چرا سعید ابوطالب «شام ایرانی» را ساخت؟

اقتصاد۲۴ -حواشی و دشواری‌های ساخت «شام ایرانی» در دوران کرونا و رساندن این مجموعه به پخش، از دیگر مطالبی است که توسط این کارگردان به ایسنا گفته شده است. سعید ابوطالب همچنین درباره‌ی سریال جدیدش که قرار بود در ژانر جاسوسی ساخته شود، اعلام کرد این سریال در مرحله نگارش است و سال ۹۹ کلید خواهد خورد.

---

بیشتر بخوانید:فیلم/«پوریا پورسرخ» میزبان شام ایرانی

---

ابوطالب که ساخت رئالیتی‌شو در ایران را با مجموعه «سرزمین دانایی» در تلویزیون آغاز کرده است، درباره تمایل به ساخت مداوم رئالیتی‌شو، توضیح داد: رئالیتی‌شو، یک ژانر متفاوت و پرطرفدار در همه جای دنیاست.

 

رئالیتی‌شو‌ها قالب‌های متفاوتی دارند؛ مثل تاک‌شو‌ها یا مسابقات عظیم تلویزیونی خارج از استودیو، رئالیتی‌شو‌های خانوادگی، رئالیتی‌شو‌های علمی، اجتماعی یا حتی سیاسی و ...؛ حتی انواعی از برنامه‌های دوربین مخفی که این روز‌ها با پروداکشن‌های عظیم در کشور‌های بزرگ ساخته می‌شود و بعضا یک پیام مهم اجتماعی را هم منتقل می‌کند، یک نوع رئالیتی‌شو است.

 

اما به هر حال در داخل کشور ما، اغلب به‌خاطر دشواری‌های کار و ظرافت‌هایی که موجب هزینه‌بر بودن آن می‌شود، کمتر برنامه‌ساز‌های داخلی به سمت ساخت رئالیتی‌شو‌ها می‌روند و البته یکی از دلایل آن هم عدم شناخت این ژانر است و اینکه هیچ کلاس و ورک‌شاپی برای آن برگزار نمی‌شود و مقالات و متن‌های موجود هم کمتر ترجمه می‌شود و خیلی کمتر مطالعه می‌شود.

وی با یادآوری اینکه رئالیتی‌شو یک برنامه مستند، گزارش خبری یا تلویزیونی نیست، ادامه داد: رئالیتی‌شو بازسازی مستند یا مستند داستانی نیست. ساختن فیلم با نابازیگر‌ها نیست. یک ژانر متفاوت است که قواعد و تعاریف خود را دارد و اگر قواعد آن رعایت شود، برنامه‌های جذابی خلق می‌شود که اکنون تلویزیون‌های بزرگ دنیا را تسخیر کرده است.

 

اصل اول در رئالیتی‌شو، وجود یک طرح منسجم، خلاقانه و با در نظر گرفتن همه احتمالات ممکن در مسیر ساخت است؛ یعنی مثل یک فیلم داستانی، قصه دارد و مثل یک مستند، کارگردان سعی می‌کند دخالتی در پیشرفت ماجرا نکند، او فقط دنبال اتفاقات حرکت می‌کند؛ اتفاقاتی که همه را پیش‌بینی کرده یا لااقل برای رویارویی با آن برنامه دارد.

ابوطالب در توضیح ماهیت رئالیتی‌شو‌ها خاطرنشان کرد: در یک رئالیتی‌شو در عین کارگردانی سخت و دقیق، مخاطب نباید هرگز وجود کارگردان را حس کند؛ انجام این کار البته بسیار سخت است. ما در رئالیتی‌شو، چه با افراد عادی یا با حضور بازیگران حرفه‌ای سینما و تلویزیون، چیزی به اسم تمرین، متن آماده، میزانسن و ... نداریم.

 

همه چیز در واقع در لحظه روی می‌دهد و کارگردان همه احتمالات را از قبل پیش‌بینی کرده است. دکوپاژ سیار و دفعی است. در حقیقت این بازیگران، نابازیگر‌ها یا سوژه‌ها هستند که قصه را پیش می‌برند و کارگردان هر لحظه ادامه قصه‌ای را می‌سازد که در لحظه شکل گرفته است؛ یعنی کارگردان اتفاقی که قبل و بعد آن را فقط حدس می‌زند تبدیل به یک فیلم می‌کند.

 

او در حالی که به دوربین‌ها فرمان رکورد (ضبط) می‌دهد، درواقع فیلم را به صورت تدوین شده پیشاپیش در ذهن خود می‌بیند. به همه این دلایل، ساختن رئالیتی‌شو سخت است و نیازمند عوامل خاص خود از برنامه‌ریز تا فیلمبردار و گروه کارگردانی و تدوینگر و ... است.

ابوطالب یادآور شد: من ساخت رئالیتی‌شو را در تلویزیون با مجموعه مسابقه «سرزمین دانایی» شروع کردم و اولین بار نام این ساختار را مستند ـ مسابقه گذاشتیم، چون هیچ نمونه قبلی نداشت. بعد‌ها البته مجموعه‌های دیگری با عنوان مستند ـ مسابقه ساخته شد و ساخته می‌شود که کم‌تر موفق بوده است.

این کارگردان و تهیه‌کننده در پاسخ به اینکه تا چه میزان از انتخاب بازیگرانی که برای رئالیتی‌شوهایش انتخاب کرده راضی است و اصولا انتخاب بازیگر برای رئالیتی‌شو با چه مشکلاتی مواجه است؟ پاسخ داد: انتخاب بازیگر برای شرکت در رئالیتی‌شو‌های متفاوتی که شبیه به مسابقه‌های میدانی است، از جمله راپل، غواصی، دوچرخه، ماشین‌سواری، چتربازی و مسابقاتی از جنس رالی ایرانی با یکسری مشکلات مواجه است؛ یعنی باید بازیگری انتخاب شود که توانایی و همچنین تمایل و علاقه به این کار‌ها را داشته باشد.

 

در مورد رئالیتی‌شو‌هایی که نیاز به فضای خارجی ندارند، مثل «شام ایرانی»، این محدودیت‌ها را نداریم، اما با مولفه‌های دیگری روبه‌رو هستیم.

ابوطالب با بیان اینکه برخی از بازیگران تمایل ندارند که در رئالیتی‌شو‌ها شرکت کنند، درباره علت این مساله توضیح داد: در رئالیتی‌شو بازیگر نقش بازی نمی‌کند، متن حفظ نمی‌کند و خودش است. باید بتواند در لحظه دیالوگ بگوید و در لحظه اکت داشته باشد، بدون اینکه تمرین کرده باشد.

 

آن چیزی که در نمایش به آن بداهه‌پردازی می‌گوییم؛ بنابراین کمی این کار برای برخی از بازیگران سخت است و آن‌ها ترجیح می‌دهند خودشان را در این مخمصه نیندازند؛ یعنی به نظرشان یک دردسر بزرگ است و البته نسبت به کار‌های نمایشی سخت‌تر است؛ به عنوان مثال خانم مرجانه گلچین که در «شام ایرانی» حضور داشتند پس از این که کار تمام شد، مطرح کردند که فکر نمی‌کردند این کار این میزان انرژی از ایشان بگیرد و فکر می‌کردند راحت‌تر از کار نمایشی است در حالی که به مراتب سخت‌تر است.

این کارگردان با اشاره به تفاوت کار‌های نمایشی با رئالیتی‌شو‌هایی از جنس «شام ایرانی»، گفت: در کار نمایشی بازیگر متن دارد، متنش را حفظ، تمرین و چند باری اجرا کرده است و بیشتر تکرار پلان‌ها و سکانس‌ها مربوط به نکات فنی و اظهارات کارگردان درباره این است که دکوپاژ یا میزانسن خوب درآمده یا نه و کمتر به بازی بازیگر مربوط می‌شود؛ چون بازیگر وقتی انتخاب شده و تمرین کرده، در واقع انتظار کارگردان از بازی بازیگر درآمده است.

 

اما در مورد رئالیتی‌شو، چون تمرین و متنی هم وجود ندارد همه فشار و سختی بر روی دوش بازیگر است؛ یعنی در لحظه باید بتواند حسش را به بیننده منتقل کند و بداهه‌پردازی داشته باشد و از طرفی مراقب اطرافش باشد؛ چرا که نمی‌داند چه میزانسن و دکوپاژی اتفاق می‌افتد، چون از عملکرد ما بقیه بازیگران خبر ندارند؛ بنابراین رئالیتی‌شو از این حیث سخت است و من به بازیگران حق می‌دهم. انتخاب بازیگر برای هر رئالیتی‌شو زمان بسیاری می‌برد. چندبرابر زمانی‌که برای پیش تولید کار‌ها صرف می‌کنیم صرف گفتگو با بازیگران و انتخاب آن‌ها می‌شود.

ابوطالب در پاسخ به این پرسش‌ها که با ساخت «شام ایرانی» به دنبال چه هدفی بوده است؟ بازخورد‌ها درباره گروه بانوان و آقایان چگونه و ساخت این مجموعه در شرایط کرونا چطور بود؟ اظهار کرد: «شام ایرانی» پیشنهاد شرکت هنر اول به بنده بوده است و قبلاً هم دو یا سه کارگردان دیگر برای این موسسه این کار را ساخته بودند.

 

ابتدا آقای بیرنگ و آقای صحت و همچنین دوست دیگری فصل‌های گذشته این مجموعه را ساخته بودند، اما وقتی فاصله بین کار افتاد، این پیشنهاد را به ما دادند و ما هم قبول کردیم. آن موقع هنوز موضوع کرونا مطرح نبود، اما در روز‌های سختی کار را شروع کردیم، مثل شهادت سردار سلیمانی و بعد هم اتفاقات هواپیما؛ همه این‌ها در کار اثر گذاشت، ولی ما کار را ادامه دادیم تا اینکه اتفاق کرونا افتاد و باعث شد بازیگران خارجی به ایران نیایند و با شرایطی که ایجاد شد کار کمی کند شد.

 

پرواز‌های خارجی متوقف و دچار اختلال شدند و ما نتوانستیم به بعضی از کشور‌ها برویم. قرار بود بازیگرانی از کشور روسیه و هند در «شام ایرانی» حضور داشته باشند که تاریخ پرواز‌ها به هم ریخت و عملی نشد. اما اتفاق بد دیگر این بود که قرار بود برای پنج فصلی که می‌سازیم برای هر فصل بازیگر خارجی داشته باشیم که در فصل اول بازیگرانی از ترکیه، آذربایجان و لبنان آمدند، اما قرار بود یک بازیگر از ارمنستان و روسیه بیایند که قرارداد هم بسته بودیم و برنامه‌ریزی‌ها صورت گرفته بود، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

 

حتی شرایط را با اختلال در پروازها، حل می‌کردیم، اما موضوع کرونا پیش آمد و در موضوع کرونا بازیگران خارجی منصرف شدند. ما با بازیگران دیگری مذاکره کردیم، اما راه‌ها کلا بسته شد و ما مجبور شدیم به ازای بازیگران خارجی، بازیگران ایرانی جایگزین کنیم تا بتوانیم برنامه‌هایمان را ضبط کنیم. یک برنامه دیگر ضبط کردیم، اما شرایط کرونا طوری شد که خانه سینما به همه گروه‌های برنامه‌ساز اعلام کرد که به خاطر حفظ سلامت، کار‌ها را متوقف کنیم و فصل پنجم ما متوقف شد در حال حاضر منتظر هستیم تا شرایط بهتر شود تا ادامه کار را ضبط کنیم.

کارگردان «شام ایرانی» سپس گفت: اتفاق خوبی که افتاد این بود که ما، چون ۱۷ قسمت را تولید کرده بودیم، زمان مضاعفی گذاشتیم تا گروه تدوین را تقویت کنیم و دوستان شبانه‌روز کار کردند تا این قسمت‌ها به پخش برسد.

ابوطالب در پاسخ به اینکه قرار بود سریال جاسوسی بسازد، این سریال چه سرنوشتی خواهد داشت؟ آیا این سریال هم تاثیر پذیرفته از همین رئالیتی‌شو‌ها خواهد بود؟ توضیح داد: این سریال در حال حاضر در مرحله نگارش است و یک سرمایه‌گذار شخصی هزینه‌هایش را تقبل کرده است که یکی از تهیه‌کنندگان سینما است.

وی گفت: نگارش این سریال تا اواسط تابستان ادامه دارد و پس از آنکه پروانه ساخت گرفت حدود یک سال تولید آن زمان می‌برد؛ چراکه هم قصه پیچیده است و هم کار پر از کاراکتر؛ امیدواریم که بتوانیم این کار را که نام آن را عنوان نمی‌کنم، در سال ۹۹ کلید بزنیم.