بهار تاریخی بورس زیر ذره بین

اقتصاد۲۴ - این رکورد بی‌نظیر در حالی رقم خورد که دیگر متغیر‌های این بازار نیز به سطوح جذابی دست یافته‌اند. جایی که دماسنج تالار شیشه‌ای یک میلیون واحد را درنوردید و میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از ۲۰هزار میلیارد تومان فراتر رفت. همزمان سهامداران حقیقی نیز نبض بازار را در دست گرفتند و خالص خرید مثبتی را رقم زدند.

با تداوم رشد شاخص کل در هفته گذشته، بهترین بهار تاریخ بازار سرمایه ایران با جهش ۱۴۰ درصدی به ثبت رسید. بازار سهام در هفته پایانی خرداد ماه کماکان روند مثبت خود را حفظ و ۶/ ۶ درصد رشد کرد. ثبت این روند با توجه تعطیلی بورس در روز چهارشنبه، از تشدید روند صعودی بازار، همزمان با افزایش حجم معاملات، حکایت داشت. ارزش معاملات خرد در بازار سرمایه در روز‌های اخیر بار دیگر از مرز ۱۸ هزار میلیارد تومان گذشت؛ هر چند این رقم با رکورد‌های ۲۰ هزار میلیارد تومانی اواخر اردیبهشت ماه فاصله دارد، اما در بالاترین سطح ۳ هفته اخیر قرار گرفته است. در همین حال، نرخ دلار در بازار آزاد از مرز روانی ۱۸ هزار تومان عبور کرده که بالاترین سطح برای این متغیر از مهر ماه ۹۷ است. در همین حال، روند افزایشی هماهنگ قیمت‌ها در بورس کالا نیز ادامه دارد و نرخ شمش مس، محصولات فولادی و اکثر کالا‌های پتروشیمی بالاتر یانزدیک به سقف‌های تاریخی درحال معامله هستند. همزمان، موج حذف تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات از یکسو و صدور مجوز افزایش نرخ کالا‌های مختلف از سوی دیگر موجب شده تا انتظارات تورمی بار دیگر تقویت شود؛ اتفاقی که هر چند در نگاه اول در تقویت چشم‌انداز بازده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس موثر است، اما با عنایت به جهش چشمگیر قیمت‌های سهام لزوما به ایجاد تناسب لازم در نسبت‌های ارزش‌گذاری سهام منجر نشده است.

 

---

بیشتر بخوانید: بازگشت دوران سود دهی به بازار بورس؛ چه زمانی ارز و سکه ارزان می شود؟

اتفاقات هفته جاری در بازار آزاد ارز نشانه‌ای دیگر از افزایش معنادار جولان نقدینگی در بازار‌های سرمایه‌گذاری در بر دارد. در دو ماه اخیر، شرایط تورمی مشابهی در بازار مسکن حکمفرما شده و قیمت مستغلات در سراسر کشور بار دیگر وارد موج افزایشی شده است.

 

به این ترتیب، تبعات تورمی موج بزرگ ورودی نقدینگی به بورس، برخلاف تصورات قبلی، محدود به قیمت‌های سهام نمانده و آثار افزایش تحرک پول در دیگر بازار‌ها نیز به چشم می‌خورد. علاوه بر این، نرخ کالا‌های مصرفی نیز مجددا در جاده افزایش قرار گرفته‌اند. طبق ملاحظات تئوریک، یکی از عوامل تداوم این وضعیت نرخ‌های سود واقعی منفی (سود اسمی پس از کسر تورم) است که به کاهش پایداری منابع در سپرده‌های مدت‌دار بانکی و حرکت به سمت سپرده‌های پرتحرک جاری منجر شده است. آخرین آمار پولی منتشر شده بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال‌های ۹۷ و ۹۸ نرخ رشد سپرده‌های جاری به ترتیب ۵۶ و ۶۵ درصد بوده که به مراتب از نرخ رشد سپرده‌های مدت‌دار در این دو سال (۱۹ و ۲۷ درصد) بیشتر است؛ بنابراین می‌توان گفت روند انبساط حجم نقدینگی پرتحرک در اقتصاد به دلیل جذاب نبودن نرخ‌های سود اسمی در حال افزایش است؛ وضعیتی که البته پیامد آن تداوم افزایش قیمت دارایی‌های سرمایه‌ای و نیز کالا‌های مصرفی به دلیل تحرک بالای بخش سیال نقدینگی است.

در هفته‌های اخیر موجی از صدور مجوز‌های قیمت برای صنایع مختلف از جمله کالا‌های مصرفی منتشر شده که البته در مورد برخی محصولات شامل سیمان، هنوز به سرانجام نرسیده است. در بورس کالا نیز پس از کش و قوس فراوان به نظر می‌رسد رویکرد انعطاف بیشتر در دستور کار قرار گرفته است تا جایی که به جای ابطال مکرر معاملات به ویژه در بخش فولاد، حالا قیمت‌ها با تبعیت بیشتر از منطق عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند و مداخلات دستوری کاهش یافته است. در سامانه نیما هم نشانه‌های آزاد‌سازی بیشتر مشهود است و معاملات بیشتری در نرخ‌های توافقی و در حاشیه بازار انجام می‌شود. خودرو شاید تنها استثنا باشد که با توسل به روش‌های نادری نظیر قرعه‌کشی، کماکان محصولاتش با تفاوت قیمت بیش از ۵۰ درصد کمتر از حاشیه بازار در کارخانه‌ها فروخته می‌شود.

 

رویکرد آزاد‌سازی و واگذاری قیمت‌گذاری به مکانیزم بازار هر چند مبارک و واجد اثرات مثبت به لحاظ اقتصادی در بلندمدت است، اما در کوتاه‌مدت، به دلیل تحرک بالای نقدینگی، می‌تواند به کشف قیمت‌های بالا با روند جهش گونه نسبت به نرخ‌های قبلی منجر شود. به نظر می‌رسد با توجه به مشخص شدن ناکارآمدی سیاست‌های قبلی مبنی بر نرخ‌گذاری یارانه‌ای کالاها، دولت بیشتر به سمت تمکین از نیرو‌های بازار سوق یافته و ریسک تبعات تورمی محتمل به ویژه با توجه به بستر کنونی سیاست پولی را پذیرفته است. در این میان، شرایط بورس تهران متاثر از این وضعیت طبیعتا مطلوب است، زیرا از یکسو چشم‌انداز افزایش تورمی درآمد شرکت‌ها تقویت شده و از سوی دیگر، نرخ‌های سود واقعی منفی به حمایت از ارزش‌گذاری سهام منجر شده است.

این روز‌ها بازار‌های جهانی با یک پدیده نوظهور مواجه هستند و آن، حمله سرمایه‌گذاران خرد به بازار‌های سهام به‌ویژه در شرکت‌های کوچک‌تر و زیان‌ده است. بارزترین نمونه در ایالات متحده قابل رصد است به نحوی که بخش مهمی از پول‌های اعطا شده بابت مزایای بیکاری و حمایتی به شهروندان نه تنها به مصارف عادی نرسیده بلکه از طریق یکی از اپلیکیشن‌های معاملاتی بدون کارمزد با نام عجیب «رابین هود» به سمت بازار سهام روانه شده است. طنز ماجرا این است که این سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای منابع خود را به سمت خرید سهامی سوق داده‌اند که بعضا نام‌آشناترین سرمایه‌گذاران بین‌المللی (نظیر وارن بافت، کارل آیکان و...) در سمت فروش آن قرار گرفته‌اند. نکته جالب توجه این است که به دلیل پاندمی کرونا، کسانی که قبلا در حوزه‌های شرط‌بندی مشغول فعالیت بودند، با تعطیلی مسابقات حالا به چهره‌های مطرح در زمینه رهبری معامله‌گران خرد در سهام زیان‌ده تبدیل شده‌اند. این اتفاق به‌عنوان پدیده‌ای نوظهور و عجیب به غافلگیری سرمایه‌گذاران کهنه‌کار منجر شده است.

 

در بورس تهران هم از مدت‌ها قبل، تازه‌واردان به سهام کوچک و زیان‌ده، علاقه‌مندی زیادی داشته‌اند که به‌ویژه در بازار پایه به جهش‌های سنگین قیمت سهام منجر شده است. به این ترتیب، شاید از این پس، عملکرد رابین‌هودی‌ها هم یک عامل جدید در تعیین رفتار و معاملات بازار‌های سهام در سراسر دنیا باشد.