۵۰ هزار میلیارد تومان سهام دولت در حساب مردم

اقتصاد۲۴-  از ۱۴ اردیبهشت ماه جاری که پذیره‌نویسی نخستین صندوق قابل معامله (ETF) آغاز شد، خصوصی‌سازی کشور شاهد ابزار جدیدی بود. درحالی که در سال‌های گذشته به‌طور معمول سهام دولت به‌صورت یکجا و بلوکی به خریداران عمده واگذار می‌شد، دولت با طرح صندوق‌های قابل معامله تصمیم گرفته است تا مسیر خصوصی‌سازی را تغییر دهد.

---

بیشتر بخوانید: وزیر اقتصاد: دنبال کوچک‏‌سازی دولت هستیم

---

به گونه‌ای که در سال‌جاری تمام سهام دولت از مسیر بازار سرمایه واگذار خواهد شد که بخشی از آن هم نصیب مردم و سهامداران خرد می‌شود. درهمین راستا دولت قصد دارد تا بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان از باقی مانده سهام خود را در ۱۴ شرکت بزرگ به مردم واگذار کند. موضوعی که «علیرضا صالح» رئیس سازمان خصوصی‌سازی و معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی جزئیات و دلایل انتخاب این روش را تشریح می‌کند. به گفته رئیس سازمان خصوصی‌سازی از خلال این واگذاری‌ها دو رخداد مهم نیز رقم می‌خورد، یکی خصوصی شدن صنعت خودرو و دیگری آمدن نام سرخابی‌های پایتخت یا همان تیم‌های استقلال و پرسپولیس روی تابلوی بورس.

 

در طول ۱۲ سالی که از خصوصی‌سازی به‌صورت جدی در کشور می‌گذرد، دولت با استفاده از روش‌هایی مانند مزایده و مذاکره سهام شرکت‌های دولتی را به‌صورت بلوکی واگذار می‌کرد، اما در سال‌جاری با تغییر مسیر خصوصی‌سازی روش واگذاری مستقیم از طریق بازار سرمایه در دستور کار قرار گرفت که صندوق‌های قابل معامله (ETF) یکی از ابزار‌های جدید است. دلیل این تغییر روش در خصوصی‌سازی چیست؟

یکی از اهداف مهم سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، گسترش و تقویت مالکیت عمومی مردم است؛ بنابراین هرچند در روش واگذاری بلوکی شرکت‌های دولتی عرضه سهام به‌صورت رقابتی انجام می‌شد، اما تمام مردم در آن حضور نداشتند، اما در صندوق‌های قابل معامله و عرضه سهام دولت به‌صورت مستقیم در بازار سرمایه همه مردم با فرصت برابر می‌توانند مالکیت بخشی از سهام دولت را برعهده بگیرند. علاوه بر این می‌توان از این طریق عدالت اجتماعی را نیز تا حدود زیادی تأمین کرد. برهمین اساس از سال گذشته طی جلسات کارشناسی متعدد و با استفاده از ظرفیت‌های قانونی این روش برای عرضه سهام باقی مانده دولت در شرکت‌های بزرگ تعیین شد.

 

 

بله، در ابتدا سهام باقی مانده دولت در ۱۸ شرکت که سهام دولت از ۱۱ تا ۲۰ درصد است، برای عرضه انتخاب شد. برهمین اساس در ابتدا عرضه به روش بلوکی بود و برهمین اساس در سال گذشته سهام باقی مانده دولت در ۴ شرکت از جمله پالایشگاه شیراز و لاوان واگذار شد و هم‌اکنون سهام دولت در ۱۴ شرکت در قالب سه صندوق آماده واگذاری شده است که پذیره‌نویسی نخستین صندوق با عنوان «واسطه گری مالی» شامل سهام باقی مانده دولت در سه بانک (ملت، تجارت و صادرات) و دو بیمه (البرز و اتکایی امین) با تخفیف ۳۰ درصدی از روز ۱۴ اردیبهشت آغاز شد که تا پایان ماه جاری نیز ادامه دارد. در این راستا هر نفر می‌تواند تا سقف دو میلیون تومان نسبت به پذیره‌نویسی این صندوق اقدام کند.

 

 

پس از اتمام فرآیند پذیره‌نویسی صندوق واسطه گری مالی، نوبت به دو صندوق دیگر می‌رسد. در تاریخ ۶ خرداد ماه امسال آگهی پذیره‌نویسی صندوق دوم با عنوان «پالایشی» منتشر خواهد شد و ۱۰ یا ۱۱ خرداد نیز پذیره‌نویسی آن شروع می‌شود. دراین صندوق باقی مانده سهام دولت در پالایشگاه‌های اصفهان، تهران، تبریز و بندرعباس قرار دارد. زمان پذیره‌نویسی سومین صندوق با عنوان «خودرویی و فولادی» نیز در نیمه دوم سال‌جاری انجام می‌شود. در این صندوق هم باقی مانده سهام دولت در ایران خودرو، سایپا، فولادمبارکه و شرکت صنایع ملی مس قرار دارد.

 

 

دولت در این دو خودروساز بزرگ کمتر از ۲۰ درصد سهام دارد که با واگذاری آن به مردم می‌توان گفت به‌صورت رسمی دولت از این صنعت خارج می‌شود. البته واگذاری مدیریت تمام ۱۴ شرکت در یک فرایند زمانی اتفاق می‌افتد.

 

 

ارزش نخستین صندوق که بانک‌ها و بیمه‌ها در آن قرار دارد حدود ۲۳ هزار میلیارد تومان است که با تخفیف ۲۰ درصدی که برای عرضه آن لحاظ شده این رقم به ۱۶.۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد. هرچند هنوز ارزش روز سهام باقی مانده دولت در دو صندوق دیگر محاسبه نشده است، اما برآورد ارزش هر یک از این صندوق‌ها حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان است. بدین ترتیب ارزش کلی این سه صندوق بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان است که با اعمال تخفیف عرضه سهام این رقم به حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

 

 

دولت سعی کرده است تا با کم‌ترین ریسک ممکن سهام خود را به مردم واگذار کند. برهمین اساس برای عرضه آن ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف نسبت به قیمت روز قبل از پذیره‌نویسی لحاظ کرده است؛ بنابراین مردم سهام را ۲۰ درصد ارزان‌تر از بازار خریداری می‌کنند. علاوه براین با قراردادن چند سهم در یک صندوق که تمام آن‌ها جزو سهم‌های با رشد بالای بازار هستند، ریسک به حداقل رسیده است. به طوری که اگر حتی برخی از سهم‌ها افت قیمت داشته باشد، رشد مابقی سهم‌ها آن را جبران می‌کند.

 

 

زمانی که سهام به‌صورت خرد و به‌صورت مستقیم به مردم واگذار می‌شود دولت نمی‌تواند به یک باره از مدیریت خارج شود چرا که روشی برای واگذاری مدیریت به چند هزار نفری که آن را خریداری کرده‌اند نیست. برهمین اساس این فرایند به‌صورت تدریجی انجام می‌شود که در اساسنامه و امیدنامه صندوق‌ها نیز به تصویب رسیده است. این درحالی است که از همان ابتدا مالکیت سهام در اختیار مردم قرار می‌گیرد و دولت تصرفی در آن ندارد.

 

 

پس از واگذاری کامل سهام این صندوق‌ها، خرید و فروش برگه‌های سهم (پس از دو ماه) آغاز می‌شود و به ازای هر یک دهم درصد سهام جمع‌آوری شده یک سیت (صندلی) مدیریتی وارد هیأت مدیره می‌شود. در واقع هر شخصی که یک دهم درصد از سهام را در اختیار داشته باشد وارد هیأت مدیره شرکت می‌شود.

 

 

برخلاف دوره‌های گذشته در سال‌جاری تمام واگذاری شرکت‌های دولتی از طریق بازار سرمایه صورت می‌گیرد. برهمین اساس شرکت‌های دولتی که هنوز در بازار سرمایه پذیرش نشده‌اند را باید وارد این بازار کنیم تا بستر‌های واگذاری آماده شود.

 

 

بله ادامه واگذاری‌ها به سال ۱۴۰۰ موکول خواهد شد. البته نکته مهم این است که هدف دولت تنها واگذاری شرکت‌ها نیست چرا که مهم‌ترین هدف شفاف‌سازی است که از طریق بازار سرمایه ممکن می‌شود.

 

 

تقریباً تمام کار‌هایی که باید برای واگذاری این دو باشگاه انجام می‌شد، عملی شده است. هم‌اکنون نیز جلسات متعددی برای بررسی وضعیت این دو باشگاه با همکاری وزارت ورزش درحال برگزاری است به‌طوری که از ابتدای سال تاکنون بیش از ۳۰ جلسه تخصصی در این زمینه برگزار شده است. با این اقدامات امیدواریم تا شهریور ماه سرخابی‌ها وارد بورس شوند.

 

 

در ابتدا باید ۱۰ درصد از سهام این دو باشگاه برای کشف قیمت آزاد شود. ۵ درصد سهام هم به‌عنوان شناوری تعیین و مابقی هم در هیأت واگذاری تعیین تکلیف خواهد شد. درخصوص نحوه واگذاری سهام جلسات متعددی با حضور صاحبنظران ورزش و اقتصاد ورزش، نمایندگان هواداران و پیشکسوتان برگزار خواهد شد تا نحوه بهره‌مندی این گروه‌ها از سهام این دو باشگاه مشخص شود.

 

 

طبق برنامه‌ریزی‌ها تا پایان تابستان امسال سهام عدالت در اختیار مشمولان قرار می‌گیرد. البته هنوز شورای عالی بورس درخصوص جزئیات نحوه خرید و فروش مستقیم و غیرمستقیم سهام عدالت تصمیم‌گیری نکرده است.