واخوانی کاهش جنجالی دامنه نوسانات بورس/ بازار سرمایه ایران به رکود تلخ ۱۹۲۹ آمریکا نزدیک می‌شود؟/ شرایط این روز‌های بورس طبیعی نیست

چهارشنبه هفته گذشته مدیریت سازمان بورس با اعلان دستوری کاهش دامنه نوسانات روزانه دست به حرکت غافلگیرانه‌ای زد؛ تصمیمی که هرچند با دستور روز جمعه وزیر اقتصاد لغو شد و رنگ اجرا ندید، اما هنوز ذهن خیلی‌ها را درگیر خود کرده است.

اقتصاد۲۴- بازار سهام تنها بازاری است که در کسادی این روز‌ها هنوز رونق دارد؛ نوسانات اخیر ارز و آمدن کرونا هر کسب و کاری را از سکه انداخته است، اما زورش هنوز به بورس اوراق بهادار ایران نرسیده است.

بیشتر بخوانید: بورس چرا رونق گرفت؟

با این همه چهارشنبه هفته گذشته مدیریت سازمان بورس با اعلان دستوری کاهش دامنه نوسانات روزانه دست به حرکت غافلگیرانه‌ای زد؛ تصمیمی که هرچند با دستور روز جمعه وزیر اقتصاد لغو شد و رنگ اجرا ندید، اما هنوز ذهن خیلی‌ها را درگیر خود کرده است.

امیرحسین بنی صدر، کارشناس بازار سرمایه در خصوص چرایی و تبعات کاهش یافتن دامنه نوسانات بازار سهام به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: این روز‌ها عمده بازار‌های مالی در وضعیت قفل شدگی هستند و بازار سهام تنها یک استثناست؛ سرمایه گذاران عمده بازار‌های خودرو، ارز، سکه و طلا و مسکن چشم انداز روشنی مقابل خود نمی‌بینند و برای همین سرمایه‌های خود را وارد بورس اوراق بهادار کرده اند؛ تنها بازاری که شاخص‌هایش این روز‌ها روندی صعودی و مثبت را طی کرده بازار سهام است.

وی ادامه می‌دهد: در همین راستا بی شمار افراد دیگری که اصلا اهلیتی با هیچ کدام از بازار‌های مالی ندارند تصمیم گرفته اند تا برای حفظ دارایی‌های خود، در بازار سهام سرمایه گذاری کنند؛ نتیجه این اتفاق شیب تندی است که شاخص کل معاملات بورس اوراق بهادار در کوتاه‌ترین زمان ممکن پیموده است.

بنی صدر ادامه می‌دهد: این وضعیت هرچند می‌تواند از یکسو حکم تنها کالای جذاب باقی مانده در ویترین اقتصاد ایران را داشته باشد، اما از سوی مقابل همین افزایش غیر مترقبه استقبال سرمایگذاران می‌تواند به پاشنه آشیلی برای اقتصاد کشور تبدیل شود.

این کارشناس بازار سرمایه در توضیح مقصود خود می‌گوید: بدون تردید رونق این روز‌های بازار سهام کوچکترین ارتباطی با شاخص‌های اقتصادی بخش‌های صنعت، خدمات و کشاورزی ندارد و سرمایه گذاران در هر کدام از این بخش‌ها با مشکلات جدی روبرو هستند. به صورت منطقی افزایش بازدهی هر کدام از این قسمت‌ها می‌تواند دلیلی بر رونق بورس اوراق بهادار باشد، اما وضعیت فعلی بازار بورس تنها نتیجه اشتیاقی است که به صورت آنی در صاحبان سرمایه برای ورود به بورس اوراق بهادار ایجاد کرده است.

وی ادامه می‌دهد: با در نظر گرفتن تجربه جهانی، رونق این روز‌های بازار سهام حکم شمشیری بران با تیغ دو دم را دارد؛ اگر این بازار هم مانند سایر بازار‌های مالی قفل شود دیگر برای سرمایه گذاران غیر بومی جذابیتی نخواهد داشت و در نتیجه همه در صف فروشندگان سهام قرار خواهند گرفت؛ وضعیتی مشابه آنچه که در سال ۱۹۲۹ برای بازار سهام آمریکا اتفاق افتاد و به رکود اقتصادی بزرگ منجر شد.

به باور بنی صدر به احتمال زیاد مدیریت کنونی بازار بورس ایران با درنظر گرفتن چنین شرایطی از چند هفته پیش آستین‌های خود را برای اعمال کنترل بیشتر بر معاملات سهام بالا زد؛ فاز اول این تصمیمات به افزایش حجم مبنا برای ناشران فرابورس اتفاق افتاد که هرچند صدای خیلی از شرکت‌ها و سرمایه گذاران را درآورد، اما در نوع خود اقدامی معقول ارزیابی می‌شد، اما فاز دوم این تغییرات همان دستور العمل روز چهارشنبه برای کاهش سه درصدی دامنه نوسانات معاملات بازار سهام بود.

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: تصمیم اخیر، بعدازظهر چهارشنبه هفته گذشته و در زمانی که بازار سهام تعطیل شده بود، ابلاغ شد؛ یک سوی این تصمیم تضمین کاهش زیان احتمالی بود که ممکن است برای سرمایه گذاران ناشی و کم تجربه اتفاق بیافتد، اما در سوی دیگر این تصمیم ممکن بود موجی ناخواسته برای خروج سرمایه‌ها از بازار سهام ایجاد کند.

بنی صدر با یادآوری اینکه فعالیت بازار سهام زمان محدودی دارد و هرگونه معامله تنها از شنبه تا چهارشنبه هر هفته و بین ساعات ۸ تا ۱۲ امکانپذیر است؛ ادامه می‌دهد: در نهایت تصمیم اخیر روز جمعه به دستور وزیر اقتصاد موقتا لغو شد و مجداد دامنه نوسانات بازار سهام از ۲ درصد به ۵ درصد بازگشت. تقارن این اتفاق با تعطیلی هفتگی بازار سهام باعث شد تا معامله گران بورس با همان رویه روز‌های گذشته وارد بازار شوند و در عمل تغییری در شاخص بازار ایجاد نشود.

این کارشناس بازار سرمایه در تحلیل خود از تصمیم اخیر مدیریت بورس می‌گوید: نکته حائز اهمیت توقف موقت محدود کردن دامنه نوسانات است؛ قطعا کارشناسان سازمان بورس توجیهی معقول برای اعمال این محدودیت داشته‌اند و برای همین وزیر اقتصاد خواستار توقف موقت آن شده است؛ باید دید که در روز‌های آینده تصمیم گیرندگان در شورای عالی بورس برای مواجهه با این وضع چه تصمیمی خواهند گرفت.

وی می‌افزاید: به صورت مطلق نمی‌توان نه از محدود کردن دامنه نوسانات و نه از القای آن دفاع کرد؛ واقعیت این است که شرایط مطلوب این روز‌های بازار سرمایه خواستگاه عادی و طبیعی ندارد. مادامی که با همین شرایط اقتصادی و وقتی که قیمت ارز بین ۳ تا ۴ هزار تومان بود معامله سهام شرکت‌های ارزآور در حدی بود که شاخص سهام از ۹۰ هزار به ۳۰۰ هزار برسد، این وضعیت قابل توجیه و منطقی بود؛ اما حالا که دلار تا بیش از ۱۲ هزار تومان رسیده و بازار‌های مختلف قفل شده‌اند این روند صعودی هیچ دلیل دیگری غیر از افزایش متقاضی خرید سهام ندارد.

بنی صدر که عقیده دارد عملکرد بازار سهام برآیند تصمیم همه افرادی است که در آن حضور دارند و قرار نیست همه بازیگران این بازار از رفتار خود سود کنند در توضیح منظور خود از رفتار روانی سرمایه گذاران بازار سرمایه گفت: در بازار سهام با اقلیتی تحلیلگر، عده‌ای شبه تحلیلگر و اکثریتی منفعل مواجهیم که مقلد رفتار سایرین هستند؛ تحلیگران بر اساس اطلاعات و تجربیاتی که دارند ممکن است تصمیم درست یا اشتباهی بگیرند و به تاسی از این اقدام سایر سرمایه گذاران بازار سهام رفتار خواهند کرد.

وی با یادآوری اینکه بازار سهام ایران تنها بازار مالی است که در آن محدودیت‌هایی برای معاملات روزانه وضع شده است، ادامه می‌دهد: حتی در بورس‌های جهانی نیز چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد و سرمایه گذاران این بازار‌ها باید به اندازه کافی دانش، تجربه و مدیریت ریسک منابع مالی داشته باشند تا بتوانند مانع ضرر خود شوند. وضعیت بازیگران بورس ایران به کلی متفاوت است و بیشتر افراد بدون دانش، تجربه و مدیریت ریسک وارد معاملات می‌شوند.

این کارشناس تصریح می‌کند: قطعا بازار سهام ایران با ویژگی که سهامدارانش دارند نیازمند الزامات و توجهاتی است؛ یکی از این توجهات می‌تواند رفتار کنترل گرایانه باشد که مدیریت بورس در پیش می‌گیرد، اما تجربه نشان داده که روابط اقتصادی بازار تبعیت چندانی از این دستورات ندارد؛ نمونه این رفتار‌ها برخورد ایجابی بود که دولت برای تعیین نرخ ارز انجام داد و به شکست منتهی شد.

بنی صدر در پایان خاطرنشان می‌کند: برای همین بهتر است که مدیران دولتی به جای اتخاذ چنین تصمیمات یک شبه‌ای که می‌تواند تبعات جبران ناپذیری داشته باشد برای نظارت بر رفتار بازار سرمایه برنامه‌های کوتاه مدت اتخاذ کنند تا همه چیز به آرامی و بدون چالش پیش رود.