هجوم ۱۰ میلیون نفر به آشفته بازار خودرو؛ آیا قرعه‌کشی جای تقاضای واقعی را می‌گیرد؟

اقتصاد۲۴- در روز‌هایی که تولید خودرو در ایران هنوز از دوران‌های رکودی و نوسانی عبور نکرده، بازار خودرو بیش از همیشه در معرض فشار‌های روانی و اقتصادی قرار دارد. بنا به تحلیل رسانه‌ها وضعیتی رخ داده که تقاضای مصرفی واقعی به حاشیه رفته و خودرو بیش از آنکه کالای مصرفی باشد، به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده است. نتیجه این روند را می‌شود در آمار اخیر دید: بیش از ۱۰ میلیون نفر برای شرکت در قرعه‌کشی محصولات ایران‌خودرو ثبت‌نام کرده‌اند، رقمی که نه تنها بی‌سابقه است بلکه عمیقاً نشان‌دهنده بی‌اعتمادی و بی‌برنامگی در این بازار است.

در حالی که یازدهمین مرحله فروش ایران‌خودرو وارد فرآیند قرعه‌کشی شده و نتایج آن به‌زودی اعلام می‌شود، این موج میلیونی ثبت‌نام‌کنندگان پاسخ ساده‌ای به یک سؤال پیچیده است: چرا بازار رسمی نمی‌تواند نیاز واقعی خریداران را تامین کند؟

رسانه‌های معتبر اقتصادی بار‌ها درباره شکاف عظیم میان عرضه و تقاضا نوشته‌اند؛ شکافی که اگر به زبان ساده ترجمه کنیم یعنی: تولید کم، عرضه قطره‌چکانیِ خودرو‌های داخلی و تقاضای سرکوب‌شده‌ای که حالا در قالب قرعه‌کشی به صفوفی طولانی بدل شده است. بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که این وضعیت، محصول سال‌ها قیمت‌گذاری دستوری و انحصار عرضه است که بازار را از مسیر طبیعی خود خارج کرده و زمینه رانت و واسطه‌گری را فراهم آورده است.

همزمان، قیمت خودرو‌های پرتقاضا در بازار آزاد بر مدار افزایش حرکت می‌کند؛ قیمت‌هایی که برای یک خودروی داخلی ساده، بار‌ها از مرز میلیارد تومان عبور می‌کند و خریداران واقعی را هر روز بیش از روز قبل از دسترسی به خودرو محروم می‌سازد. این اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار آزاد آن‌قدر وسوسه‌انگیز شده که حتی افرادی که خودرو را به‌عنوان سرمایه می‌بینند، تلاش می‌کنند در قرعه‌کشی شرکت کنند تا با فروش حواله یا خودرو در بازار آزاد سود ببرند.

این بحران تا آن‌جا پیش رفته که برخی تحلیل‌ها از تبدیل بازار خودرو به میدان سوداگرانه‌ای بزرگ خبر می‌دهد، با صف‌های میلیونی ثبت‌نام برای چند هزار دستگاه خودرو عرضه‌شده کارخانه. امری که اگر از کنار آن بی‌تفاوت عبور شود، می‌تواند بیش از پیش نارضایتی‌ها و مشکلات روانی در جامعه ایجاد کند.

کارشناسان و روزنامه‌نگاران اقتصادی نیز بار‌ها هشدار داده‌اند که استمرار این رویه نه‌تنها به نفع صنعت خودرو نیست، بلکه به تضعیف بیشتر تولید و کاهش توان خرید خانوار‌ها منجر خواهد شد. آنان معتقدند تا زمانی که سیاست‌گذاران نتوانند تعادل واقعی میان عرضه و تقاضا و اصلاح سازوکار قیمت‌گذاری و فروش را برقرار کنند، بازار خودرو ایران از این چرخه معیوب خارج نخواهد شد.

به این ترتیب، ثبت‌نام ۱۰ میلیونی در قرعه‌کشی ایران‌خودرو نه فقط یک آمار صرف، بلکه نمادی است از بحرانی عمیق در بازار؛ بحرانی که اگر پاسخی منطقی و اصلاحی نیابد، به زودی به یکی از پرچالش‌ترین معضلات اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل خواهد شد.