مواضع تند لبنان علیه ایران؛ تغییر لحن بیروت نشانه چیست؟

اقتصاد۲۴ - «یوسف رجی»، وزیر امور خارجه لبنان، در گفت‌و‌گو با شبکه الجزیره با ادبیاتی صریح مدعی شد که «نقش ایران در لبنان و منطقه بسیار منفی است» و سیاست‌های تهران را از عوامل بی‌ثباتی دانست. او تأکید کرد گفت‌و‌گو با ایران تنها در صورتی ممکن است که تهران آنچه «دخالت در امور داخلی لبنان» خوانده می‌شود را متوقف کند.

این موضع‌گیری زمانی معنادارتر شد که رجی دعوت عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، برای سفر به تهران را رد کرد و پیشنهاد داد گفت‌و‌گو‌ها در کشوری ثالث برگزار شود؛ اقدامی که در عرف دیپلماتیک، پیامی روشن درباره سطح بی‌اعتمادی و حساسیت روابط مخابره می‌کند.

یک گام فراتر؛ تعلیق سفیر ایران در بیروت

در ادامه همین تغییر لحن، روزنامه الاخبار لبنان، نزدیک به حزب‌الله، خبر داد که وزارت خارجه لبنان موضوع موافقت با سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران در بیروت را در حالت تعلیق قرار داده است.

بر اساس این گزارش، پس از آنکه لبنان «احمد سویدان» را به‌عنوان سفیر جدید خود در تهران منصوب کرد، جمهوری اسلامی نیز نام سفیر پیشنهادی خود را برای بیروت به وزارت خارجه لبنان ارسال کرده است؛ اما یوسف رجی این موضوع را به هیئت دولت ارائه نکرده و فرآیند تصویب استوارنامه سفیر جدید ایران عملاً متوقف مانده است.

این تعلیق، در فضای دیپلماتیک اقدامی کم‌سابقه و معنادار تلقی می‌شود؛ نشانه‌ای عملی از سردی روابط که فراتر از مواضع رسانه‌ای و اظهارات سیاسی، به سطح تصمیم‌های اجرایی رسیده است.

چرا حالا؟ فشار هم‌زمان از چند جبهه

تحلیلگران منطقه‌ای معتقدند تغییر لحن بیروت بی‌ارتباط با شرایط جدید لبنان نیست. دولت نواف سلام از یک‌سو زیر فشار آمریکا و متحدان غربی برای مهار و خلع سلاح حزب‌الله قرار دارد و از سوی دیگر با تهدید‌های فزاینده اسرائیل روبه‌روست.

هشدار‌های مکرر تل‌آویو درباره «آمادگی برای عملیات گسترده» علیه لبنان، دولت این کشور را به سمت فعال‌سازی دیپلماسی و ارسال پیام‌های اطمینان‌بخش به غرب سوق داده است. در این چارچوب، فاصله‌گذاری علنی از ایران و حتی تعلیق پذیرش سفیر تهران، می‌تواند بخشی از تلاش بیروت برای نمایش استقلال تصمیم‌گیری و کاهش فشار‌های خارجی تلقی شود.

حزب‌الله؛ محور اصلی اختلاف

رجی در ادامه اظهاراتش، با ادبیاتی کم‌سابقه، حزب‌الله را «سازمانی غیرقانونی» خواند و مدعی شد سلاح‌های این گروه نه در دفاع از لبنان کارآمد بوده و نه مانع تجاوز اسرائیل شده است. این در حالی است که نقش حزب‌الله در آزادسازی اراضی اشغالی و ایجاد بازدارندگی در برابر اسرائیل، بخش مهمی از حافظه سیاسی جامعه لبنان است.

با این حال، در هفته‌های اخیر و پس از ترور فرماندهان ارشد حزب‌الله و نقض مکرر آتش‌بس از سوی اسرائیل، دولت لبنان بیش از گذشته نگران تبدیل‌شدن کشور به میدان تسویه‌حساب‌های منطقه‌ای است؛ نگرانی‌ای که باعث شده فاصله‌گذاری از حزب‌الله، حتی در سطح گفتمانی، پررنگ‌تر شود.

واکنش تهران؛ کنایه دیپلماتیک و حفظ کانال‌ها

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، رد دعوت تهران را «مایه شگفتی» دانست و در کنایه‌ای آشکار نوشت که وزرای خارجه کشور‌هایی با روابط برادرانه، نیازی به محل بی‌طرف برای گفت‌و‌گو ندارند. او در عین حال با اشاره به تداوم اشغالگری و نقض آتش‌بس از سوی اسرائیل، از درک دلایل عدم سفر همتای لبنانی سخن گفت و دعوت سفر به بیروت را پذیرفت.

این واکنش نشان می‌دهد تهران تلاش دارد ضمن حفظ کانال دیپلماتیک، از تشدید علنی تنش پرهیز کند؛ هرچند تعلیق سفیر و لحن جدید بیروت، این مسیر را دشوارتر کرده است.

رسانه‌های جهان چه می‌گویند؟

در تحلیل‌های منتشرشده در رسانه‌های غربی و عربی طی هفته‌های اخیر، یک نکته مشترک برجسته است: لبنان در حال ارسال پیام بازتعریف نقش خود در معادلات منطقه‌ای است. برخی این مواضع را تلاشی برای کاهش احتمال درگیری با اسرائیل می‌دانند و برخی دیگر آن را بخشی از سناریوی فشار تدریجی بر حزب‌الله و حامیانش ارزیابی می‌کنند.

در همین حال، مقامات اسرائیلی با ادبیاتی تهاجمی‌تر از گذشته از «بازبودن همه جبهه‌ها» سخن می‌گویند و تمرکز خود را بر «محور ایران» اعلام کرده‌اند؛ گزاره‌ای که افزایش تنش تهران–بیروت را به عاملی خطرناک در معادله امنیت منطقه تبدیل می‌کند.

فاصله‌گذاری یا زمینه‌سازی؟

اظهارات وزیر خارجه لبنان و تعلیق پذیرش سفیر جدید ایران را نمی‌توان صرفاً موضع‌گیری‌هایی مقطعی دانست. این اقدامات بخشی از تلاش دولت بیروت برای خروج از زیر سایه سنگین معادلات منطقه‌ای است؛ تلاشی که هنوز مشخص نیست به کاهش تنش می‌انجامد یا لبنان را بیش از پیش در مرکز بازی قدرت‌ها قرار می‌دهد.

آنچه روشن است، صراحت بی‌سابقه بیروت علیه تهران، هم‌زمان با تهدید‌های آشکار اسرائیل و تحرکات دیپلماتیک اخیر، زنگ خطری است که می‌تواند نشانه ورود منطقه به مرحله‌ای حساس‌تر و غیرقابل‌پیش‌بینی‌تر باشد.