تطابق مزاج بدن انسان‌ ها با فصول مختلف

هر یک از فصول چهار گانه سال، مانند بدن انسان‌ها مزاج مشخصی دارند. در طب سنتی ایران نقطه شروع حفظ سلامتی، پیشگیری از بیماری‌ها است. در این مقاله توصیه هایی برای سبک زندگی مخصوصا عادات غذایی، خواب منظم، بیداری و فعالیت‌های بدنی در فصول مختلف شده است که رعایت آنها برای ارتقاء سطح سلامت جامعه و کاهش هزینه های درمانی مفید است.

اقتصاد24- تغییرات آب و هوا از عوامل مهم اثر گذار در سلامت انسان محسوب می شوند. همه ساله با ورود به فصل جدید شاهد بروز بیماری های مرتبط با آن فصل هستیم. مکاتب طبی مختلف توصیه هایی جهت پیشگیری و درمان بیماری های شایع فصول ارائه داده اند. تنوع فصول در ایران و اقلیم های جغرافیایی متفاوت آن لزوم به کارگیری توصیه های پیشگیری و درمانی متناسب با کشور را طلب می کند.

در پژوهشی که در خصوص "اصول شش گانه حفظ سلامتی از دیدگاه طب سنتی ایران و ارتباط آن با فصول" توسط تیم پژوهشگران متشکل از راحله کارگزار( دانشجوی دکتری طب سنتی ایرانی)، روشنک سالاری( استادیار، دکتری تخصصی کنترل دارو)، مژده خدابخش(دانشجوی دکتری طب سنتی ایرانی) و ملیحه متوسلیان( استادیار طب سنتی ایرانی) با مطالعه کتابخانه ای انجام شده، آمده است:« فصل بهار بر حسب مزاج معتدل است. ابن سینا در قانون، بهار را بهترین فصل سال دانسته و حکیم جرجانی معتقد بوده فصل بهار در صورتی که در مزاج اصلی خود باشد معتدل ترین فصل است و طبع خون و روح را دارد و رنگ پوست افراد را سرخ می کند. بهار با همه سنین خصوصا با سن کهولت و صاحبان مزاج سرد و خشک موافق است. بروز بیماری در افراد مستعد بیماری های مزمن و افراد پرخور و کم تحرک نیز در این فصل محتمل است. عود بیماری های مزمن نیز به سبب حرکت اخلاط به سبب تغییر دما از سرد به گرم مشاهده شده است. از بیماری های شایع فصل بهار می توان به خونریزی بینی، سکته، صرع، آماس، سردرد، کنژکتیویت و بثورات، فشارخون، زکام، کک مک، خشونت صورت، سرفه، مالیخولیا و جوش زدن اشاره کرد.

توصیه می شود در این فصل از لباس های جنس پشم سنجاب و پنبه ای نازک، کرباس و حریر، بوییدن عطر هایی مانند مشک، عنبر، کافور و گلاب، غذاهای لطیف مانند گوشت بره، تخم مرغ نیم برشت، شربت زرشک، آلبالو، سکنجبین، ریواس و سماق استفاده کرد؛ همچنین از غذای زیاد، کثرت در خوردن گوشت، پیاز، سیر و ترشی، خشم و شادی زیاد پرهیز کرد.

پرهیز از حرکت و استحمام فراوان، خشم و شادی زیاد و نیز انجام تنقیه و مبادرت به خروج خون از طریق فصد از دیگر مواردی است که در این فصل توصیه می شود.»

در ادامه این پژوهش یافته در خصوص فصل "تابستان" نشان می دهند:« مزاج فصل تابستان مایل به گرمی و خشکی است. این فصل برای افراد پیر و صاحبان مزاج سرد و تر(بلغمی) مناسب است. ابن سینا در کتاب قانون اشاره دارد که بیماری ها در فصل تابستان سریع خوب می شود ولی اگر رطوبت درآن وجو داشته باشد، بهبودی بیماری ها به طول می انجامد. علاوه بر این گرمای تابستان موجب ایجاد استعداد بیماری های صفراوی مثل تب ها، بثورات گرم و درد گوش، درد چشم، زخم های درون دهان، چرکی شدن زخم ها، قطره قطره آمدن ادرار،و نوعی اسهال می شود.

توصیه می شود در این فصل، از لباس های کتانی، سکونت در مکان های خنک و نزدیک به آب روان، بوییدن عطر هایی مانند بید، نیلوفر، گلاب، صندل، کافور و گل ها و شکوفه های دارای مزاج سرد و تر، مصرف ماهی قزل آلا، گوشت مرغ و خروس، کبک، زغاله و بره، میوه های تازه مثل آلو، گیلاس، آلبالو، توت سیاه، سیب ترش، به، انار، هندوانه، آشامیدن آب انار ترش، آب لیمو، آب غوره، شربت ریواس و سکنجبینو نارنج، سبزیجات مثل کاهو، کدو، اسفناج، خیار، کاسنی، خرفه و خیار چنبر استفاده کرد.

همین طور باید از بوییدن مشک و عنبر، خوردن غذاها و نوشیدنی های گرم، زیاد خوردن و زیاد آشامیدن، خواب در طول روز، حرکت و ورزش زیاد، زیاده روی در آمیزش جنسی و مسهلات قوی و فصد پرهیز کرد.»

در این پژوهش درباره فصل "پاییز" آمده است:« پاییز بر حسب مزاج سرد و خشک است و مخالف با مزاج روح انسان، حیوان و نباتات است و به این علت میوه ها، برگ ها و درختان در این فصل زرد و فاسد شده و می افتند. این فصل به سبب تغییرات دما از سردی صبح و شب به گرمی روز و حرکت مردم در هوای گرم روز و سکون آن ها در هوای سرد شب، تحلیل کننده قوای بدن و موجب امراض بسیار است. بهترین هنگام پاییز زمانی است که رطوبات و باران بسیار باشد و بدترین آن، زمانی است که خشکی زیاد باشد. این فصل با مزاج خون مخالف است. از بیماری های رایج در این فصل می توان به درد مفاصل، سرطان، درد سیاتیک، زلق الامعاء، سکته و صرع و امراض سودایی مثل جنون، امراض ریه اشاره کرد.

تدابیر توصیه شده در این فصل شامل پوشیدن لباس های پشمی، بوییدن عطریات و گل های خوشبوی ملایم، مصرف شیرینی های ساخته شده از مغز بادام و پسته، مصرف غذاهای گرم وتند، مصرف گوشت بره، گوشت گوسفند یک ساله و بزغاله نر، خربزه، به، سیب، گلابی و انار است. همچنین باید از حمام کردن با آب سرد، پرخوری و پرنوشی، نوشیدن آب سرد، گوشت گاو و گوشت های سرخ شده، خوردن گوشت صید و نمک سود و طعام های شور و تیز، در این فصل پرهیز کرد.

حمام رفتن یک روز در میان با آب نیم گرم و تنقیه جهت پاکسازی بدن در این فصل توصیه شده است.»

محققان در ارتباط با فصل" زمستان" می گویند:« مزاج فصل زمستان مایل به سردی و تری است. حرارت غریزی در فصل زمستان، مجتمع و قوی است و در نتیجه هضم قوی محسوب می‌شود. زمستان متناسب با صاحبان مزاج صفراوی و مخالف بلغمی مزاج ها است و کمال مخالفت را با مزاج افراد پیر دارد. از بیماری های این فصل می توان زکام، نزله، بیماری های ریوی، بیماری های حلق، صرع و سکته، درد پهلو و درد پشت، زکام، سردرد و سرگیجه را نام برد.

توصیه های این فصل مواردی مثل پوشیدن لباس های پشمی، ابریشمی، پنبه ای، استفاده از پوست سمور و سنجاب، ساکن شدن در مکان های مرتفع و آفتابی، بوییدن عود و عنبر، غذای معتدل غلیظ مثل حلیم و کله پاچه ، گوشت گوسفند یک ساله و آب گوشت، گوشت شکار با ادویه تند و کباب بریان، گوشت کبک و گنجشک و بلدرچین و تیهو، پوشاندن خود در هنگام خواب است.

فعالیت زیاد و پرهیز از فصد و حجامت از جمله مواردی است که در این فصل توصیه‌شده‌اند.»

در نتایج این پژوهش آمده است:« در مکتب طب سنتی ایران توجه به شش اصل ضروری زندگی شامل: آب و هوا، خواب و بیداری، خوردن و آشامیدن، حرکت و سکون، احتباس و استفراغ و اغراض نفسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. طب سنتی ایران طب کل نگری است و راهکار های بهداشتی و حفظ تندرستی آن ارزان، ساده، قابل پذیرش و در دسترس است.

این پژوهش در شماره سوم، مجله طب سنتی اسلام و ایران به چاپ رسیده است.»

منبع: ایسنا