دامپینگ تاکسی‌های اینترنتی علیه رانندگان

 

 

اقتصاد۲۴ - از نخستین روز‌هایی که تاکسی‌های اینترنتی پا به عرصه رقابت با دیگر انواع وسایل حمل‌ونقل عمومی گذاشتند، مدت زمان زیادی نمی‌گذرد. تقریبا چهار سال پیش بود که تاکسی‌های اینترنتی وارد عرصه ارائه خدمات شدند، اما حالا با وجود گذشتن این مدت کوتاه، بسیاری از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی با وجود آنکه تقاضا برای سفر دارند، اما این تقاضا‌ها را نمی‌پذیرند. رانندگان می‌گویند که هزینه کمیسیون شرکت افزایش یافته و درآمد آن‌ها با وجود افزایش نرخ تورم، کم شده است؛ درواقع این رفتار شرکت نوعی دامپینگ علیه رانندگان به حساب می‌آید زیرا فرد مجبور است که به خواسته شرکت تن دهد یا اینکه از شیوه‌های دیگری برای تأمین درآمد استفاده کند.

 

رانندگان معتقدند که برایشان نمی‌صرفد که با قیمت‌های تعیین‌شده ازسوی شرکت مسافر جابه‌جا کنند، زیرا شرکت بدون اینکه کار خاصی انجام دهد، بخش زیادی از درآمد آن‌ها را می‌گیرد. تمایل‌نداشتن آن‌ها به حمل مسافر، عده زیادی را سرگردان کرده، اما از آنجا که گزینه‌های جایگزین دیگری وجود ندارد و آژانس‌های تاکسی سنتی هم تقریبا از بین رفته‌اند، مردم سرگردان شده‌اند. در چنین شرایطی رانندگان تاکسی‌های اینترنتی ازطریق مذاکره با مسافر، اقدام به جابه‌جایی افراد می‌کنند؛ شیوه‌ای که در صورت توسعه، بساط تاکسی‌های اینترنتی را جمع خواهد کرد.

ساعت ۱۰ شب در فرودگاه مهرآباد، مردم موبایل‌به‌دست در حال جست‌وجوی خودرو برای عزیمت به آدرسشان هستند. صفحه نمایشگر اپلیکیشن تاکسی‌های اینترنتی در نقطه مورد درخواست، خودرو‌های زیادی را نشان می‌دهد، اما هیچ راننده‌ای نمی‌پذیرد که انبوه مسافران را جابه‌جا کند. در نقطه مقابل، افرادی هستند که مدام داد می‌زنند، «خودرو با قیمت اسنپ و تپسی». این افراد به مذاکره و چانه‌زنی درباره قیمت با مسافران خسته و تازه رسیده از راه می‌پردازند. اگر به تفاهم برسند، یک نفر را سوار می‌کنند که به مقصد برسانند اگر هم نه، مدل‌های دیگری را پیش پای مسافر می‌گذارند، مثلا می‌گویند اگر به جای سوارشدن یک نفر در ماشین، یک مسافر دیگر هم با مسیر مشابه سوار خودرو شود، کرایه را برای هر دو طرف کاهش خواهند داد.

 

از یکی از این رانندگان سؤال می‌کنم که چرا به‌جای چانه‌زنی مستقیم از بستر اپلیکیشن طراحی‌شده برای پیداکردن مشتری یا همان مسافر استفاده نمی‌کند. می‌گوید که شرکت حق کمیسیون خود را افزایش داده و قیمت‌هایی که برای مسیر‌های مختلف تعیین می‌کند، پول بنزینش را هم درنمی‌آورد. این راننده تأکید می‌کند که بنزین لیتری سه هزار تومان شده و سهمیه خاصی هم برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی برخلاف خبر‌هایی که اعلام می‌شود درنظر گرفته نشده است. یا حداقل او از این خدمات بی‌بهره بوده است. او می‌گوید: در گرما و سرما، ما با سرمایه خود (ماشین) مسافر را جابه‌جا می‌کنیم و شرکت بدون اینکه کار خاصی انجام دهد، زیر کولر نشسته و فقط هزینه کمیسیون خود را افزایش می‌دهد. به همین دلیل یا از اپلیکیشن استفاده نمی‌کنم و خودم مستقیم مسافر می‌گیرم یا گاهی وقتی مسافر را سوار می‌کنم لغو سفر می‌زنم تا هزینه کمیسیون ندهم.

 

با مردی میان‌سال که از این همه انتظار کلافه شده، هم‌کلام می‌شوم. او با لحنی خسته می‌گوید که نیم ساعتی است درگیر گرفتن یک خودروی اینترنتی است ولی هیچ‌کس حاضر نیست او را به آدرس مورد نظرش برساند. حتی گزینه‌های تشویقی برای افزایش کرایه را هم زده است، اما باز هم از پذیرش خبری نیست. به او می‌گویم چرا از افرادی که فریاد می‌زنند ماشین با کرایه اسنپ کمک نمی‌گیرد؟ پاسخ می‌دهد که قیمت‌هایی که آن‌ها اعلام می‌کنند چندین برابر بهایی است که اسنپ تعیین کرده است.

 

قیمت‌های رانندگانی که خودشان با اسنپ کار می‌کنند فاصله چندانی با تاکسی‌های گران فرودگاه ندارد و ترجیحش این است که اگر قرار است گران سفر کند، با همان تاکسی‌های فرودگاه سفر کند. خانم دیگری که منتظر پذیرش درخواستش است هم وضعیت مشابهی دارد. می‌خواهد به شرقی‌ترین نقطه تهران سفر کند و هیچ‌کس مایل نیست او را به مقصد برساند. قیمت تعیین‌شده برای کرایه‌اش هم به نظر کم نمی‌آید. او می‌گوید در این ساعت باید نزدیک به ۵۰ هزار تومان کرایه بدهم، اما کسی درخواستم را نمی‌پذیرد.

 

این خانم ادامه می‌دهد: قبلا که هنوز آژانس‌های مسافری جمع نشده بود، به یکی از آژانس‌های محل زنگ می‌زدم و برایم خودرو ارسال می‌کردند. کرایه رفت‌وبرگشت را هم می‌دادم و همیشه، چون مشتری بودم، با من راه می‌آمدند و قیمت مناسب دریافت می‌کردند. حالا که تاکسی‌های اینترنتی آمده آژانس‌ها جمع شده‌اند و مدت‌هاست منتظرم که کسی درخواستم را بپذیرد. رانندگانی هم که اینجا فریاد می‌زنند، می‌گویند مسیرت طولانی است و حتما باید مسافر دیگری هم سوار کنیم وگرنه به این قیمت کسی شما را به مقصد نمی‌رساند.
‌

 

روز‌های نخست که تاکسی‌های اینترنتی کارشان را آغاز کردند، قیمت پایین حمل‌ونقل به‌وسیله آن‌ها مهم‌ترین جاذبه برای قشر متوسط جامعه بود. تپسی و اسنپ وقتی کار خود را شروع کردند، کرایه‌هایی را برای مسیر‌های مختلف تعیین می‌کردند که فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد گران‌تر از هزینه حمل‌ونقل با تاکسی‌های خطی و گردشی سطح شهر بود. شاید همین شکل قیمت‌گذاری بود که طبقه متوسط که بخش بزرگی از جامعه را تشکیل می‌دهند، ترغیب می‌کرد از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنند و همین هم‌گرایی با تاکسی‌های به‌ظاهر مدرن، بساط کسب‌وکار دیگری را برچید. اما چه شد که یک‌باره قیمت‌های تاکسی‌های اینترنتی جهش پیدا کرد؟ آیا با این جهش‌ها طبقه متوسط حاضر به استفاده از تاکسی اینترنتی هست؟ آیا رانندگان این شرکت‌ها از کارشان راضی‌اند؟ قیمت‌گذاری در تاکسی‌های اینترنتی هم روند مشخصی ندارد.

 

برای یک مسیر مشخص دو قیمت کاملا متفاوت برای دو درخواست‌کننده داده می‌شود و بعضا قیمت برای یک مشتری دقیقا دو برابر درخواست‌کننده دیگر است. این شیوه قیمت‌گذاری رانندگان را هم گیج کرده است. یکی از همکاران گروه اسنپ می‌گوید که اصلا نمی‌دانیم شرکت بر چه مبنایی قیمت‌گذاری انجام می‌دهد. کرایه‌ها خیلی پایین است و خرج ما را در نمی‌آورد. وقتی با تعجب به او نگاه می‌کنم می‌گوید کرایه‌ها را با آژانس‌ها مقایسه کنید. اما دیگر آژانسی وجود ندارد که مقایسه‌ای انجام شود. ضمن اینکه کرایه‌های فعلی اسنپ چندان هم ارزان نیست. اما راننده زیر بار نمی‌رود. می‌گوید که کرایه‌ها را با تپسی مقایسه کنید. برای پیش‌بردن بحث برای یک مسیر مشخص در تپسی درخواست می‌دهم، قیمتش از اسنپ کمی گران‌تر است. اما بعد از اینکه اپلیکیشن اسنپ را می‌بندم و بار دیگر در تپسی برای همان مسیر درخواست خودرو می‌دهم، قیمت حدود سه هزار تومان کاهش پیدا می‌کند، درصورتی‌که موقعیت مکانی هیچ تغییری نکرده است.

 

راننده هم برای این شیوه قیمت‌گذاری پاسخی ندارد و نمی‌داند بر چه مبنایی قیمت افت کرده است. این همکار اسنپ می‌گوید: از زمانی که کرایه تاکسی‌های شهری، اتوبوس و مترو گران شده هیچ تغییری در کرایه‌های اسنپ ایجاد نشده است. اما کمیسیون شرکت افزایش داشته و بین ۱۸ تا ۲۰ درصد شده است. به همین دلیل کار با اسنپ دیگر به‌صرفه نیست و ترجیح می‌دهم که آزاد کار کنم. او درباره قیمت‌های اولین روز‌های کار تاکسی‌های اینترنتی عنوان می‌کند: اوایل شرکت‌ها حق کمیسیون کمی می‌گرفتند. اول کار حدود شش تا هشت درصد کمیسیون می‌گرفتند. بعد این رقم به ۱۲ تا ۱۳ درصد رسید و حالا می‌گویند که مردم به خاطر کرونا مجبورند از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنند و رقم کمیسیون را به ۱۸ تا ۲۰ درصد رسانده‌اند، درحالی‌که بنزین گران شده و هزینه استهلاک با توجه به نرخ تورم بیشتر شده است.
این راننده احساس می‌کند که تعداد زنگ‌خورش هم کم شده و دیگر مثل سابق متقاضی برای سفر‌های شهری نیست. البته این مسئله را به کرونا و تمایل کمتر مردم برای خروج از خانه ربط می‌دهد.
‌

 

به سراغ اندک آژانس‌های تاکسی باقیمانده از جدال میان تکنولوژی و روش‌های سنتی می‌روم. دارندگان این آژانس‌ها می‌گویند که تعداد رانندگانشان کاهش یافته و حتی رانندگانشان با تاکسی‌های اینترنتی هم کار می‌کنند تا وقتی مسافر‌هایی را که با شیوه سنتی از خدمات استفاده می‌کنند، به مقصد می‌رسانند، خالی به آژانس برنگردند. برخی از آژانس‌داران مدعی‌اند کمیسیونی که اسنپ از رانندگان دریافت می‌کند به‌مراتب بیشتر از رقمی است که آن‌ها از رانندگانشان دریافت می‌کنند.

 

آژانس‌داران سنتی نگاهی هم به قیمت‌های اسنپ و تپسی دارند و مدعی می‌شوند که قیمت‌های اسنپ و تپسی مشابه قیمت‌های آژانس است با این تفاوت که ساختار سنتی به مشتری متعهد است، اما شرکت‌های تاکسی اینترنتی هیچ تعهدی در قبال مشتریان خود ندارند. آن‌ها تأکید می‌کنند که قیمت در آژانس‌های سنتی مناسب است و قیمت‌های بالای تاکسی‌های فرودگاه را هم نوعی بی‌انصافی توصیف می‌کنند. اما آیا اگر تاکسی‌های اینترنتی راه‌اندازی نمی‌‎شد، قیمت‌ها در آژانس‌های سنتی به همین میزان تعیین می‌شد؟