پاسخ به امینی‌زاده گفت این روال شهرداری کرمان است که ادارات و ارگان‌های دولتی می‌توانند بدون صدور پروانه با انجام محاسبات و با پرداخت بخشی از عوارض، ساخت‌وساز را شروع کنند تا برای اعتبارات دولتی مشکلی پیش نیاید و نهاد‌های بازرسی هم این مجوز را به شهرداری کرمان دادند.

«محسن تویسرکانی»، شهردار کرمان، گفت: «در زمان شهردار سابق و معاون معماری شهرسازی سابق نباید این مصوبه امضا می‌شده است. شهردار منطقه ۵ خوب عمل کرده است که پروانه این پروژه را تا تعیین‌تکلیف صادر نمی‌کند.»

درنهایت با توجه به تسویه حساب‌های سیاسی اعضای شورای شهر با شهردار کنونی و معاون عمرانی استاندار کرمان و البته نفوذ و قدرت اداره‌کل امور مالیاتی، ساختمان مذکور به‌سرعت در حال ساخت است.

بار‌ها از این سبک اتفاقات در کرمان افتاده است، تا وقتی که مدیران حساسیت یک موضوع میراثی را درک کنند، پروژه عمرانی به پیشرفت زیادی می‌رسد و دیگر نمی‌توان آن را منتفی کرد.